Chuyên nghiệp hoá hoạt động sáng tác: một đòi hỏi tất yếu của công cuộc_3

1. Tính chất chuyên nghiệp(1) hay phi chuyên nghiệp(2) như là đặc trưng khu biệt giữa hai phạm trù văn học hiện đại và trung đại
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
"Chuyên nghiệp hoá" hoạt động sáng tác: một đòi hỏi tất yếu của công cuộc_3 Chuyên nghiệp hoá hoạtđộng sáng tác: một đòi hỏi tất yếu của công cuộc 1. Tính chất chuyên nghiệp(1) hay phi chuyên nghiệp(2) như là đặc trưng khubiệt giữa hai phạm trù văn học hiện đại và trung đại Một trong những chuyển đổi mang tính đột biến từ phạm tr ù văn học trung đạisang phạm trù văn học hiện đại trong quá trình hiện đại hóa là bước chuyển từ mộtnền văn học mang tính chất phi chuyên nghiệp (có người gọi là tính chất “nghiệp dư”)sang một nền văn học mang tính chất chuyên nghiệp. Tính chất chuyên nghiệp của vănhọc hiện đại, và xu hướng chuyên nghiệp hóa trong quá trình hiện đại hóa văn học –cần được xem như một loại thuộc tính, sự kiện quan trọng, có giá trị khu biệt rõ rệt,sâu sắc giữa hai phạm trù, cũng là hai thời kì văn học – trên thực tế, chưa được quantâm nghiên cứu một cách đầy đủ, đúng mức. Nhiều câu hỏi thiết yếu cần đ ược đặt ra vàchờ được trả lời thỏa đáng, chẳng hạn: Chuyên nghiệp hóa sáng tác văn học có phải làđòi hỏi tất yếu của quá trình hiện đại hóa văn học trong bối cảnh xã hội tiêu thụ, haykhông? Xu hướng chuyên nghiệp hóa trong văn học Việt Nam trước 1945 có chịu sựchi phối, tác động của qui luật hàng hóa hay không, và chịu chi phối tác động ấy ở mứcđộ nào? Xu hướng chuyên nghiệp hóa trong văn học Việt Nam giai đoạn này, trên thựctế đã bộc lộ rõ qua những phương diện nào của đời sống văn học? v.v… Bài viết này, bước đầu tìm hiểu xu hướng chuyên nghiệp hóa hoạt động sáng tácnhư một đòi hỏi tất yếu của công cuộc hiện đại hóa văn học Việt Nam (trước 1945) đồngthời, trong điều kiện có thể, ở một chừng mực nhất định, cố gắng trả lời những câu hỏitrên. 2. Tính tất yếu và những biểu hiện nổi bật của xu hướng chuyên nghiệp hóa hoạtđộng sáng tác trong đời sống văn học Việt Nam (1930-1945) Thực ra, tính chất chuyên nghiệp hay xu hướng chuyên nghiệp hóa trong văn họcViệt Nam trước 1945 không phải là vấn đề hoàn toàn mới lạ. Trong một số công trìnhnghiên cứu hay giáo trình lịch sử văn học Việt Nam, đây đó đã từng có người, gián tiếphay trực tiếp nói đến. Đáng lưu ý hơn cả là khoảng vài năm lại đây, có một số nhà nghiên cứu, ở mức độkhác nhau, nhấn mạnh: việc xem sáng tác văn chương như một nghề là nét mới mẻ củavăn học hiện đại so với văn học trung đại (Nguyễn Đình Chú(3)), thậm chí, xem tínhchất chuyên nghiệp hay phi chuyên nghiệp như là đặc điểm khu biệt quan trọng giữa haiphạm trù văn học hiện đại và trung đại (Nguyễn Hưng Quốc(4)). Các ý kiến này, dĩ nhiênđều xuất phát từ kết quả của việc phân tích, so sánh hai thời đại văn học, vừa có cơ sở líluận vừa có cơ sở thực tiễn. Nó không chỉ cho thấy sự khác biệt mà quan trọng hơn còncho thấy tính tất yếu của vận động văn học: từ sáng tác phi chuyên nghiệp đến sáng tácchuyên nghiệp. Theo đó, xu hướng chuyên nghiệp hóa gắn liền với những điều kiện vàbiểu hiện cụ thể của nó. Trong đó, theo kết quả nghiên cứu của chúng tôi, có những điềukiện, và biểu hiện nổi bật sau đây. 2.1. Sự hình thành quan niệm xem tác phẩm văn chương vừa như là một loạisản phẩm tinh thần, vừa như là một loại hàng hóa đặc biệt trong xã hội tiêu thụ. Quan niệm này được hình thành không phải như một nhận thức chủ quan, cảmtính mà như một kết quả mang tính khách quan với tác động nhiều chiều giữa sáng tác,tiếp nhận văn học trong bối cảnh văn hóa, xã hội đương thời. Thuộc về một xã hội màmọi sản phẩm lao động có xu hướng trở thành hàng hóa, được thụ hưởng như là hànghóa, sáng tác văn học, dù muốn dù không, ít nhiều, sớm muộn cũng trở thành hàng hóa,cho dẫu là một thứ hàng hóa đặc biệt. Trong xã hội làng xã Việt Nam truyền thống, các nhà nho xem sáng tác vănchương là một cách thức hành đạo. Tác phẩm văn chương, với họ là phương tiện nóichí, tỏ lòng, thường được “phát hành” một cách tự nhiên, tự nguyện. Đó là một loại sảnphẩm tinh thần cao nhã để giao lưu tình cảm, giãi bày tư tưởng đạo lí, chia sẻ hoặctruyền bá quan điểm giữa các thành viên trong c ộng đồng văn học trung đại. Loại sảnphẩm tinh thần cao nhã này là “vô giá”, thường được in sao bằng mộc bản, hoặc chéptay, chỉ dùng để biếu, tặng; cất giữ hoặc lưu truyền theo nhiều cách. Nhưng trong vòngđời của những tác phẩm như thế, tuyệt nhiên chưa hề xuất hiện và tồn tại, dưới bất cứhình thức nào, các loại quan hệ kẻ mua – người bán; chủ hàng – khách hàng; nhà s ảnxuất – người tiêu thụ. Đơn giản, đó là vì, cơ cấu văn hóa xã hội cũng như quan niệmtâm lí của cộng đồng văn học trung đại không chấp nhận quan niệm văn chương như làmột loại sản phẩm mang tính chất hàng hóa. Sang những thập niên đầu thế kỉ XX, một cơ cấu xã hội và cộng đồng văn họcmới hình thành, đòi hỏi phân công lại, đồng thời chuyên môn hóa các dạng thức laođộng, mài sắc các kĩ năng, kĩ xảo trong từng hình thức lao động và từng bước chuyênnghiệp hóa các ngành nghề trong hệ thống ngành nghề của xã hội. Theo đó, xuhư ...