Chăm sóc sức khỏe và thị trường y tế

Chăm sóc sức khỏe là một ngành dịch vụ trong đó người cung ứng và người sử dụng quan hệ với nhau thông qua giá dịch vụ.Tuy nhiên, không giống các loại dịch vụ khác, chăm sóc sức khỏe có một số đặc điểm riêng, đó là:
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Chăm sóc sức khỏe và thị trường y tế CHĂM SÓC SỨC KHỎE VÀ THỊ TRƯỜNG Y TẾ PGS. TS. Lê Quang Cường 1Chăm sóc sức khỏe là một ngành dịch vụ trong đó người cung ứng và người sử dụngquan hệ với nhau thông qua giá dịch vụ. Tuy nhiên, không giống các loại dịch vụ khác,chăm sóc sức khỏe có một số đặc điểm riêng 2 , đó là: - Mỗi người đều có nguy cơ mắc bệnh và nhu cầu chăm sóc sức khoẻ ở các mứcđộ khác nhau. Chính vì không dự đoán được thời điểm mắc bệnh nên thường người tagặp khó khăn trong chi trả các chi phí y tế không lường trước được. - Dịch vụ y tế là loại hàng hoá mà người sử dụng (người bệnh) thường không thểhoàn toàn tự mình chủ động lựa chọn loại dịch vụ theo ý muốn mà phụ thuộc rất nhiềuvào bên cung ứng (cơ sở y tế). Cụ thể, khi người bệnh có nhu cầu khám chữa bệnh, việcđiều trị bằng phương pháp nào, thời gian bao lâu hoàn toàn do thày thuốc quyết định.Như vậy, người bệnh, chỉ có thể lựa chọn nơi điều trị, ở một chừng mực nào đó, ngườichữa cho mình chứ không được chủ động lựa chọn được phương pháp điều trị. Mặt khác,do dịch vụ y tế là loại hàng hoá gắn liền với tính mạng con người nên mặc dù không cótiền nhưng vẫn phải khám chữa bệnh (mua). Đặc điểm đặc biệt này không giống các loạihàng hóa khác, đó là đối với các loại hàng hóa không phải là sức khỏe, người mua có thểcó nhiều giải pháp lựa chọn, thậm chí tạm thời không mua nếu chưa có khả năng tàichính.Trong cơ chế thị trường, để có lợi nhuận tối đa, nhà sản xuất sẽ căn cứ vào nhu cầu vàgiá cả thị trường để quyết định sản xuất cái gì, sản xuất như thế nào và sản xuất cho ai.Thông qua cơ chế thị trường, các nguồn lực của nền kinh tế tự động phân bổ một cách tốiưu 3 . Tuy nhiên, để cơ chế thị trường thực hiện tốt được chức năng của mình, thị trườngphải có môi trường cạnh tranh hoàn hảo , thông tin đầy đủ và không bị ảnh hưởng bởicác tác động ngoại lai v.v...Trong lĩnh vực y tế, do dịch vụ chăm sóc sức khỏe có các đặc điểm riêng biệt nêu trênnên cơ chế thị trường không thể vận hành một cách hiệu quả. Các nhà phân tích kinh tếđã thừa nhận rằng trong thị trường y tế luôn tồn tại các yếu tố “thất bại thị trường”, cụ thểlà:− Thị trường y tế không phải là thị trường tự do. Trong thị trường tự do, giá của một mặt hàng được xác định dựa trên sự thỏa thuận tự nguyện giữa người mua và người bán. Trong thị trường dịch vụ y tế không có sự thỏa thuận này, giá dịch vụ do người bán quyết định.− Dịch vụ y tế là một ngành dịch vụ có điều kiện, tức là có sự hạn chế nhất định đối với sự gia nhập thị trường của các nhà cung ứng dịch vụ y tế. Cụ thể, muốn cung ứng dịch vụ y tế cần được cấp giấy phép hành nghề và cần đảm bảo những điều kiện nhất1 Viện trưởng Viện Chiến lược và Chính sách Y tế2 William C. Hsiao. Abnormal economics in the health sector, 19953 Từ điển bách khoa Wikipedia, tra cứu ngày 15/11/2007 định về cơ sở vật chất. Nói một cách khác, trong thị trường y tế không có sự cạnh tranh hoàn hảo.− Bất đối xứng thông tin giữa bên cung cấp dịch vụ và bên sử dụng dịch vụ. Như trên đã trình bày, trên thực tế, bệnh nhân hiểu biết rất ít về bệnh tật và các chỉ định điều trị, do vậy hầu như người bệnh hoàn toàn phải dựa vào các quyết định của thầy thuốc trong việc lựa chọn các dịch vụ y tế (cầu do cung quyết định). Nếu vấn đề này không được kiểm soát tốt sẽ dẫn tới tình trạng lạm dụng dịch vụ từ phía cung ứng, đẩy cao chi phí y tế.− Đặc điểm của dịch vụ y tế là “hàng hóa công cộng ” và mang tính chất “ngoại lai”. Khái niệm “ngoại lai” ở đây là lợi ích không chỉ giới hạn ở những người trả tiền để hưởng dịch vụ mà kể cả những người không trả tiền cũng được hưởng các lợi ích này (Ví dụ: các dịch vụ y tế dự phòng, giáo dục sức khỏe có lợi cho mọi người dân trong khi họ không phải trả tiền để mua các dịch vụ này). Chính điều này không tạo ra được động cơ lợi nhuận cho nhà sản xuất, không khuyến khích được việc cung ứng các dịch vụ này. Do vậy, để đảm bảo đủ cung đáp ứng đủ cho cầu cần có sự can thiệp hỗ trợ của Nhà nước trong cung ứng các dịch vụ y tế mang tính công cộng.− Đối với thị trường bảo hiểm y tế tư nhân, các yếu tố thất bại thị trường phát sinh do có sự “lựa chọn ngược”- chỉ những người có bệnh mới tham gia mua bảo hiểm y tế và xuất hiện tâm lí “phó mặc”- tức là một khi đã có bảo hiểm y tế, người dân sẽ không có ý thức tự bảo vệ sức khỏe hoặc công ty bảo hiểm tư nhân chỉ lựa chọn những người khỏe mạnh ít nguy cơ để bán bảo hiểm y tế (hành vi “hớt váng”). Vì thế, ngay tại các nước có nền kinh tế thị trường phát triển mạnh, nguồn tài chính từ các công ty bảo hiểm y tế tư nhân vẫn không phải là nguồn tài chính chủ yếu trong tổng nguồn tài chính của xã hội dành cho y tế (nguồn chi cho y tế từ các quỹ BHYT tư nhân bằng 6,3% tổng chi phí y tế của các nước OECD) 4 .Tóm lại, do tính chất đặc thù của sức khỏe, dịch vụ chăm sóc s ...