Chắn nắng

Tấm mành tre là một vật dụng chắn nắng phổ biến và hữu hiệu mà ông cha ta đã sáng tạo từ xa xưa. Giại và liếp trong nếp nhà dân gian truyền thống.Nước ta là nước nhiệt đới, nhiều nắng, nhận bức xạ mặt trời ở cường độ cao. Điều này ảnh hưởng tiêu cực trực tiếp đến sức khoẻ con người. Chắn nắng nóng và điều tiết ánh sáng mặt trời là một yếu tố quan trọng trong thiết kế và xây dựng công trình...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Chắn nắngChắn nắngTấm mành tre là một vật dụng chắn nắng phổ biến và hữuhiệu mà ông cha ta đã sáng tạo từ xa xưa. Giại và liếp trongnếp nhà dân gian truyền thống.Nước ta là nước nhiệt đới, nhiều nắng, nhận bức xạ mặttrời ở cường độ cao. Điều này ảnh hưởng tiêu cực trựctiếp đến sức khoẻ con người. Chắn nắng nóng và điều tiếtánh sáng mặt trời là một yếu tố quan trọng trong thiết kếvà xây dựng công trình, được ông cha chú trọng từ xaxưa.Ngoài những giải pháp kiến trúc – kỹ thuật để chống nắngnóng như tường bao che dày, mái vươn xa… thì việc tìmkiếm vật liệu để tạo nên những kết cấu – cấu kiện chắn nắnglinh động bảo vệ công trình từ bên ngoài cũng là một khíacạnh khác của vấn đề. Trong bài viết này tác giả chỉ đề cậptới các loại vật liệu – cấu kiện chắn nắng là một thành phầncủa công trình kiến trúc.Từ những tấm mành, tấm giạiTrong ngôi nhà dân gian truyền thống, từ nhà tranh vách đấtcho tới nhà xây tường lợp ngói, người xưa đã tạo nên nhữnglớp chắn nắng từ bên ngoài, như một tấm áo giáp. Đó lànhững tấm mành, tấm giại, tấm liếp. Mặc dù đa phần cácngôi nhà dân gian ở nông thôn đều quay về hướng nam,nhưng trong những điều kiện nhất định về địa thế, địa hình,hoặc theo mùa (nắng xiên) thì bề mặt chính của công trìnhvẫn bị nắng chiếu vào.Chắn nắng đồng nghĩa với việc giảm bức xạ nhiệt vào côngtrình, môi trường sống nói chung; tránh những bất tiện, bấtlợi khi bị nắng chiếu vào khu vực sinh hoạt của con người vàcũng là giảm độ chói gắt của ánh sáng mặt trời trong khônggian ở. Tấm mành tre là một vật dụng chắn nắng phổ biến và hữu hiệu mà ông cha ta đã sáng tạo từ xa xưa.Với quy mô một ngôi nhà dân gian với kết cấu khung gỗ, vàtrong môi trường ở nông thôn toàn nhà ở thấp tầng, cáchnhau khoảng xa, thì nắng sớm hoặc muộn (góc tà) có thểxuyên vào sâu trong nhà. Việc chắn nắng là rất cần thiết.Ngoài ra, với những nhà ở có sân gạch phía trước thì khi mặttrời chiếu xuống sân cũng tạo nên bức xạ nhiệt lớn, nhiệtlượng này tiếp tục phản xạ vào trong nhà gây nóng; thì tấmgiại ở hiên góp phần ngăn bớt nhiệt lượng này.Tấm giại được đặt cố định nhưng là một bộ phận dễ thay thế,sửa chữa khi hư hỏng, hoặc tháo rời khi không cần. Tấm liếpcũng tương tự như vậy nhưng cho một cơ chế đóng mở linhđộng, theo kiểu hất lên và chống bằng sào/gậy. Ở vị trí cửasổ, nếu dùng liếp cũng giống như một mái che. Cả giại vàliếp thường có những khoảng hở, lỗ thủng để lấy sáng vàthông thoáng, cũng như khai thác điểm nhìn từ trong nhà rangoài.Mành là một dạng kết cấu che chắn “mềm” và linh hoạt hơnnữa. Mành đôi khi như một sự ước lệ phân định không gian.Mành buông xuống là có thể chắn nắng, ngăn cách; cuốn lênlà mở ra thông thoáng