Cholesterol: hung thần hay bạn?

Cholesterol: hung thần hay bạn?Nguyễn Văn Tuấn Trong các loại “ma quỉ” có mặt trong thực phẩm chúng ta dùng hàng ngày, cholesterol là vua, một “kẻ” giết người vấy mỡ, một thủ phạm của những bệnh liên quan đến tim mạch. Bệnh tim mạch chiếm khoảng 25 phần trăm trong tổng số nguyên nhân tử vong (tức một phần tư) ở các nước đã phát triển thuộc thế giới Tây phương. Trong suốt thế kỉ 20, “sản phẩm” của cholesterol, bệnh đau tim (còn gọi là heart attack), trồi sụt với thời gian ở vùng Tây bán cầu như...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Cholesterol: hung thần hay bạn? Cholesterol: hung thần hay bạn? Nguyễn Văn TuấnTrong các loại “ma quỉ” có mặt trong thực phẩm chúng ta dùng hàng ngày,cholesterol là vua, một “kẻ” giết người vấy mỡ, một thủ phạm của những bệnh liênquan đến tim mạch. Bệnh tim mạch chiếm khoảng 25 phần trăm trong tổng sốnguyên nhân tử vong (tức một phần tư) ở các nước đã phát triển thuộc thế giới Tâyphương. Trong suốt thế kỉ 20, “sản phẩm” của cholesterol, bệnh đau tim (c òn gọilà heart attack), trồi sụt với thời gian ở vùng Tây bán cầu như những cơn bệnhdịch. Trong thời gian đó, các chính phủ Tây phương đã chi ra một số tiền khổng lồđể vạch trần bộ mặt thật của kẻ sát nhân bằng khoa học. Qua giáo dục quần chúng,giới chức y tế cũng đã làm việc không mệt mỏi để chỉ ra những độc hại củacholesterol trong cuộc sống hàng ngày. Ở Mĩ, Chương trình Giáo dục Quốc gia vềCholesterol (National Cholesterol Education Program) đ ề ra kế hoạch và chỉ tiêuđể giảm tiêu thụ chất béo động vật trong quần chúng vào khoảng 10%.Đương nhiên, người ta có lí do khoa học để phát động những chương trình vậnđộng giáo dục quần chúng như thế, và người ta cũng thực tình vì lợi ích của quầnchúng. Nhưng cholesterol có phải thực sự là một kẻ tội phạm như giới khoa họcgiảng dạy cho chúng ta biết hay không? Nếu chúng ta giảm lượng cholesteroltrong quần chúng, chúng ta có thực sự làm giảm được số lượng người chết vì bệnhtim mạch hay không? Bằng chứng hay cơ sở khoa học đằng sau những cuộc giáodục vĩ đại về cholesterol và bệnh tim mạch có thực sự rõ ràng như trắng với đenhay không? Bài viết này sẽ điểm qua và so sánh những bằng chứng khoa học đằngsau những bản tin mà giới chức y tế công bố, và tìm cách trả lời những câu hỏinày.Nhận diện kẻ thùNói một cách ngắn gọn: cholesterol là một chất béo. Nói đúng hơn, nó là một chấthữu cơ trong gia đình kích thích tố steroid, hơn là một loại chất béo thật sự (trongnhóm kích thích tố steroid còn có một số loại kích thích tố nữ – như estrogen – vàsinh tố – vitamin). Về mặt cấu trúc hóa học, một phần phân tử của cholesterol l àrượu cồn (alcohol), nhưng là loại rượu mà chúng ta không muốn có trong cocktailcủa chúng ta! Một số cholesterol xâm nhập cơ thể chúng ta qua đường thực phẩmmà chúng ta dùng hàng ngày, đặc biệt là trứng, bơ, óc, gan, và các loại thịt chứa ítnhiều chất béo (như thịt heo, gà, vịt và cá; ngũ cốc, trái cây tươi, và rau cải khôngchứa cholesterol). Dựa vào cấu trúc phân tử, chất béo trong thực phẩm xuất hiệndưới 3 dạng chính: poly-unsaturated, mono-unsaturated, và saturated (không bãohòa ở dạng đa phân, không bão hòa ở dạng đơn phân, và bão hòa). Nói một cáchngắn gọn, chất béo saturated là những chất béo có nguồn gốc từ động vật, kể cảsữa và phó-mát, trong nhiệt độ trung bình (trên dưới 25 độ C) chúng là một khốiđặc; chất béo không bão hòa dạng đơn – mono-unsaturated – thường tìm thấytrong trái olives, đậu phộng, avocado ... ; còn chất béo không bão hòa ở dạng đaphân – poly-unsaturated – thường tìm thấy trong trái bắp (ngô), mè, rau cải ....Trong đó, loại quan trọng nhất là cholesterol dưới dạng bão hòa trong động vật vàmột số thực vật như dầu dừa.Đặc tính số một của cholesterol là chúng không hòa tan trong nước. Quá trình tiếnhóa của con người dùng đặc tính này để “dệt” cholesterol thành những bức tườngtrong tế bào, trong trường hợp các tế bào này không muốn thấm nước. Chẳng hạnnhư các tế bào thần kinh dùng cholesterol để cô lập hóa phần trong với phần ngoàicủa tế bào, và do đó, nơi có nhiều chất cholesterol nhất trong cơ thể là não và hệthống thần kinh.Nhưng đặc tính không hòa tan trong nước – cũng như trong máu – gây ra vấn đềgiao thông trong cơ thể. Vì thế, trong con người, cholesterol được chuyên chởtrong các hạt phần tử hình cầu (spherical particles) gồm có nhiều chất lipoproteinkhác. Cũng giống như một hạm đội tàu ngầm, những phần tử hình cầu này chuyênchở cholesterol đi khắp cơ thể, mỗi phần tử có thể chuyên chở khoảng 1500 phântử (molecules), và hành trình của chúng thường kéo dài khoảng 24 giờ.Nhưng có nhiều loại phần tử, và chúng có trách nhiệm vận tải khác nhau. Hai phầntử quan trọng nhất là loại lipoprotein có mật độ cao (High density lipoprotein;HDL), và loại lipoprotein có mật độ thấp (Low density lipoprotein; LDL), hay nóitheo ngôn ngữ hàng ngày là loại tàu nặng và tàu nhẹ. Trong bất cứ thời điểm nào,khoảng 60% đến 80% cholesterol trong máu được chuyên chở bằng tàu nhẹ LDL,và khoảng 15% đến 20% được chuyên chở bằng tàu nặng HDL. Phần còn lại, dưới25%, được các phần tử khác vận chuyển.Phần lớn cholesterol trong cơ thể con người được chế biến trong gan. Đây là mộtcơ quan rất bận rộn, vì vậy hạm đội vận chuyển cholesterol không ngừng ra vào.Các tàu nhẹ nhận cholesterol từ gan và chở đi nơi khác, trong khi đó, các tàu nặngchở cholesterol vào gan. Khi bất cứ một tế bào nào trong cơ thể cần cholesterol, nóra tín hiệu cho tàu nhẹ (LDL) để đi làm việc, ...