Chăn nuôi bò sinh sản - Chương 5

Chăn nuôi bò sinh sản. Tác giả. Nguyễn Xuân Trạch. Chương 5. Điều khiển động dục.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Chăn nuôi bò sinh sản - Chương 5 Ch-¬ng 5 ®iÒu khiÓn ®éng dôc i. MéT Sè hãc-m«n vµ c¸c chÕ phÈm CHñ YÕU ®-îc øNG DôNG TRONG ®iÒu khiÓn SINH S¶N 1. C¸c lo¹i hãc-m«n sinh s¶n chÝnh a. Gonadotropin releasing hormone (GnRH) GnRH lµ hocmon ®-îc tiÕt ra tõ c¸c neuron cña vïng d-íi ®åi (Hypothalamus) cãt¸c dông kÝch thÝch tuyÕn yªn t¨ng c-êng tiÕt c¸c hãc-m«n gonadotropin (FSH vµ LH) ®ÓkÝch ho¹t vµ t¨ng c-êng sù ph¸t triÓn cña tÕ bµo trøng, sù rông trøng vµ sù h×nh thµnh thÓvµng. Ngoµi c¬ chÕ t¸c dông thuËn chiÒu, GnRH cßn ®ãng vai trß quan träng trong viÖckiÓm so¸t mèi t¸c ®éng ng-îc d-¬ng tÝnh cña estrogen ®Ó t¨ng c-êng tiÕt LH vµ kiÓmso¸t mèi t¸c ®éng ng-îc ©m tÝnh cña progesteron ®Ó b¶o ®¶m sù tån t¹i cña thÓ vµng. b. C¸c hãc-m«n gonadotropin - FSH (Follicle Stimulating Hormone) lµ hãc-m«n cña thuú tr-íc tuyÕn yªn cã t¸cdông chñ yÕu lµ kÝch thÝch tÕ bµo trøng ph¸t sinh vµ ph¸t triÓn. - LH (Luteinising Hormone) lµ hãc-m«n cña thuú tr-íc tuyÕn yªn cã t¸c dông t¨ngc-êng qu¸ tr×nh ph¸t dôc cña trøng, lµm cho trøng chÝn vµ rông, ®ång thêi b¶o ®¶m cho sùh×nh thµnh thÓ vµng. - HuyÕt thanh ngùa chöa - PMSG (Pregnant Mare Serum Gonadotropin)- lµ kÝch tècña nhai thai ngùa cã chøc n¨ng sinh lý t-¬ng tù nh- FSH vµ LH cña thuú tr-íc tuyÕnyªn. Tuy nhiªn ho¹t tÝnh cña nã gièng FSH nhiÒu h¬n. - KÝch tè cña nhau thai ng-êi - HCG (Human Chorionic Gonadotropin) - lµ kÝch tècña phô n÷ cã chöa. Chøc n¨ng sinh lý cña HCG gÇn gièng víi LH. c. Estrogen Estrogen lµ hãc-m«n cña nang trøng, gåm cã 3 chÊt lµ: estradiol, estron vµ estrion,trong ®ã estradiol cã ho¹t lùc sinh lý m¹nh nhÊt. T¸c dông sinh lý chñ yÕu cña estrogen lµ: - Duy tr× ®Æc ®iÓm sinh dôc thø cÊp ë con c¸i. - G©y ra hµnh vi ®éng dôc. - G©y t¸c ®éng ng-îc lªn vïng d-íi ®åi vµ tuyÕn yªn ®Ó t¨ng c-êng tiÕt LH, gãpphÇn g©y ra rông trøng. - KÝch thÝch sù ph¸t triÓn cña tuyÕn vó. d. Progesteron Progesteron lµ hãc-m«n cña thÓ vµng cã t¸c dông chñ yÕu sau: - øc chÕ ph©n FSH, LH vµ GnRH. - An thai, b¶o vÖ thai ph¸t triÓn trong tö cung. - KÝch thÝch sù ph¸t triÓn cña tuyÕn vó. e. Prostaglandin Prostaglandin (PG) lµ mét nhãm lipoid ®-îc tiÕt ra tõ tuyÕn tiÒn liÖt ë con ®ùc haytõ néi m¹c cña èng sinh dôc (tö cung, ©m ®¹o) cña con