CHỨC VỤ CỦA VUI THÍCH VÀ ĐAU KHỔ TRONG CUỘC SINH HOẠT VÀ TRONG SỰ GIÁO DỤC

Vui thích chỉ dẫn ta nhưng không chắc chắn. Phải dùng lý trí để xét lại nữa. Trong cuộc sinh hoạt, vui thích có 2 chức vụ : 1) Nó chỉ dẫn ta, cho ta biết cái nào hiện thời lợi cho ta. Nhưng những tập quán và di truyền làm sai lạc sự hoạt động của ta đi, không hợp với tự nhiên nữa, cho nên vui thích thường xui ta làm những việc mà sau ta phải hối hận. Những thị dục như hút thuốc, uống rượu, không phải là tự nhiên mà là do tập tục...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
CHỨC VỤ CỦA VUI THÍCH VÀ ĐAU KHỔ TRONG CUỘC SINH HOẠT VÀ TRONG SỰ GIÁO DỤC CHƯƠNG III CHỨC VỤ CỦA VUI THÍCH VÀ ĐAU KHỔ TRONG CUỘC SINH HOẠT VÀ TRONG SỰ GIÁO DỤC I. Vui thích chỉ dẫn ta nhưng không chắc chắn. Phải dùng lý trí đểxét lại nữa. Trong cuộc sinh hoạt, vui thích có 2 chức vụ : 1) Nó chỉ dẫn ta, cho ta biết cái nào hiện thời lợi cho ta. Nhưng nhữngtập quán và di truyền làm sai lạc sự hoạt động của ta đi, không hợp với tựnhiên nữa, cho nên vui thích thường xui ta làm những việc mà sau ta phảihối hận. Những thị dục như hút thuốc, uống rượu, không phải là tự nhiên màlà do tập tục cả. Nếu ta theo sở thích của ta mà thoả mãn những thị dục đóthì nguy lắm. Vì vậy, khi loài người còn dã man, vui thích chỉ dẫn rất đúng,rất chắc. Loài người càng văn minh thì càng không tin được ở vui thích. Vả lại vui thích cũng có cái cao cái thấp, có cái vui cho vật chất, cócái vui cho trí não, có cái vui cho tâm hồn. Cái vui sau này cao nhất, bền bĩnhất và ít mê hoặc nhất. Ta nên chọn nó . 2) Vậy vui thích chỉ dẫn không chắc chắn, ta còn phải hỏi lý trí của tanữa. Nhưng nó giúp sức ta rất đắc lực vì nó khuyến khích ta, nâng đỡ ta.Hình như Hoá công đặt nó trên đường đời của ta để ta quên mệt nhọc, khỏinản lòng mà cứ tiến tới. Nếu con đường đạo đức toàn những chông gai nhưnhiều người tin thì hỏi ai là người có can đảm đi đến cùng đường được ? II. Chức vụ của đau khổ quan trọng hơn chức vụ của vui thích Chức vụ của đau khổ cũng quan trọng như chức vụ của vui thích . Tự bản thể của nó thì đau khổ không phải là một cái hay, nhưng ảnhhưởng của nó nhiều khi lại rất tốt. Trước hết nó giúp ta biết thưởng thức cái vui. Ý đó, Musset đã diễn ramột cách hùng hồn trong bài Nuit d’Octobre của ông : “Nếu anh không tìm thấy vài tiếng khóc xưa ở trong hoa, cỏ, lá trongthơ của Petrarque, trong tiếng chim hót, trong nghệ thuật của Michel Agle,trong tự nhiên của Shakespeare thì anh có yêu những cái đó không?” Nhờ có đau khổ mà ta biết tránh những tai nạn nó rình ta. Thấy đauđớn trong cơ thể là ta phải tìm cách trừ nó ngay, chừa ngay những tật xấu, xangay những tửu sắc, bỏ thói lười biếng, vì những cái đó là kẻ thù ghê gớmcủa sức khỏe. Thấy buồn bực, nghi ngờ, lo lắng đó là những đau khổ của trí tuệ- làta phải tìm tòi sự thực, phá cái ngu, bỏ tật lười của chúng ta đi. Sau cùng những đau khổ về tâm hồn giúp ta xét đoán sự vật, biếtkhinh những cái đáng khinh, trọng những cái đáng trọng. Đau khổ còn cho ta rõ tư cách của ta nữa. Nếu đời chỉ cho toàn vuithích thì ta cứ để mặc cho đời đưa đi, mà khí lực của ta dần dần phải nhụt.Có đau khổ ta mới biết phản động lại, làm những công việc lớn lao. Mussetcũng lại hiểu rõ điều đó nữa. “Người là đồ đệ, đau khổ là ông thầy, không đau khổ thì không tự biếtmình được. Ta phải nhận lễ rửa tội của đau khổ và cái gì cũng phải trả bằngcái giá đau đớn ấy. Định lệ đó nghiêm khắc nhưng tối cao, cũng như trái đấtvà số mạng ”. Cũng vì lẽ đó mà đau khổ giúp sự tiến hoá một cách đắc lực nhất. V ìmuốn tránh đau khổ cho nhân loại mà các nhà bác học nhiệt tâm nghiên cứuvà tìm được biết bao điều mới lạ. Nhờ có đau khổ mà các nhà nghệ thuậtmới có những tuyệt phẩm. Sau cùng, có đau khổ, đức của ta mới tiến. Những người giàu có, sungsướng, mấy khi có lòng nhân vì không khổ nhiều thì không biết thươngngười.Và có đau khổ, hành vi của ta mới có giá trị. Nếu làm điều thiện màkhông phải hy sinh nhiều hay ít thì ai chả làm được? III. Thiên chức của nhà giáo : làm cho học trò vui nhưng phải tậpcho chúng chịu khó nhọc vào theo một kỷ luật nghiêm Nay ta xét vui thích và đau khổ giúp ta được những gì trong sự giáodục. Trước hết ta chỉ cần xét trẻ xem chúng thích cái gì, ghét cái gì cũng đủbiết chúng có nết gì tốt, tật gì xấu. Biết chúng thích cái gì, chúng ta lại có thể lấy cái đó để dụ dỗ chúngđược. Bernardin de Saint Pierre bảo muốn cho học trò mau thuộc những chữcái thì cứ để trên mỗi chữ một cái kẹo. Biết bao bà mẹ đã theo lời khuyênđó. Phương pháp ấy tùy trường hợp mà có giá trị hay không. Đối với nhữngtrẻ nhỏ xíu, chưa có thể hiểu những lý do cao xa về tinh thần được thì ta nêndùng phương pháp đó. Cả những trò lớn hơn, ta cũng có thể dùng lời khen,lòng yêu của ta hay những phần thưởng như tranh ảnh để khuyến khích được. Nhiều người chỉ muốn tập cho trẻ biết tuân theo bổn phận thôi. Đã đành taphải cố đạt tới lý tưởng đó. Nhưng ta cũng nên nhớ rằng không nên cầu điềugì quá sức người ta. Hỏi ngay trong bọn ta đã đứng tuổi cả rồi đây, có mấyngười là có thể chỉ nghe theo bổn phận được không? Thế mà ta bắt trẻ conphải có hùng tâm mà người lớn không có đó ! Vui thích của ta có cái cao cáithấp thì chức vụ của ta chính là dạy bảo, dìu dắt trẻ cho chúng tuần tự biếtthưởng thức những cái vui mỗi ngày mỗi cao . ...