Chọn và dùng salbutamol thế nào cho hiệu quả?

Salbutamol vẫn còn được dùng khá phổ biến trong điều trị hen, nhưng cần chọn và dùng đúng mới có hiệu quả an toàn.Hiệu lực Salbutamol là thuốc kích thích chọn lọc các thụ thể beta-2 (ở cơ trơn phế quản...) làm giãn phế quản, nên dùng chữa hen nhưng hiệu lực thay đổi theo đường dùng.Dạng uống: Thuốc đi qua gan rồi vào máu, nồng độ đỉnh trong máu đạt được sau 2 - 3 giờ. Khoảng 50% lượng thuốc uống chuyển thành dạng không có hoạt tính. Sinh khả dụng tuỵệt đối chỉ còn khoảng 40%. Khởi...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Chọn và dùng salbutamol thế nào cho hiệu quả? Chọn và dùng salbutamol thế nào cho hiệu quả? Phế quản bình thường - Phế quản bị co thắt trong cơn hen. Salbutamol vẫn còn được dùng khá phổ biến trong điều trị hen, nhưngcần chọn và dùng đúng mới có hiệu quả an toàn. Hiệu lực Salbutamol là thuốc kích thích chọn lọc các thụ thể beta-2 (ở cơ trơn phếquản...) làm giãn phế quản, nên dùng chữa hen nhưng hiệu lực thay đổi theođường dùng. Dạng uống: Thuốc đi qua gan rồi vào máu, nồng độ đỉnh trong máu đạtđược sau 2 - 3 giờ. Khoảng 50% lượng thuốc uống chuyển thành dạng không cóhoạt tính. Sinh khả dụng tuỵệt đối chỉ còn khoảng 40%. Khởi phát chậm, hiệu lựckhông mạnh, chỉ có thể dùng cắt cơn hen nhẹ. Dạng tiêm tĩnh mạch: Thuốc đi thẳng vào máu, đạt được nồng độ cao ngaytrong máu. Phần lớn ở dưới dạng có hoạt tính. Sinh khả dụng tuyệt đối cao hơndạng uống. Khởi phát hiệu lực nhanh, mạnh dùng cắt cơn hen nặng. Dạng hít: Dùng liều thấp, tuy nồng độ thuốc trong máu thấp, đạt nồng độđỉnh sau 2 - 4 giờ, nhưng do thuốc tác dụng trực tiếp lên cơ trơn phế quản nênkhởi phát hiệu lực sớm (chỉ sau 2 - 3 phút, tối đa 15 phút), kéo dài tới 3 - 4 giờ. Làthuốc chủ lực dùng cắt cơn hen nặng. Độc tính Salbutamol có một số độc tính và độc tính thay đổi theo dạng dùng: Dạng uống và tiêm: Theo cơ chế kích thích thụ thể beta-2, salbutamol làm giãn cơ trơn mạchmáu gây hạ huyết áp, nếu hạ huyết áp nhiều có thể gây trụy mạch, làm giãn cơtrơn của cơ xương gây run đầu ngón tay, chuột rút. Các tác dụng phụ này lệ thuộcvào liều dùng. Cũng theo cơ chế kích thích thụ thể beta-2, salbutamol làm giãn cơ trơn tửcung. Ứng dụng tính năng này dùng với một liều nhất định, trong thời gian ngắn, ởtuần thứ 24 - 33 của thai kỳ, để chống dọa sảy thai (nhằm có đủ thì giờ chuyển thaiphụ lên tuyến trên hay có đủ thì giờ để dùng liệu pháp corticoid có lợi cho sự pháttriển phổi thai nhi). Khi dùng với mục đích này, thuốc cũng có thể gây nguy cơphù phổi cho thai phụ nên phải giám sát chặt chẽ. Khi điều trị hen, tính năng nàysẽ không lợi cho người có thai nên tránh dùng. Hiếm nhưng cũng có khi salbutamol gây phản ứng quá mẫn trên một sốngười (phù mạch, co thắt phế quản, hạ huyết áp, trụy mạch). Salbutamol ít tác dụng trên thụ thể beta-1 (có ở cơ tim) nên nếu dùng đúngliều thì không ảnh hướng nhiều đến tim nhưng nếu dùng liều tăng lên và/hoặc kéodài thì sẽ làm nhịp tim nhanh, đánh trống ngực. Người có các bệnh: tim, cườnggiáp, tiểu đường, rối loạn nhịp thất, rối loạn tuần hoàn động mạch vành, cao huyếtáp (thường có nguy cơ tim mạch) thì không nên dùng salbutamol chữa hen. Salbutamol làm giãn mạch nhưng khi làm giãn mạch thì ở một số người, cơthể có thể phản ứng bằng cách gây ra phản ứng nghịch thường làm co thắt phếquản, nếu không cấp cứu kịp thời có thể dẫn tới tử vong (do ngạt thở). Trên động vật, thuốc gây quái thai; trên người, chưa có đủ thông tin. Nhưngkhông nên dùng cho người có thai trong 3 tháng đầu thai kỳ. Khi cần dùng chốngdọa sảy thai thì chỉ dùng ở bệnh viện theo chỉ định và giám sát của thầy thuốc (nhưnói trên). Chưa biết rõ thuốc có tiết qua sữa hay không, nhưng salbutamol độc chotrẻ em nên không dùng cho người đang cho con bú. Trong thực tế, dạng tiêm thường ít được dùng, nếu dùng thì cũng có chỉđịnh của thầy thuốc tại các cơ sở y tế, nên hiếm khi gây tai biến, trong khi đó dạnguống có thể mua dễ dàng, người hen tự ý dùng, thường dùng kéo dài, bị quenthuốc, khi dùng kém hiệu quả thì lại tự ý tăng liều, nên thường dễ gây ra ngộ độchơn. Dạng hít: Thường dùng với liều một lần hay cả đợt thấp hơn liều dạng uốnghay dạng tiêm. Khi cấp cứu dùng bình hít mỗi lần chỉ 100 micgrogam dùng 1 - 2lần và có thể lặp lại sau 15 phút 1 - 2 lần (nếu chưa đỡ). Trong khi đó, nếu dạngtiêm tối thiểu dùng một lần 0,5mg (1 ống), dạng uống tối thiểu một lần 2mg (1viên). Khi hít thì hiệu lực nhanh, mạnh là do thuốc trực tiếp tác dụng lên cơ trơnphế quản, còn nồng độ trong máu thấp, nên không gây tai biến. Bởi vậy có thểdùng cắt cơn hen cho người bình thường và cả người bị bệnh: tim, cường giáp,tiểu đường, rối loạn nhịp thất, rối loạn tuần hoàn động mạch vành, cao huyết áp. Chọn lựa và cách dùng Salbutamol hít là thuốc có hiệu lực nhanh mạnh, người hen cần có sẵn đểcắt cơn hen. Còn nếu cần dự phòng (kiểm soát hen) thì nên dùng coticoid dạng hít(fluticason budenosid..), hay chế phẩm phối hợp corticoid với chất chủ vận beta-2(seretite symbycort). Tuy nhiên, trong thực tế, hiện người hen vẫn dùng thuốc viên salbutamol đểcắt cơn hen và dự phòng hen, thường dùng không đúng (như nói trên) nên dễ gâytai biến. Cần bỏ thói quen dùng salbutamol này vì không có lợi. Mỗi người có tình trạng bệnh khác nhau, ngay trên cùng một người, thìtừng thời k ...