Chăn nuôi bò sinh sản - Chương 4

Chăn nuôi bò sinh sản. Tác giả. Nguyễn Xuân Trạch. Chương 4. Thụ tinh nhân tạo.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Chăn nuôi bò sinh sản - Chương 4 Ch-¬ng 4 thô tinh nh©n t¹o I. Ph¸t hiÖn ®éng dôc vµ x¸c ®Þnh thêi gian phèi thÝch hîp 1. C¸c ph-¬ng ph¸p ph¸t hiÖn ®éng dôc a. Quan s¸t trùc tiÕp Th¶ bß ra b·i ch¨n hoÆc mét kho¶ng trèng ®Ó quan s¸t c¸c dÊu hiÖu ®éng dôc. TètnhÊt lµ quan s¸t vµo s¸ng sím vµ chiÒu tèi. §é dµi mçi lÇn quan s¸t phô thuéc vµo sèl-îng gia sóc trong ®µn (th«ng th-êng tõ 15 ®Õn 30 phót). Cã thÓ quan s¸t thÊy c¸c dÊuhiÖu ®éng dôc sau ®©y: - ¢m hé s-ng vµ Èm -ít, niªm m¹c ®-êng sinh dôc xung huyÕt vµ kh«ng dÝnh. - Tõ cæ tö cung ch¶y ra dÞch trong suèt vµ dÎo. Cã thÓ thÊy dÞch 1-2 ngµy tr-íc khi®éng dôc thùc sù. - L«ng ë phÇn m«ng xï lªn. C¸c biÕn ®æi vÒ hµnh vi cña bß c¸i cã thÓ thÊy lµ: - Bån chån, mÉn c¶m, hay chó ý ®Õn sù xuÊt hiÖn cñang-êi hay cña gia sóc kh¸c. - Kªu rèng, ®Æc biÖt lµ vµo ban ®ªm. - NÕu quan s¸t vµo ban ®ªm thÊy gia sóc ë t- thÕ ®øngtrong khi nh÷ng con kh¸c n»m. - Nh¶y lªn nh÷ng con kh¸c nh-ng ch-a chÞu ®ùc. - §øng yªn khi cã mét gia sóc kh¸c nh¶y lªn (chÞu®ùc). - LiÕm vµ hóc ®Çu lªn nh÷ng con kh¸c. - HÝt vµ ngöi c¬ quan sinh dôc (hµnh vi ®Æc tr-ng nh-con ®ùc). - ¡n kÐm ngon miÖng vµ s¶n l-îng s÷a cã thÓ gi¶m. H×nh 4-1: C¸c hµnh vi ®éng dôc vµ hiÖn t-îng “chÞu ®ùc” ChØ tiªu duy nhÊt ch¾c ch¾n 100% ®éng dôc lµ ph¶n x¹ ®øng yªn cña gia sóc ®éngdôc khi bÞ gia sóc kh¸c nhÈy lªn. Mét con bß c¸i nhÈy lªn mét con bß c¸i kh¸c th-êng lµdÊu hiÖu nã s¾p ®éng dôc hoÆc ®éng dôc ®· tr«i qua mét vµi ngµy. Cã thÓ cã tr-êng hîpnh÷ng gia sóc ®ang chöa còng thÓ hiÖn dÊu hiÖu ®éng dôc, tuy nhiªn khi bÞ nh÷ng conkh¸c nhÈy lªn th× chóng kh«ng cã ph¶n x¹ ®øng yªn (kho¶ng 5% bß s÷a ®ang chöa cãbiÓu hiÖn ®éng dôc víi nh÷ng hµnh vi nh- nªu trªn, nh-ng kh«ng x¶y ra rông trøng). b. Dïng bß ®ùc thÝ t×nh Dïng mét bß ®ùc ®· ®-îc th¾t èng dÉn tinh hoÆc mæ b¾t chÐo d-¬ng vËt sang bªn(nªn nã kh«ng lµm cho bß c¸i thô thai) ®Ó ph¸t hiÖn ®-îc con c¸i ®éng dôc. Ph-¬ng ph¸pnµy tèt, tin cËy vµ cho hiÖu qu¶ cao. Tuy nhiªn, chØ nªn ¸p dông trong ch¨n nu«i trangtr¹i, v× tèn kÐm do ph¶i nu«i con bß ®ùc thÝ t×nh. Cã thÓ dïng ®ùc thÝ t×nh víi chÐn s¬n ®¸nh dÊu. Bß ®ùc thÝ t×nh ®-îc buéc mét