Chủ đề 1: Dân số học và một số thước đo cơ bản

Nhằm giúp các bạn nắm bắt được những kiến thức cơ bản về dân số, dân số học, các quá trình dân số, thước đo cơ bản của dân số học dùng trong nghiên cứu về dân số. Mời các bạn cùng tham khảo nội dung chủ đề 1 "Dân số học và một số thước đo cơ bản". Mời các bạn cùng tham khảo nội dung tài liệu để nắm bắt nội dung chi tiết.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Chủ đề 1: Dân số học và một số thước đo cơ bản Chñ ®Ò 1 D¢N Sè HäC Vµ MéT Sè TH¦íC §O C¥ B¶N + Môc ®Ých yªu cÇu: - Trang bÞ cho häc viªn nh÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n vÒ d©n sè,D©n sè häc, c¸c qu¸ tr×nh d©n sè, thíc ®o c¬ b¶n cña D©n sè häcdïng trong nghiªn cøu vÒ d©n sè. Trªn c¬ së ®ã häc viªn hiÓu, n¾m®îc kiÕn thøc c¬ b¶n vËn dông trong häc tËp, thi kiÓm tra vµ gi¶i métsè bµi tËp cña D©n sè häc + Néi dung: I. §èi tîng, chøc n¨ng, nhiÖm vô vµ ph¬ng ph¸p nghiªn cøu cña D©nsè häc II. Mét sè thíc ®o c¬ b¶n cña D©n sè häc + Thêi gian lªn líp: 2 tiÕt + Ph¬ng ph¸p: Ph©n tÝch, diÔn gi¶ng + Tµi liÖu nghiªn cøu: 1. Gi¸o tr×nh d©n sè - kÕ ho¹ch ho¸ gia ®×nh, Nxb Q§ND. 1996 2. D©n sè häc, Häc viÖn CTQG HCM. 2004 3. TËp bµi gi¶ng D©n sè - M«i trêng ph¸t triÓn vµ n©ng cao nhËn thøc giíi. Néi dung I. §èi tîng, chøc n¨ng, nhiÖm vô vµ ph¬ng ph¸p nghiªn cøucña D©n sè häc 1. §èi tîng nghiªn cøu cña D©n sè häc a. Mét sè tiÒn ®Ò ra ®êi cña D©n sè häc Tõ xa ®· cã nh÷ng häc gi¶ vµ c¸c nhµ t tëng quan t©m ®Õn vÊn®Ò d©n sè. Næi lªn lµ mét sè quan ®iÓm cã ¶nh hëng ®Õn sù ra ®êicña D©n sè häc. *Quan ®iÓm cña Malthus. ThÕ kû 18 ë ch©u ¢u (1766 – 1843)®· c«ng bè t¸c phÈm: VÒ c¸c nguyªn lý d©n sè vµ ¶nh hëng cña nã®èi víi sù hoµn thiÖn x· héi trong t¬ng lai cña Malthus. Trong ®ã «ng cho r»ng, d©n sè lµ vÊn ®Ò sinh häc lµ vËn ®éngtù nhiªn, lµ hµnh ®éng b¶n n¨ng cña con ngêi, x· héi kh«ng thÓ canthiÖp vµo c¸c qu¸ tr×nh d©n sè, do ®ã t×nh tr¹ng d©n sè t¨ng nhanh,nªn ®ãi nghÌo, bÖnh tËt lµ tÊt yÕu. §Ó h¹n chÕ t¨ng nhanh d©n sè ph¶i t¨ng tuæi kÕt h«n, ®Ó chonghÌo ®ãi, bÖnh dÞch vµ tiÕn hµnh chiÕn tranh ®Ó gi¶m bít d©n sèlµ ®iÒu cÇn thiÕt. + Quan ®iÓm cña Malthus ®· chØ ra nguyªn nh©n cña sù mÊtc©n b»ng vÒ d©n sè vµ hÖ qu¶ ®èi víi kinh tÕ - x· héi. + §a ra gi¶i ph¸p gi¶i quyÕt c©n b»ng d©n sè ®èi víi ph¸t triÓn kinhtÕ - x· héi, nhng quan ®iÓm cña ¤ng lµ sai lÇm mang tÝnh cùc ®oan, v«nh©n ®¹o. *Lý thuyÕt d©n sè tèi u cho r»ng d©n sè thÕ giíi cã ba lo¹i, baogåm + C¸c d©n téc cã d©n sè qu¸ Ýt, c¸c d©n téc cã d©n sè qu¸ ®«ngvµ c¸c d©n téc cã d©n sè võa ph¶i lµ lo¹i