c¸i. Prostaglandin cã nhiÒu lo¹i, nh-ng lo¹i cã ho¹t tÝnh m¹nh nhÊt lµ PGF2. T¸c dôngchñ yÕu cña nã lµ: - Ph¸ vì mµng no·n bao ®Ó g©y rông trøng. - Ph¸ huû thÓ vµng, nang n-íc trªn buång trøng, g©y ®éng dôc. - G©y h-ng phÊn èng sinh dôc, t¨ng c-êng nhu ®éng tö cung, kÝch thÝch më cæ töcung. Do ®ã, prostaglandin ®-îc cßn øng dông trong g©y ®Î nh©n t¹o vµ trî s¶n ë nh÷ngca ®Î khã, rÆn ®Î yÕu. 2. Nh÷ng chÕ phÈm hãc-m«n th«ng dông a. C¸c chÕ phÈm cã ho¹t tÝnh GnRH: - Receptal (Busereline cña Hoechst) dïng tiªm b¾p, tiªm d-íi da hoÆc tiªm tÜnhm¹ch. - Fertagyl (Gonadoreline cña Intervet dïng tiªm b¾p. - Ovalyse (Acetate de fetireline cña Upjohn) dïng tiªm b¾p. b. C¸c chÕ phÈm cã ho¹t tÝnh gonadotropin - FSH vµ LH tù nhiªn: Cã t¸c dông tèt nh-ng do chóng qu¸ ®¾t nªn trong thùc tÕth-êng sö dông c¸c chÊt thay thÕ lµ PMSG vµ HCG. Tuy nhiªn, c¶ hai lo¹i hãcm«n thaythÕ nµy kh«ng cã ho¹t tÝnh hoµn toµn nh- FSH hoÆc LH. - PMSG: ®-îc chiÕt suÊt tõ m¸u ngùa chöa ë ngµy thø 60-150, dïng tiªm tÜnh m¹chhoÆc tiªm d-íi da. Lo¹i hãc-m«n protein nµy ®-îc hÖ thèng miÔn dÞch cña bß c¸i nhËnbiÕt nh- lµ mét vËt l¹ vµ c¸c kh¸ng thÓ ®-îc h×nh thµnh. Cã thÓ cã sèc ph¶n vÖ sau khitiªm nhiÒu lÇn. Do cã sù h×nh thµnh kh¸ng thÓ chèng l¹i hãcm«n nµy nªn ®¸p øng cña c¸cbuång trøng bÞ gi¶m sót sau nhiÒu lÇn xö lý. - HCG: ®-îc chiÕt suÊt tõ n-íc tiÓu phô n÷ cã thai tõ ngµy 8-12, dïng tiªm tÜnhm¹ch hoÆc tiªm b¾p, tuú theo tr-êng hîp muèn cã ph¶n øng nhanh hay chËm. - Folligon (cña Intervet), cã ho¹t tÝnh FSH vµ LH, dïng tiªm b¾p. - Stimufol (cña Rhone Merieux) cã ho¹t tÝnh FSH vµ LH, ®-îc ®Æc biÖt ®-îc chØdÉn sö dông trong g©y siªu bµi no·n. - Chorulon (cña Intervet). c. C¸c chÕ phÈm cã ho¹t tÝnh progesteron Trong thùc tiÔn s¶n xuÊt ng-êi ta th-êng dïng c¸c s¶n phÈm ho¸ häc tæng hîp cãt¸c dông t-¬ng tù nh- progesteron, gäi chung lµ progestogen (tiÕng Anh) hay progestatif(tiÕng Ph¸p). - C¸c chÊt th-êng dïng cho ¨n lµ: + Melengestrol acetate (MGA) + 6-methyl-17acetoxy-progesteron (MAP) + 6-chloro-6-dihydro-17acetoxy-progesteron (CAP) + Flurogesterone acetate (FGA) + Dihydroxy progesteron acetophenide (DHPA) - C¸c chÕ phÈm ®Æt ©m ®¹o: + PRID (Progesteron Releasing Intra-vaginal Device cña Sanofi) chøa 1 cuén thÐpkh«ng dØ ®-îc bäc bëi mét líp silicon cã tÈm 1,55g progesteron tù nhiªn. + CIDR (Controlled Internal Drug Releasing device) chøa mét lâi nilon ®-îc phñmét l ...