Cơ hội và thách thức đối với Việt Nam khi tham gia các Hiệp định thương mại tự do thế hệ mới

Tham gia vào các Hiệp định thương mại tự do (FTA) thế hệ mới là một xu hướng tất yếu trong quá trình hội nhập kinh tế quốc tế của Việt Nam. Các hiệp định này đang đặt Việt Nam trước một sân chơi kinh tế mới với cơ hội phát triển kinh tế và thương mại, song cũng đồng nghĩa với việc phải đối mặt với không ít thách thức mang tính toàn cầu.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Cơ hội và thách thức đối với Việt Nam khi tham gia các Hiệp định thương mại tự do thế hệ mới Hội thảo Khoa học quốc gia “Thương mại quốc tế - Chính sách và thực tiễn tại Việt Nam”, ISBN: 978 - 604 - 67 - 1403 - 3 CƠ HỘI VÀ THÁCH THỨC ĐỐI VỚI VIỆT NAM KHI THAM GIA CÁC HIỆP ĐỊNH THƢƠNG MẠI TỰ DO THẾ HỆ MỚI Opportunities and challenges for Vietnam when participating in new generation free trade agreements ThS. Bùi Thị Thanh Nhàn Khoa Kinh tế & QTKD – Trường Đại học Hải Phòng Email: nhanbtt89@dhhp.edu.vn TÓM TẮT Tham gia vào các Hiệp định thƣơng mại tự do (FTA) thế hệ mới là một xu hƣớng tất yếu trong quá trình hội nhập kinh tế quốc tế của Việt Nam. Các hiệp định này đang đặt Việt Nam trƣớc một sân chơi kinh tế mới với cơ hội phát triển kinh tế và thƣơng mại, song cũng đồng nghĩa với việc phải đối mặt với không ít thách thức mang tính toàn cầu. Nhận diện rõ đƣợc các cơ hội và thách thức sẽ là một trong những yếu tố quan trọng tác động đến sự thành công của việc thực thi các FTA thế hệ mới này. Từ khóa: Hiệp định thƣơng mại tự do, cơ hội, thách thức, hội nhập kinh tế quốc tế ABSTRACT Participating in new-generation free trade agreements (FTAs) is an in- dispensable trend in Vietnam's international economic integration pro- 251 International science conference “International trade - Policies and practices in Vietnam”, ISBN: 978 - 604 - 67 - 1403 - 3 cess. These agreements are putting Vietnam in a new economic playing field with economic and trade opportunities, but also bring many glob- al challenges to Vietnam. Identifying opportunities and challenges is one of the most important factors affecting the success of implementing these new generation FTAs Key words: free trade agreement, opportunity, challenge, international economic integration 1. GIỚI THIỆU Nhận thức đƣợc tầm quan trọng của công tác hội nhập quốc tế trên tất cả các lĩnh vực, đến tháng 7/2019 Việt Nam đã ký kết thành công 13 Hiệp định Thƣơng mại tự do (FTA) và 4 hiệp định đang trong giai đoạn đàm phán. Theo quan điểm truyền thống, FTA là hiệp định hợp tác kinh tế đƣợc ký kết giữa ít nhất hai nƣớc, nhằm cắt giảm các hàng rào thƣơng mại, cụ thể là thuế quan, quota nhập khẩu (và các hàng rào phi thuế quan khác), đồng thời thúc đẩy thƣơng mại hàng hóa và dịch vụ giữa các nƣớc này với nhau. Các FTA thế hệ mới có phạm vi toàn diện, vƣợt ra ngoài khuôn khổ tự do hóa thƣơng mại hàng hóa, có thể kể đến nhƣ: FTA Việt Nam-EU (EVFTA); Hiệp định đối tác xuyên Thái Bình Dƣơng (TPP); Hiệp định Đối tác thƣơng mại và đầu tƣ xuyên Đại Tây Dƣơng (T-TIP);các hiệp định thành lập EU; FTA