Chợ Âm Dương – nơi mua may, bán rủi

Chợ nằm ở địa phận Làng Ó (nay là làng Xuân Ổ), xã Võ Cường, thị xã Bắc Ninh, tỉnh Bắc Ninh. Mỗi năm chợ chỉ họp một lần vào đêm mồng 4 rạng ngày mồng 5 Tết (tháng giêng âm lịch)... Những huyền thoại về chợ Âm Dương Theo tương truyền của người xưa, nơi họp chợ Âm Dương xưa là bãi chiến trường do đó có nhiều người chết. Chợ họp là để tạo cơ hội cho người chết và người sống gặp nhau. Chợ bắt đầu họp vào lúc lên đèn, trên một bãi đất trống cạnh...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Chợ Âm Dương – nơi mua may, bán rủiChợ Âm Dương – nơi mua may, bán rủiChợ nằm ở địa phận Làng Ó (nay là làng Xuân Ổ), xã VõCường, thị xã Bắc Ninh, tỉnh Bắc Ninh. Mỗi năm chợ chỉ họpmột lần vào đêm mồng 4 rạng ngày mồng 5 Tết (tháng giêngâm lịch)...Những huyền thoại về chợ Âm Dương Theo tương truyền của người xưa, nơi họp chợ Âm Dươngxưa là bãi chiến trường do đó có nhiều người chết. Chợ họplà để tạo cơ hội cho người chết và người sống gặp nhau. Chợbắt đầu họp vào lúc lên đèn, trên một bãi đất trống cạnh ngôimiếu cổ có tiếng là linh thiêng của làng. Chợ không có lều,quán, không sử dụng đèn nến. Người đi chợ mang một con gàđen đã được chăm sóc cẩn thận làm vật tế Thành Hoàng làng.Trong chợ cũng có cả những dãy hàng mã, hương, nến, cautrầu. Ở đầu chợ, người ta đặt một chậu nước để thử tiền âmhay tiền dương. Có người sớm hôm sau xem trong túi đựngtiền toàn là vỏ hến, lá đa, thậm chí có cả mẩu yếm sồi. Mọingười đều rất vui vẻ vì coi đó là dịp làm điều phúc, điều thiệnvới người đã chết. Chợ tan khi còn đêm. Với người dân nơi đây, chợ Âm Dương cũng chẳng khácmột lễ hội cầu mùa ở các địa phương khác, bởi nó mang đậmnét văn hóa dân gian vùng Kinh Bắc và đã tồn tại cách đâygần ngàn năm. Vào dịp đầu Xuân năm nào cũng vậy, mọingười đến hội chợ chỉ cốt được cầu may; những điều rủi ro,phiền muộn sẽ được xóa tan khi vào đêm hội chợ, có như thếviệc làm ăn, mùa vụ năm đó mới thuận lợi, được mùa bội thu. Người xưa đi chợ Âm Dương Bây giờ, cũng không ai còn nhớ phiên chợ Âm Dương đầutiên bắt đầu từ khi nào, chỉ biết rằng ngày xưa, làng Ó cònnghèo lắm; thiếu ăn, thiếu mặc nên con cháu phải kéo nhau đilàm thuê ở những tỉnh xa. Dẫu có đi nơi đâu, nhưng nhớ ngàyhội chợ Âm Dương, họ lại rủ nhau về dự đêm hội chợ và đểcó cơ may gặp lại người đã mất. Họ tin rằng, hòa lẫn trongdòng người đến phiên chợ đêm nay sẽ có cả hương hồn củaông cha, người thân hiện về để tìm gặp lại gia đình, bạn bè.