Cơ cấu của quy phạm pháp luật và quy phạm pháp luật hình sự

Trong khoa học pháp lý Việt Nam hiện nay có nhiều quan điểm khác nhau về cơ cấu của quy phạm pháp luật nói chung và quy phạm pháp luật hình sự nói riêng...Trong khoa học pháp lý Việt Nam hiện nay có nhiều quan điểm khác nhau về cơ cấu của quy phạm pháp luật (QPPL) nói chung và QPPL hình sự (QPPLHS) nói riêng. Theo quan điểm truyền thống được đề cập đến trong Giáo trình Lý luận chung về Nhà nước và pháp luật của các cơ sở đào tạo luật học, thì QPPL có thể...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Cơ cấu của quy phạm pháp luật và quy phạm pháp luật hình sự Khoa học pháp lýCơ cấu của quy phạm pháp luậtvà quy phạm pháp luật hình sựTrong khoa học pháp lý Việt Nam hiện nay có nhiều quan điểmkhác nhau về cơ cấu của quy phạm pháp luật nói chung và quyphạm pháp luật hình sự nói riêng...Trong khoa học pháp lý Việt Nam hiện nay có nhiều quan điểmkhác nhau về cơ cấu của quy phạm pháp luật (QPPL) nói chungvà QPPL hình sự (QPPLHS) nói riêng. Theo quan điểm truyềnthống được đề cập đến trong Giáo trình Lý luận chung về Nhànước và pháp luật của các cơ sở đào tạo luật học, thì QPPL có thểcó ba bộ phận cấu thành là: giả định, quy định và chế tài. Ngoàira, còn có nhiều quan điểm khác nhau về vấn đề này như: QPPLcó hai bộ phận cấu thành là giả định và chỉ dẫn (1); QPPL có haibộ phận cấu thành là quy tắc và bảo đảm (2); QPPL có ba bộphận cấu thành là giả định, quy định và bảo đảm (3)... Vậy,QPPL nói chung và QPPLHS nói riêng có mấy bộ phận cấuthành? Bài viết đưa ra quan điểm của tác giả về cơ cấu của QPPLnói chung và QPPL hình sự nói riêng.QPPL là quy tắc xử sự chung nên thông thường nó phải chứađựng những nội dung: thứ nhất, dự kiến những điều kiện, hoàncảnh có thể xảy ra trong cuộc sống mà chủ thể sẽ gặp phải; đồngthời chỉ ra chủ thể là tổ chức, cá nhân nào sẽ ở vào điều kiện,hoàn cảnh đó; thứ hai, quy định cách xử sự mà Nhà nước chophép hoặc bắt buộc hoặc cấm tổ chức, cá nhân ở vào điều kiện,hoàn cảnh đó thực hiện; thứ ba, hình thức khen thưởng mà tổchức, cá nhân có thể được hưởng nếu thực hiện tốt các quy địnhcủa pháp luật hoặc những biện pháp xử phạt mà tổ chức, cá nhâncó thể phải gánh chịu nếu không thực hiện hoặc thực hiện khôngđúng, không đủ những cách xử sự mà Nhà nước đưa ra.QPPL rất phong phú và đa dạng nên có thể được phân loại theonhiều cách khác nhau. Căn cứ vào mức độ phổ biến của QPPLnói chung và QPPLHS nói riêng trong các văn bản QPPL, có thểchia chúng thành hai loại là QPPL thông thường (phổ biến) vàQPPL xung đột (đặc biệt). Cơ cấu của hai loại QPPL này cónhững điểm khác biệt nhau.1. Quy phạm pháp luật thông thường (phổ biến)Cơ cấu của QPPL thông thường (phổ biến) - chiếm đa số tuyệtđối trong hệ thống pháp luật Việt Nam - có ba bộ phận là giảđịnh, quy định và biện pháp bảo đảm thực hiện pháp luật (cáchình thức thưởng, phạt).1.1. Giả định của quy phạm pháp luậtGiả định là bộ phận của QPPL dự kiến trước những điều kiện,hoàn cảnh có thể xảy ra trong cuộc sống mà chủ thể sẽ gặp phảihoặc dự kiến trước những điều kiện, hoàn cảnh, để áp dụng cácbiện pháp tác động của Nhà nước. Bộ phận này còn chỉ rõ chủ thểlà tổ chức, cá nhân nào cần phải xử sự trong điều kiện, hoàn cảnhđó hoặc tổ chức, cá nhân nào sẽ là đối tượng để áp dụng các hìnhthức khen thưởng hoặc các biện pháp xử phạt của Nhà nước. Vìvậy, phần giả định của QPPL nói chung và QPPLHS nói riêngthường trả lời cho các câu hỏi: ai? tổ chức, cá nhân nào? khi nào?trong điều kiện hoàn cảnh nào?…Ví dụ 1: khoản 1 Điều 87 của Luật Giáo dục năm 2005 quy định:“Người học các chương trình giáo dục đại học nếu được hưởnghọc bổng, chi phí đào tạo do Nhà nước cấp hoặc do nước ngoàitài trợ theo hiệp định ký kết với Nhà nước thì sau khi tốt nghiệpphải chấp hành sự điều động làm việc có thời hạn của Nhà nước;trường hợp không chấp hành thì phải bồi hoàn học bổng, chi phíđào tạo”. Quy định này là một QPPL mà phần giả định của nógồm các từ sau: “Người học các chương trình giáo dục đại họcnếu được hưởng học bổng, chi phí đào tạo do Nhà nước cấp hoặcdo nước ngoài tài trợ theo hiệp định ký kết với Nhà nước thì saukhi tốt nghiệp”, vì nó dự kiến trước điều kiện, hoàn cảnh có thểxảy ra trong cuộc sống. Đó là có những người được học đại họchoàn toàn bằng kinh phí đào tạo của Nhà nước và đã tốt nghiệp.Ngoài ra, phần giả định của quy phạm này còn gồm các từ trườnghợp không chấp hành vì nó dự kiến trước điều kiện để áp dụngbiện pháp tác động của Nhà nước - biện pháp trừng phạt của Nhànước khi người tốt nghiệp đại học không chấp hành lệnh điềuđộng của Nhà nước.Phần giả định của QPPLHS chỉ nêu lên điều kiện, hoàn cảnh đểáp dụng các biện pháp tác động - các hình phạt của Nhà nước vàchủ thể nào có thể bị coi là người phạm tội, tức là đối tượng để ápdụng các hình phạt đó. Đồng thời, phần này cũng chỉ rõ rằng, chủthể của tội phạm hay chủ thể là đối tượng để áp dụng các hìnhphạt của Nhà nước hiện nay chỉ là cá nhân mà không phải là tổchức. Ví dụ 2: Khoản 1, Điều 182 của Bộ luật Hình sự năm 1999(BLHS) quy định về Tội gây ô nhiễm môi trường như sau:“Người nào thải vào không khí, nguồn nước, đất các chất gây ônhiễm môi trường, phát tán bức xạ, phóng xạ vượt quá quy chuẩnkỹ thuật quốc gia về chất thải ở mức độ nghiêm trọng hoặc làmmôi trường bị ô nhiễm nghiêm trọng hoặc gây hậu quả nghiêmtrọng khác, thì bị phạt tiền từ năm mươi triệu đồng đến năm trămtriệu đồng, cải tạo không giam giữ đến ba năm hoặc phạt tù từsáu tháng đến năm năm”. Phần giả định của QPPLHS này gồm ...