Chính trị luận - Quyển III

Khi ta muốn tìm hiểu về bản chất và đặc tính của các mô hình chính quyền khác nhau, thì việc đầu tiên phải làm là xác định xem "nhà nước là gì?" Cho đến nay đây vẫn là một vấn đề còn nhiều tranh cãi. Một số người cho rằng nhà nước [là tác nhân] thực hiện một số công việc nào đó; những người khác thì lại cho rằng không phải là nhà nước mà là chính quyền theo quả đầu hoặc cai trị bởi một bạo chúa. ...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Chính trị luận - Quyển III Thư pháp và hội họa Trung Quốc Quyển III Chương IKhi ta muốn tìm hiểu về bản chất và đặc tính của các mô hình chính quyền khácnhau, thì việc đầu tiên phải làm là xác định xem nhà nước là gì? Cho đến nayđây vẫn là một vấn đề còn nhiều tranh cãi. Một số người cho rằng nhà nước [là tácnhân] thực hiện một số công việc nào đó; những người khác thì lại cho rằng khôngphải là nhà nước mà là chính quyền theo quả đầu hoặc cai trị bởi một bạo chúa.Cũng có người lại cho rằng, một cách tổng quát, mọi hoạt động của nh à lập phápđều liên quan đến nhà nước; cuối cùng, có người cho rằng một hiến pháp hay mộtchính quyền là cách thức sắp xếp cơ cấu quyền lực của những người cư ngụ trongnhà nước đó.Nhưng nhà nước là một hỗn hợp do nhiều bộ phận tạo thành; những bộ phận đóchính là công dân. Hiển nhiên, ta phải bắt đầu bằng câu hỏi, ai là công dân và từnày có ý nghĩa gì? Bởi vì, một lần nữa, từ ngữ này cũng có những quan điểmkhác nhau. Một người là công dân của thể chế dân chủ thì lại thường không phải làcông dân của chế độ quả đầu. Hãy bỏ qua trường hợp những người đã được xem làcông dân, hay là những người trở thành công dân vì một hoàn cảnh ngẫu nhiên nàođó, ta có thể nói rằng, trước hết, người công dân không trở thành công dân chỉ vìngười đó sinh sống ở một chỗ nào đó, bởi vì ngoại kiều và nô lệ cũng sinh sốngtrên cùng chỗ đó; cũng như y không trở thành công dân vì có được những quyềndo pháp luật quy định như đi kiện hoặc bị kiện mà thôi, bởi vì ngoại kiều cũng cóđược những quyền này do hiệp ước [giữa hai nước] tạo nên. Nói cho đúng hơn,Thư pháp và hội họa Trung Quốcngoại kiều ở nhiều nơi cũng không hoàn toàn có được những quyền này, vì họbuộc phải có người bảo trợ, cho nên họ cũng không hoàn toàn được tham gia vớiđầy đủ tư cách công dân, vì thế ta gọi họ là công dân chỉ với nghĩa hạn chế màthôi, cũng như khi ta dùng từ này để chỉ những người trẻ chưa đến tuổi ghi danhhay những người già đã được miễn các nghĩa vụ đối với quốc gia. Những ngườinày ta không gọi họ một cách đơn giản là công dân, nhưng phải thêm vào cụm từvị thành niên trong trường hợp đầu tiên, và lão niên trong trường hợp sau. Từ ngữchính xác ta dùng thật ra không quan trọng, vì ý nghĩa ta nói đến thật rõ ràng rồi.Còn có những khó khăn tương tự trong những trường hợp mà tôi đã nhắc đến, đólà những người bị tước quyền công dân hay bị lưu đầy. Nhưng công dân, người màta đang tìm cách định nghĩa, phải là người công dân theo nghĩa chính xác, tuyệtđối nhất, chứ không phải như những trường hợp ngoại lệ như đã nói ở trên.Và người công dân chỉ cần có một đặc tính duy nhất là người có quyền tham giavào việc thực thi công lý và đảm nhiệm các chức vụ trong chính quyền. Các chứcvụ chính quyền có nhiều loại; có loại không liên tục (có nhiệm kỳ) và một ngườikhông được giữ một chức vụ hơn một lần, hoặc chỉ có thể giữ chức vụ trong mộtthời hạn cố định nào đó; có loại không có nhiệm kỳ như chức vụ quan tòa haythành viên quốc hội. Người ta, thực ra, cũng có thể lý luận rằng những chức vụ đókhông phải là quan chức, và chức năng của họ không liên hệ gì đến chính quyền.Nhưng nói như vậy thì cũng nực cười như khi ta bảo kẻ có quyền lực lại khôngphải là người cai trị.1 Nhưng ta cũng không nên bàn cãi nhiều ở đây, vì đó chỉ làvấn đề chữ nghĩa. Điều ta cần là tìm được một từ ngữ chung nào đó bao gồm cả vịquan tòa và đại biểu quốc hội. Cho nên, để cho dễ phân biệt, ta hãy gọi chức vụ đólà những chức vụ bất định và giả định rằng những ai giữ chức vụ đó phải là côngdân. Đó là định nghĩa bao hàm và thích hợp nhất cho những ai thường được gọi làcông dân.Thư pháp và hội họa Trung QuốcNhưng ta không được quên rằng những nguyên lý căn bản tự bản chất khác nhau,cũng như các loại chính quyền khác nhau, hầu như không có điểm nào chung. Tathấy chính quyền có nhiều loại khác nhau, có loại có phẩm chất tốt h ơn, có loạiphẩm chất kém hơn, nhất là những loại có cơ cấu khiếm khuyết hay hư hỏng thìchắc chắn phải kém hơn những loại chính quyền được xây dựng hoàn hảo. (Tôi sẽgiải thích thêm thế nào là cơ cấu bị bại hoại trong phần dưới). Công dân, do vậy,nhất thiết phải khác nhau dưới những chế độ khác nhau; và định nghĩa của chúngta chỉ thích hợp với nền dân chủ, chứ chưa chắc đã phù hợp với các chế độ khác.Bởi vì ở những nước không phải dân chủ, người dân không được công nhận, cũngkhông có quyền tham dự các cuộc họp định kỳ, mà chỉ trong những trường hợpđặc biệt, và những vụ kiện tụng được phân bố cho các quan chức. Thí dụ tạiSparta, các Giám sát viên lo xử những vụ kiện tụng liên quan đến giao kèo và họchia nhau xử những vụ kiện này; các trưởng lão thì chuyên về các vụ án mạng, cònnhững việc khác thì chia cho các quan chức khác. Một nguyên tắc tương tự cũngthịnh hành ở Carthage; ở đó một số quan chức quyết định mọi việc. Thành thử, tacó thể phải điều chỉnh định nghĩa về công dân để bao gồm cả những n ước n ...