Để an ủi, động viên nhau xua tan nỗi buồn, nhớ tiếc ngườithân đã mất, họ cùng ca những làn điệu dân ca Quan họ củaquê mình. Hát mãi, buồn hóa thành vui, nỗi tiếc nhớ hóathành niềm hạnh phúc khi có thêm bạn bè làm trà, rượu, bạntâm tình. Chợ tan khi đến canh ba. Trong sương sớm, khúcGiã bạn như làm các liền anh, liền chị thêm nghẹn lời, lưuluyến hẹn đến phiên chợ lần sau. Cụ Nguyễn Văn Hỷ (85 tuổi), một trong những già làng ởlàng Xuân Ổ, kể: Ngày xưa, cụ nghe rằng chợ bắt đầu họpvào lúc chập tối, mỗi dịp lễ hội làng đều có đến 2 sào đấtruộng làm bãi chợ bán gà đen đủ loại to, nhỏ. Nhiều gà lắmnhưng cũng không ai biết mỗi phiên chợ tiêu thụ khoảng baonhiêu con gà. Bởi chợ bán nhiều gà đen, nên người ta gọi làchợ Gà Đen và tên làng Ó cũng có từ thuở ấy. Người bán cóthể là người làng, cũng có thể là người từ nơi khác đến, điềuđặc biệt là chỉ bán gà mái đen, mà không phải gà trống đểcúng giỗ như nhiều nơi. Chợ không có lều quán, không hànglối, người bán để gà trong lồng nhỏ, cũng có người ôm gàtrên tay, người mua chỉ sờ xem gà béo, gầy. Người bánkhông nói giá cả, người mua không mặc cả, trả bao nhiêu tiềncũng được. Mua gà xong, người ta mua thêm vàng mã, trầucau, nến, hương đã được bó sẵn thành bó để về hóa gửi chongười cõi âm. Trong đêm, chỉ có bóng người lờ mờ qua lại vàtiếng thì thào làm quen, họ mời nhau khi tan chợ thì về ăncơm và hát Quan họ cùng gia đình để lấy may. Người ta mua gà đen nhiều như vậy là để ngày 8 (thánggiêng) là đem vào hội đình làng dự Cỗ Kén (tức là cỗ chọn)giữa Lục Giáp (6 Giáp – các đơn vị dân cư của làng) bằngcách chọn những con gà làm đẹp, xôi ngon. Những mâm xôinày là phải do các trai tráng trong làng quây cót giã gạo nếptrước hằng tháng trời, bản thân họ phải tắm rửa sạch sẽ, ănmặc gọn gàng, vóc dáng khỏe mạnh (đã ăn ở thanh tịnh 2tuần lễ). Mỗi Giáp sẽ làm 2 lễ, 6 Giáp có 12 lễ, trong đó BanTổ chức là những người già làng sẽ chọn 3 lễ đẹp nhất, ngonnhất để dâng lên 3 bàn thờ chính là Chính, Tả, Hữu của đình.Còn lại các cỗ khác sẽ đặt xung quanh và ở các bệ thờ phụ.Những cỗ được giải nhất, nhì, ba sẽ được thưởng mỗi lễ mộtmiếng trầu, cau têm cánh phượng. Tuy công sức bỏ ra làmmâm cỗ tốn bao công phu, vất vả nhưng nếu được chọn là CỗKén thì người dân ở Giáp ấy tin rằng cả năm được may mắn,làm ăn phát đạt. Song, cái may mắn trọn vẹn lại là khâu cuối cùng, trướckhi mời được bạn bè về gia đình tụ họp và hát Quan họ, chủnhà và khách cùng đem vàng mã hóa để tưởng nhớ dòng họ,tổ tiên và nhớ đến người đã mất cho cả gia đình của chủ vàkhách. Điều quan trọng hơn nữa là mỗi gia đình đã làm sẵn 4đến 5 mâm cỗ để đãi khách. Cỗ đã được chuẩn bị từ sángmồng 4, chiều tối đi hội chợ là các mâm cỗ đã phải chuẩn bịxong. Khách đến ăn thì ít, mà hát Quan họ lại say sưa khiếngiây phút giã bạn bao giờ cũng lưu luyến, không muốn chiatay. Người ta không để ý đến mâm cỗ đầy hay vơi mà nhànào càng mời được nhiều khách về nhà, năm ...