c¸ichÐn thñng ®¸y ®ùng chÊt mµu vµ sÏ b«i mµu lªn m«ng nh÷ng bß c¸i ®éng dôc mµ nã ®·nh¶y. TØ lÖ bß thÝ t×nh dïng trong ®µn bß c¸i còng b»ng víi tØ lÖ bß ®ùc ®-îc sö dông(4%). c. Dïng c¸c dông cô hç trî ph¸t hiÖn ®éng dôc Nh÷ng dông cô sau ®©y sÏ gióp dÔ nhËn biªt bß ®éng dôc:  ChØ thÞ mµu. §©y lµ chÊt keo dÝnh trªn xèp nhuém mµu g¾n lªn m«ng bßc¸i vµ cã thÓ ®æi mµu khi bß c¸i ®éng dôc ®-îc con kh¸c nh¶y nhiÒu lÇn.  S¬n ®u«i. B«i mét líp s¬n ë cuèng ®u«i bß c¸i. Líp s¬n nµy sÏ bÞ xo¸ khibß c¸i ®éng dôc ®-îc nh÷ng con kh¸c nh¶y lªn. d. Sê n¾n qua trùc trµng BiÖn ph¸p nµy ®¬n gi¶n, Ýt tèn kÐm, b¶o ®¶m ®é chÝnh x¸c cao. Tuy nhiªn, Ýt ng-êich¨n nu«i cã thÓ tù lµm ®-îc mµ ph¶i nhê ®Õn c¸n bé kü thuËt cã tay nghÒ chuyªn m«ncao. e. BiÖn ph¸p dïng bß c¸i kÝch dôc b»ng xö lý víi testosteron Bß c¸i kÝch dôc còng lµ c«ng cô rÊt tèt ®Ó ph¸t hiÖn ®éng dôc nh-ng chóng th-êngcã c¸c ho¹t ®éng sinh dôc kh«ng ®Òu ®Æn, do vËy sö dông chóng kh«ng ch¾c ch¾n. Mét bß c¸i ®-îc xö lý víi c¸c hocm«n sinh dôc ®ùc sÏ cã hµnh vi nh- bß ®ùc. Xö lýb»ng c¸ch tiªm 10 mòi liÒu 200 mg propionat testosteron, cø hai ngµy mét lÇn, sau ®ãtiªm d-ìng 500-1000 mg, tuú theo møc ®é ham muèn sinh dôc cña bß c¸i . f. X¸c ®Þnh hµm l-îng progesteron trong s÷a Hµm l-îng progesteron trong s÷a lín h¬n trong m¸u vµ hiÖn nay ph-¬ng ph¸p miÔndÞch phãng x¹ (RIA) ®-îc sö dông rÊt réng r·i ®Ó x¸c ®Þnh hµm l-îng hãcm«n nµy. §Ó tiÕn hµnh xÐt nghiÖm, bß c¸i ph¶i trong thêi gian tiÕt s÷a. NÕu nh- hµm l-îngt¨ng (4 ®Õn 6 g/ml) vµo thêi ®iÓm ®éng dôc dù kiÕn, bß c¸i ch¾c ch¾n kh«ng ®éng dôc.Nh-ng nÕu hµm l-îng progesteron thÊp, gia sóc cã thÓ ®ang ®éng dôc. H¹n chÕ cña ph-¬ng ph¸p lµ phøc t¹p vµ chi phÝ lín. Tuy nhiªn, ë nh÷ng c¬ së ch¨nnu«i bß s÷a lín vµ cã sù qu¶n lý tèt ®µn bß (víi viÖc ¸p dông c«ng nghÖ th«ng tin), cã thÓ¸p dông biÖn ph¸p nµy vµ th«ng qua ®ã ®Ó thô tinh nh©n t¹o mµ kh«ng cÇn quan s¸t c¸cdÊu hiÖu ®éng dôc. 2. X¸c ®Þnh thêi ®iÓm phèi gièng thÝch hîp Trøng chØ ®-îc thô thai nÕu gÆp tinh trïng ë ®o¹n 1/3 phÝa trªn cña èng dÉn trøng(H×nh 4-2). Tinh trïng mÊt 10-14 giê ®Ó lªn tíi 1/3 phÝa trªn cña èng dÉn trøng. Thêi giandi chuyÓn cña trøng qua ®o¹n nµy kho¶ng 6-12 giê. H×nh 4-2: Sù di chuyÓn vµ c¸c sù kiÖn x¶y ra ®èi víi tinh trïng trong ®-êng sinh dôc c¸i C¨n cø vµo thêi ®iÓm rông trøng ...