Chợ cổ bên ngôi thành cổ Sơn Tây

Vùng đất Sơn Tây là một trong tứ trấn của kinh thành Thăng Long, có quan hệ gắn bó về mọi mặt như phát triển kinh tế, giao lưu văn hóa… với kinh đô Thăng Long trong suốt chiều dài lịch sử. Nói đến văn hóa Thăng Long là nói đến Kẻ Chợ. Vượt xa về tầm cỡ so với các thành thị khác nên Kẻ Chợ trở thành danh từ riêng để gọi Thăng Long. Đô thành Thăng Long-Hà Nội tồn tại như một phiên chợ khổng lồ trong thời trung đại, chính vì thế mà mạng lưới chợ...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Chợ cổ bên ngôi thành cổ Sơn Tây Chợ cổ bên ngôi thành cổ Sơn TâyVùng đất Sơn Tây là một trong tứ trấn của kinh thành Thăng Long, có quan hệ gắnbó về mọi mặt như phát triển kinh tế, giao lưu văn hóa… với kinh đô Thăng Longtrong suốt chiều dài lịch sử.Nói đến văn hóa Thăng Long là nói đến Kẻ Chợ. Vượt xa về tầm cỡ so với các thành thịkhác nên Kẻ Chợ trở thành danh từ riêng để gọi Thăng Long. Đô thành Thăng Long-HàNội tồn tại như một phiên chợ khổng lồ trong thời trung đại, chính vì thế mà mạng lướichợ là yếu tố cốt lõi không thể thiếu được trong kết cấu kinh tế thị thành.Nằm giữa trung tâm thị xã Sơn Tây có một tòa thành cổ được xây bằng đá ong năm 1822,có hào sâu kè đá ong năm 1848 chạy xung quanh. Thành Sơn Tây là khu đô thị, hànhchính, quân sự thời Nguyễn. Sơn Tây nằm ở vị trí đẹp, lại có đường giao thông thuỷ, bộthuận tiện, vì thế đã nhanh chóng thu hút được những người buôn bán, nhưng thợ thủcông và dân chúng ở nhiều nơi xa gần trong vùng về tụ cư lập nghiệp ở lỵ sở Sơn Tây.Cùng với sự có mặt ngày càng nhiều của hệ thống nhân viên công chức trong chínhquyền là một mạng lưới dịch vụ phục vụ đời sống của khối dân cư. Tỉnh lỵ Sơn Tây đãhình thành được một hệ thống đường phố dân cư và các công sở ở quanh mặt thành SơnTây, nơi đây thực sư trở thành một trung tâm hành chính, kinh tế, văn hóa phồn vinh củatỉnh Sơn Tây.Năm 1924, ngân quĩ Bắc kỳ trợ cấp mới có tiền làm các việc công chính như mở mangbệnh viện, xây dựng chợ Tỉnh. Chợ Nghệ cũng từ đó mà ra đời gắn với tên làng ThuầnNghệ – tên nôm là chợ Nghệ. Các sinh hoạt văn hóa làng xã đều có yếu tố đóng góp củachợ. Chợ cũng vì thế mà đi vào trong thơ, văn tự nhiên và đẹp đẽ như một phần của đờisống tinh thần. Như ta thấy ước nguyện của đôi trai gái trong câu ca: “Ước gì mình lấyđược ta/ Để cùng buôn bán chợ xa chợ gần.”Không những là người Việt Nam mà cả người Trung Hoa hiểu phong thuỷ như tướng cờđen Lưu Vĩnh Phúc khi đóng quân ở thành Sơn Tây qua đây đều trầm trồ khen ngợi thếđất “Nghệ Thị văn quan tiến đạt”. Song từ đó đến nay, thị xã Sơn Tây ngày càng đô thịhóa thì dấu vết phong thuỷ càng bị mờ, nơi tụ thuỷ cạn dần. Song tạo hố bù trừ mất mặtấy lại được mặt phố xá sầm uất, buôn bán phát