Bắc Mỹ (NAFTA); các FTA ASEAN+1; FTA Australia-Hoa Kỳ (AUSFTA); … Các FTA thế hệ mới mang một số đặc điểm sau: Mức độ cam kết rộng nhất, bao gồm gần nhƣ toàn bộ hàng hóa và dịch vụ mà không có loại trừ; mức độ cam kết sâu (cắt giảm thuế gần nhƣ về 0% hết mà không có loại trừ); cơ chế thực thi cực kỳ chặt chẽ, bao gồm cả những lĩnh vực đƣợc coi là ―phi truyền thống‖ nhƣ: lao động, môi trƣờng, bảo vệ sức khỏe động vật và thực vật trong thƣơng mại quốc tế, quyền sở hữu trí tuệ, tự vệ thƣơng mại, quy tắc xuất xứ, minh bạch hóa và chống tham nhũng, giải quyết tranh chấp giữa Chính phủ nƣớc tiếp nhận đầu tƣ và nhà đầu tƣ nƣớc ngoài, mua sắm công, khuyến khích sự phát triển 252 Hội thảo Khoa học quốc gia “Thương mại quốc tế - Chính sách và thực tiễn tại Việt Nam”, ISBN: 978 - 604 - 67 - 1403 - 3 của doanh nghiệp vừa và nhỏ, hỗ trợ kỹ thuật cho các nƣớc đang phát triển cũng nhƣ dành thời gian chuyển đổi hợp lý để nƣớc đi sau có thể điều chỉnh chính sách theo lộ trình phù hợp với trình độ phát triển của mình Hai FTA có phạm vi cam kết rộng và mức độ cam kết cao nhất của Việt Nam từ trƣớc tới nay gồm: Hiệp định thƣơng mại tự do Việt Nam - EU (EVFTA); Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dƣơng (CPTPP) EVFTA là một Hiệp định toàn diện, chất lƣợng cao, cân bằng về lợi ích cho cả Việt Nam và EU, đồng thời phù hợp với các quy định của Tổ chức Thƣơng mại thế giới (WTO). EVFTA đƣợc khởi động từ tháng 6/2012 tại Brussels (Bỉ), đã trải qua nhiều phiên và đến ngày 30/6/2019 EVFTA đã đƣợc ký tại Hà Nội. Nội dung chính của hiệp định liên quan đến: thƣơng mại hàng hóa (gồm các quy định chung và cam kết mở cửa thị trƣờng), quy tắc xuất xứ, hải quan và thuận lợi hóa thƣơng mại, các biện pháp vệ sinh an toàn thực phẩm (SPS), các rào cản kỹ thuật trong thƣơng mại (TBT), thƣơng mại dịch vụ (gồm các quy định chung và cam kết mở cửa thị trƣờng), đầu tƣ, phòng vệ thƣơng mại, cạnh tranh, doanh nghiệp nhà nƣớc, mua sắm của Chính phủ, sở hữu trí tuệ, thƣơng mại và Phát triển bền vững, hợp tác và xây dựng năng lực, các vấn đề pháp lý-thể chế. CPTPP đƣợc ký kết ngày 08/3/2018 tại Chi-lê có hiệu lực từ ngày 14/ 01/ 2019 đối với Việt Nam. Về cơ bản, Hiệp định CPTPP giữ nguyên nội dung của Hiệp định TPP đặc biệt là các cam kết mở cửa thị trƣờng nhƣng cho phép các nƣớc thành viên tạm hoãn 20 nhóm nghĩa vụ để bảo đảm sự cân bằng về quyền lợi và nghĩa vụ của các nƣớc thành viên. 20 nhóm nghĩa vụ tạm hoãn này liên quan tới nội dung sở hữu trí tuệ, mua sắm của Chính phủ, quản lý hải quan và tạo thuận lợi thƣơng mại, đầu tƣ, thƣơng mại dịch vụ xuyên biên giới, dịch vụ tài chính, viễn thông, môi trƣờng, minh bạch hóa và chống tham nhũng. 253 International science conference “International trade - Policies and practices in Vietnam”, ISBN: 978 - 604 - 67 - 1403 - 3 2. CƠ HỘI VÀ THÁCH THỨC ĐỐI VỚI VIỆT NAM 2.1. Cơ hội - Thứ nhất, cơ hội về xuất khẩu Việc tham gia các FTA thế hệ mới giúp Việt Nam tăng trƣởng xuất khẩu, thay đổi cơ cấu các mặt hàng xuất khẩu. Các FTA thế hệ mới xóa bỏ phần lớn hàng rào thuế quan về hàng hóa giữa Việt N ...