tầm nhìn và không gian. Mành rất hiệuquả trong việc điều tiết ánh sáng, có khả năng “lọc sáng” rấthữu hiệu, đảm bảo ánh sáng trong nhà đều và đủ, khi ngoàitrời nắng gắt.Mành có thể treo ngoài hiên sát cột hoặc treo phía trong sátcửa. Nếu treo ở cửa, mành còn có tác dụng chắn côn trùng,rác bay vào nhà khi có gió cuốn, ngăn mưa tạt. Mành tạo nênmột giới hạn chênh sáng, và vì đó tạo nên một sự chủ độngkín đáo trong nhà: ở ngoài trời sáng, nắng sẽ không nhìn vàođược bên trong, còn trong nhà dễ dàng quan sát ra ngoài.Mành, giại, liếp xưa được làm bằng tre, hoặc một số các dạngcây nứa, song, mây… là những thứ cây rất sẵn trong tự nhiênvà ở nông thôn, thân thiện với môi trường. Bên cạnh đó cácdạng vật liệu này có hệ số phản xạ nhiệt cao, giảm thiểu sựdẫn nhiệt kể cả khi nắng chiếu trực tiếp lên bề mặt.Những tấm giại, liếp tre nứa truyền thống ngày càng ít đi vàkhông thể thấy trong đô thị. Nhưng những tấm mành, kể cảmành tre và một loại vật liệu mới là mành nhựa vẫn có thểthấy rất nhiều trong đô thị bởi tính năng ưu việt và hiệu quảcủa nó – nhất là để chắn nắng.Lam và hoa bêtông – dấu ấn một thờiVới kiến trúc hiện đại có quy mô lớn hơn ngôi nhà dân gian,và có số tầng hơn một tầng, thậm chí rất nhiều tầng, yêu cầutuổi thọ dài hơn, bền vững hơn thì không thể sử dụng nhữngtấm giại bằng tre đan. Việc tìm kiếm, ứng dụng vật liệu – cấukiện chắn nắng là một câu chuyện dài. Nói là vật liệu, nhưngkhông có nghĩa là một dạng chất liệu cụ thể với những tínhnăng cơ – lý – hoá, mà nó gắn liền với giải pháp kiến trúc –kỹ thuật, gắn liền với thẩm mỹ công trình. Rộng hơn, nó còngắn liền với cả quy trình, cách thức thi công và trình độ thicông. Vì vậy, để chọn được một giải pháp chắn nắng phù hợpcho công trình theo những tiêu chí đó, hẳn không phải là dễ.Gạch hoa bêtông ở công trình trường đại học Sư phạm (TP Huế).Trong một thời gian dài, lam và hoa bêtông gần như là giảipháp duy nhất và hiệu quả cho việc tổ chức các kết cấu chắnnắng cho công trình. Dấu ấn lam và hoa bêtông in đậm trongkiến trúc Sài Gòn trước năm 1975 và trong những năm 1970– 1980 ở nhiều tỉnh thành ngoài Bắc, ở những công trìnhcông cộng và nhà ở chung cư (nhà tập thể).Bêtông có nguồn gốc từ các loại vật liệu sẵn có, dễ khai thácvà sử dụng. Bêtông có ưu điểm là bền vững nhưng nhượcđiểm là tải trọng lớn. Nhiều công trình ở Sài Gòn đã khaithác hiệu quả giải pháp này, tạo nên một phong cách, giá trịrất riêng, được coi là bản sắc của kiến trúc nhiệt đới SàiGòn.Bên cạnh việc sử dụng lam và hoa bêtông là một loại vật liệu– cấu kiện chắn nắng; thì giải pháp kiến trúc đã cho nhữnghình thức độc đáo ở mặt đứng công trình. Có thể thấy rấtnhiều công trình ở Sài Gòn cho tới giờ vẫn không hề lạc hậuvề cả công năng và thẩm mỹ với các giải pháp lam và hoabêtông chắn nắngỞ ngoài Bắc cũng nhiều công trình sử dụng hệ lam bêtông vàhoa bêtông chắn nắng, tuy nhiên chủ yếu là các lam dọc,ngang, với cấu trúc na ná giống nhau ở nhiều công sở, cácloại mẫu hoa bêtông đơn giản hơn, không thấy có nhữngcông trình mang dấu ấn riêng bởi yếu tố này.Tuy vậy phải ghi nhận một điều rằng các hệ chắn nắng bằnglam bêtông rất ...