Chăm sóc sức khỏe phụ nữ (Bài 3)

Bài giảng phương pháp Chăm sóc sức khỏe phụ nữ . Nội dung bài 3 trình bày về Chăm sóc sức khỏe sinh sản phụ nữ tuổi mãn kinh. Tài liệu dành cho sinh viên khoa điều dưỡng tham khảo học tập mở mang kiến thức.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Chăm sóc sức khỏe phụ nữ (Bài 3) B μi 3 Ch¨m sãc Søc kháe sinh s¶n ë ng−êi Phô n÷ tuæi m·n kinh môc tiªu häc tËp 1. M« t¶ 6 thay ®æi vÒ thÓ chÊt ë ng−êi phô n÷ tuæi m·n kinh. 2. Ph©n tÝch ®−îc nh÷ng biÕn cè hay gÆp ë ng−êi phô n÷ tuæi m·n kinh. 3. KÓ ®−îc 5 lo¹i bÖnh ung th− th−êng gÆp ë phô n÷ tuæi m·n kinh. 4. T− vÊn ®Çy ®ñ vμ hç trî ch¨m sãc søc kháe sinh s¶n cho ng−êi phô n÷ tuæi m·n kinh. 1. §Æt vÊn ®Ò HiÖn nay, cßn nhiÒu tranh luËn khi ph©n chia c¸c giai ®o¹n cña ng−êi cao tuæi, v× tuæi thä ngμy cμng ®−îc n©ng cao. NÕu tÝnh tuæi thä trung b×nh hiÖn nay lμ gÇn 70, th× ®a sè ®ång ý víi sù ph©n chia mét c¸ch t−¬ng ®èi lμ: − Løa tuæi 70 - 89 lμ giai ®o¹n giμ. − Løa tuæi trªn 90 ®−îc gäi lμ nh÷ng ng−êi sèng l©u. Nh−ng vÒ ph−¬ng diÖn sinh s¶n, th× phô n÷ tõ 50 tuæi trë lªn ®−îc coi lμ ng−êi cã tuæi, v× ë giai ®o¹n nμy cã nhiÒu thay ®æi c¶ vÒ thÓ chÊt lÉn t©m thÇn. V× vËy, løa tuæi nμy cÇn cã sù quan t©m ®Æc biÖt cña gia ®×nh vμ x· héi. §èi víi nam giíi, qu¸ tr×nh giμ diÔn ra tõ tõ, nh− biÓu hiÖn mét phÇn bëi gi¶m kh¶ n¨ng sinh lý, nh−ng víi n÷ giíi th× biÓu hiÖn râ rμng vμ m¹nh mÏ h¬n, v× vËy cÇn ®Õn sù ch¨m sãc cña gia ®×nh vμ x· héi nhiÒu h¬n. M·n kinh lμ biÓu hiÖn ®Çu tiªn cña sù giμ ë phô n÷, v× vËy ng−êi ta cßn gäi ®é tuæi nμy lμ “Tuæi m·n kinh”. 2. Tuæi m∙n kinh 2.1. §Þnh nghÜa M·n kinh lμ t×nh tr¹ng kh«ng cã kinh nguyÖt vÜnh viÔn, mét v« kinh thø ph¸t do suy gi¶m tù nhiªn ho¹t ®éng cña buång trøng (estrogen gi¶m) vμ kh«ng håi phôc. Qua ®Þnh nghÜa nμy, cÇn ph©n biÖt víi nh÷ng tr−êng hîp kh«ng cã kinh nguyÖt vÜnh viÔn, nh−ng kh«ng ph¶i lμ m·n kinh nh−: 45 − Héi chøng Sheehan: v« kinh do ho¹i tö tuyÕn yªn sau ®Î b¨ng huyÕt. − Sau phÉu thuËt c¾t 2 buång trøng. 2.2. Sinh lý tuæi m·n kinh Trong thêi kú ho¹t ®éng sinh s¶n, ng−êi phô n÷ cã kinh nguyÖt ®Òu ®Æn do cã ho¹t ®éng néi tiÕt tèt cña trôc D−íi ®åi - TuyÕn yªn - Buång trøng vμ do buång trøng cã ®é nhËy c¶m tèt ®èi víi kÝch thÝch cña hormon h−íng sinh dôc FSH vμ LH. §Õn ®é tuæi 45 - 50, sè l−îng c¸c nang no·n tr−ëng thμnh gi¶m ®i, v× buång trøng Ýt nhËy c¶m víi FSH vμ LH. L−îng estrogen gi¶m vμ trë nªn thÊp, møc s¶n xuÊt FSH vμ LH t¨ng, nªn kinh nguyÖt trë nªn kh«ng ®Òu, l−îng m¸u kinh