triển, đình Cửa Tả là nơi hội hè tế lễ, nơihội họp đông vui của cả phố.Chợ Nghệ có ba khu. Lấy trục chính xuất phát từ bờ hào trước cửa thành xuyên về hướngNam cắt thành ba khu: Chợ trên, chợ giữa và chợ dưới. To lớn và bề thế chiếm gần hếtmặt Thành Cửa Tả. Chợ trên nay là khu đất cơ quan Bưu điện, bên cạnh có ba quán ngóivà vài chục lều gianh bán đủ các thực phẩm như thịt, cá, rau, củ, quả… là những sản vậtcủa các vùng xung quanh. Ngoài các loại thực phẩm phục vụ sinh hoạt hàng ngày, chợcòn bán các loại hàng như tơ lụa, vải vóc, len, dạ theo tấm, nhiều thứ đắt tiền.Ở Sơn tây nhân dân mua hàng tấm tốt thường đợi phiên chợ chứ không đến các cửa hàngto trong phố. Các đồ dùng khác có đồ đồng như mâm đồng, nồi đồng, chậu đồng… Cáchàng gốm, sứ, chiếu, nón, hay các cửa hiệu tạp hóa, các hàng ăn, các loại bánh trái, gạonước… phục vụ ăn uống và được phân chia thành từng dãy riêng biệt.Bên phải đường có một khu gọi là Chợ dưới. Bến ô tô được hình thành ngay bên lềđường (nay là cửa hàng Bách Hóa tổng hợp đã bị cháy, hiện đang xây dựng chợ mới theoqui hoạch) rất thuận tiện cho việc phục vụ hành khách đi lại và chuyên chở hàng hóa.Chủ bến ô tô thời bấy giờ là ông Cả Kính – Một người khá giàu, có đầu óc kinh doanhphát triển kinh tế tư nhân.Về phía tả chợ Nghệ, có ngôi chợ không có nhà chợ, là nơi buôn bán trâu, bò và các loạicon giống như: lợn, gà, vịt, ngan, ngỗng, chó, mèo… những con giống mà gia đình nàocũng có nuôi trong nhà mình. Người dân Xứ Đồi có câu ca: “Chợ Nghệ thì bán trâu bò/Thái đoạn cũng lắm,chúc bâu cũng nhiều./ Sơn Đông chợ họp về chiều,/ Chỉ lắm hàngsắn với nhiều hàng đao./ Chợ Phùng hàng xén xiết bao,/ Chợ Gạch chỉ lắm thuốc làonhang đen.”Chợ Nghệ nổi tiếng là nơi buôn bán, chuyển nhượng trâu bò từ miền ngược về miền xuôiphục vụ chủ yếu trong canh tác nông nghiệp và thứ yếu làm thực phẩm. Tuy là chợnhưng Phủ Thủ hiến Bắc việt thời bấy giờ đã qui định việc mua bán trâu bò tại chợ phảicó văn tự. Người viết văn tự phải là người có trình độ học vấn, được phép của chínhquyền địa phương và cũng là người có chữ kí chứng kiến ngoài chữ kí hoặc điểm chỉ củangười bán và người mua sau khi hai bên đã thoả thuận về giá cả. Trong chợ trâu bò xưacó ngôi miếu nổi tiếng linh thiêng, người buôn bán thường vào đấy cầu tài cầu lộc, cóngười ở tận Thanh, Nghệ mất của cũng vào đây cầu cúng.Bên ngoài chợ Trâu bò là các xạp hàng “La gim” bán các mặt hàng khô như măng, miến,mộc nhĩ, nấm hương, đỗ, hải sản…Chợ Nghệ họp theo phiên vào các ngày mồng 3, mồng 8, 13, 18, 23, 28 âm lịch bán đủcác mặt hàng rất lịch sự, đông vui đúng như ca dao thị xã Sơn Tây có câu: “Chợ Nghệmột tháng 6 phiên / Khách đến như nước hàng tiền như mưa/ Ra về mà vẫn dây dưa/ Nhớngười mời khách say sưa duyên thầ ...