tèi u. + V× vËy, híng c¸c d©n téc trªn thÕ giíi cÇn ph¶i duy tr× mét sèlîng d©n sè tèi u lµ ®iÒu cÇn thiÕt. *Lý thuyÕt qu¸ ®é d©n sè, xuÊt hiÖn ë T©y ¢u víi nh÷ng níc ®·chuyÓn tr¹ng th¸i d©n sè tõ cæ ®iÓn sang d©n sè hiÖn ®¹i. §©y lµ lý thuyÕt ph¶n ¸nh qu¸ tr×nh biÕn ®æi d©n sè tõ tr¹ng th¸ic©n b»ng nµy sang tr¹ng th¸i c©n b»ng kh¸c hîp lý h¬n trªn c¬ së biÕn®æi cña kinh tÕ – x· héi tõ n«ng nghiÖp sang c«ng nghiÖp hiÖn ®¹i.Quan ®iÓm nµy ®a ra c¸ch nh×n tæng qu¸t, cÇn thiÕt cho nghiªn cøuD©n sè häc. ThuyÕt qu¸ ®é d©n sè chØ ra qu¸ tr×nh ph¸t triÓn d©n sètheo 3 thêi kú ®ã lµ: Tríc qu¸ ®é; thêi kú qu¸ ®é; thêi kú sau qu¸ ®é. *T tëng cña C.M¸c (1818 – 1883), trong HÖ t tëng §øc C. M¸c vµPh.¡ng ghen ®· viÕt: Theo quan niÖm duy vËt th× suy cho cïng, s¶nxuÊt ra cña c¶i vËt chÊt lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh sù ph¸t triÓn lÞch sö.BiÓu hiÖn ë 2 d¹ng: + Mét lµ, s¶n xuÊt ra nh÷ng t liÖu sinh ho¹t, thøc ¨n, quÇn ¸o, nhµë vµ c¸c vËt dông sinh ho¹t kh¸c + Hai lµ, s¶n xuÊt ra chÝnh b¶n th©n con ngêi lµ sù tiÕp tôc nßigèng. Tõ ®ã, C. M¸c cho r»ng, Nhµ níc cÇn cã tr¸ch nhiÖm x¸c ®Þnhph¸t triÓn d©n sè mét c¸ch hîp lý ®Ó t¹o ra sù ph¸t triÓn cho x· héi. NhvËy viÖc kh¼ng ®Þnh râ s¶n xuÊt vËt chÊt quyÕt ®Þnh trùc tiÕp sù tånt¹i cña x· héi, t¸i s¶n xuÊt ra con ngêi lµ tiÒn ®Ò cña t¸i s¶n xuÊt vËtchÊt. Con ngêi cã ®ñ kh¶ n¨ng ®iÒu tiÕt c¸c qu¸ tr×nh d©n sè hîp lýnh»m phôc vô tÝch cùc cho sù ph¸t triÓn, n©ng cao ®êi sèng vËt chÊttinh thÇn cña nh©n d©n. §©y lµ t tëng khoa häc mang tÝnh kinh ®iÓnvÒ mèi quan hÖ gi÷a d©n sè vµ ph¸t triÓn lµm tiÒn ®Ò cho nghiªn cøuD©n sè häc. b. §èi tîng nghiªn cøu cña D©n sè häc. - D©n sè häc lµ khoa häc nghiªn cøu vÒ d©n sè bao gåm quym«, thµnh phÇn, ph©n bè, sù gia t¨ng d©n sè vµ nh÷ng ®Æc trng kh¸cvÒ d©n sè víi kinh tÕ - x· héi còng nguyªn nh©n, hËu qu¶ cña sù thay®æi nh÷ng yÕu tè trªn. Nóicáchkhác,Dânsố họclàkhoahọcvề dânsố,cónhiệmvụ nghiên cứucácquyluậttáisảnxuấtdâncưtrongnhữngđiềukiệnlịchsử,kinhtế xãhộicụthểtrênmộtlãnhthổnhấtđịnh. Tuycónhiềuđịnhnghĩavề Dânsố họccủanhiềunhànghiêncứukhácnhauđưara,nhưngchungquylại,cácđịnhnghĩađềucómộtsố điểmchungnhấtđịnh:Dânsố họclàmônkhoahọcxãhộiđộclập,nghiêncứutínhquyluậtcủatáisảnxuấtdâncưthôngquacácchỉbáocơbảnnhưsinh, tử,chuyểncư,hônnhân...vàcácđiềukiệnkinhtếxãhộiliênquanđếnnó. - §èi tîng nghiªn cøu cña D©n sè häc: Khoa häc D©n sè häc cã®èi tîng nghiªn cøu lµ qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt d©n sè; nghiªn cøu tÝnhquy luËt cña qu¸ tr×nh d©n sè trong mèi liªn hÖ víi c¸c ®iÒu ...