gi¶m, cuèi cïng ngõng cã kinh. Tuy nhiªn, cã mét sè phô n÷ m¸u kinh l¹i ra nhiÒu h¬n do estrogen t¨ng vät sau mét thêi gian dμi kh«ng cã phãng no·n, kh«ng cã kinh. §ã lμ thêi kú nèi tiÕp gi÷a thêi kú ho¹t ®éng sinh s¶n víi thêi kú m·n kinh, gäi lμ thêi kú chuyÓn tiÕp hay lμ thêi kú “ TiÒn m·n kinh”. TiÒn m·n kinh dμi hay ng¾n tuú tõng c¸ thÓ. NÕu sau 12 th¸ng liªn tôc kh«ng cã kinh nguyÖt hoÆc nÕu xÐt nghiÖm m¸u cho thÊy møc FSH t¨ng cao th× gäi lμ “M·n kinh”. 2.3. Nh÷ng thay ®æi gi¶i phÉu ë ng−êi phô n÷ tuæi m·n kinh ë tuæi m·n kinh, do tôt estrogen nªn dÉn ®Õn mét sè thay ®æi vÒ thÓ chÊt cña ng−êi phô n÷. − Vó: thêi kú tiÒn m·n kinh, vó cã thÓ t¨ng kÝch th−íc do t¨ng l¾ng ®äng mì. §Õn khi hÕt kinh, mì nμy sÏ ®−îc hÊp thô, m« tuyÕn vó gi¶m vμ nóm vó nhá l¹i. Thay ®æi nμy th−êng chËm vμ Ýt nhËn thÊy. − Buång trøng, vßi trøng, tö cung thu nhá kÝch th−íc vμ kh«ng ho¹t ®éng. VÒ l©m sμng, kh«ng cã biÓu hiÖn g× râ rÖt ngoμi triÖu chøng mÊt kinh. − ¢m ®¹o teo xuÊt hiÖn muén, th−êng sau m·n kinh kho¶ng 5 n¨m. ¢m ®¹o trë nªn máng h¬n, nªn khi giao hîp hoÆc kh¸m phô khoa cã thÓ g©y ®au. C¸c m« ®ì vμ bao quanh ©m ®¹o, c¸c c¬ thμnh tiÓu khung trë nªn láng lÎo, mét sè mÊt ®μn håi, ®«i khi dÉn ®Õn sa sinh dôc. M«i tr−êng ©m ®¹o mÊt toan tÝnh, nªn dÔ dÉn ®Õn viªm nhiÔm. − ¢m hé, m«i nhá còng tho¸i hãa dÇn, lμm cho ©m hé hÐ më. − Bé phËn tiÕt niÖu: c¸c biÓu m« l¸t tÇng cña bμng quang còng teo ®i, c¸c c¬ vßng niÖu ®¹o, cæ bμng quang còng bÞ teo nhá, nªn g©y ra sãn ®¸i hoÆc ®¸i kh«ng tù chñ. Trong tr−êng hîp sa sinh dôc, thμnh tr−íc ©m ®¹o sa xuèng, lμm cho niÖu ®¹o bÞ gÉy gÊp, nªn sÏ dÔ bÞ bÝ ®¸i. − Da: c¸c m« liªn kÕt d−íi da máng ®i, gi¶m tÝnh ®μn håi, lμm cho da máng vμ nh¨n nheo. TuyÕn må h«i, tuyÕn b·, hÖ thèng l«ng còng bÞ teo, gi¶m ho¹t ®éng, nªn da bÞ kh«, tãc rông th−a ®i, hãi ®Çu. 46 Nh÷ng thay ®æi nμy, cã thÓ lμm cho ng−êi phô n÷ lo l¾ng, b¨n kho¨n. ViÖc cung cÊp th«ng tin vÒ nh÷ng sù thay ®æi nμy lμ rÊt cÇn thiÕt. V× vËy, ng−êi hé sinh nªn lång ghÐp viÖc cung cÊp th«ng tin vÒ vÊn ®Ò nμy, ngay tõ khi ng−êi phô n÷ ch−a ®Õn tuæi m·n kinh. VÝ dô nh− th«ng tin khi kh¸m phô khoa cho nh÷ng phô n÷ trªn 40 tuæi, th«ng tin khi tiÕp xóc víi c¸c bμ mÑ ®i ch¨m sãc con khi sinh ®Î… 2.4. Nh÷ng rèi lo¹n th−êng gÆp ë tuæi tiÒn m·n kinh Thêi kú tiÒn m·n kinh b¾t ®Çu tõ khi cã nh÷ng rèi lo¹n kinh nguyÖt, cã thÓ kÌm theo nh÷ng rèi lo¹n vÒ thÇn kinh, t©m lý. − Kinh nguyÖt thay ®æi: chu kú kinh kh«ng ®Òu, l−îng kinh nguyÖt cã thÓ nhiÒu h¬n hoÆc Ýt h¬n tr−íc, h ...