Cơ sở áp dụng phương pháp dạy học định hướng hành động: Phần 2

Phần 2 cuốn sách "Cơ sở áp dụng phương pháp dạy học định hướng hành động" cung cấp cho người học các kiến thức: Giới thiệu một số phương pháp và hình thức dạy học cụ thể áp dụng quan điểm dạy học định hướng hành động; dạy học định hướng hành động và sự phát triển năng lực của người học. Mời các bạn cùng tham khảo nội dung chi tiết.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Cơ sở áp dụng phương pháp dạy học định hướng hành động: Phần 2 CHƯƠNG 4: GIỚI THIỆU MỘT SỐ PHƯƠNG PHÁP VÀ HÌNH THỨC CỤ THỂ ÁP DỤNG QUAN ĐIỂM DẠY HỌC ĐỊNH HƯỚNG HÀNH ĐỘNG 4.1. Một số vấn đề chung về phương pháp dạy học và phân loại phương pháp dạy học 4.1.1. Khái niệm về phương pháp dạy học - Phương pháp: là cách thức, con đường để đạt đến mục tiêu nhất định. Phương pháp phải gắn liền với mục tiêu, nội dung và đối tượng. Mục tiêu quy định nội dung, phương pháp, phương pháp chịu sự chi phối của mục tiêu, nội dung. - Phương pháp dạy học: có nhiều cách định nghĩa về phương pháp dạy học, nhìn chung “phương pháp dạy học là cách thức làm việc của thầy và trò dưới sự chỉ đạo của thầy nhằm làm cho trò nắm vững kiến thức, kỹ năng, kỹ xảo một cách tự giác, tích cực tự lực, phát triển những năng lực nhận thức và năng lực hành động, hình thành thế giới quan khoa học” (Nguyễn Ngọc Quang, 1989). Phương pháp dạy còn có ý nghĩa rộng hơn là phương pháp dạy trong lớp học mà còn là hình thức tổ chức giờ học của thầy. 4.1.2. Phân loại các phương pháp dạy học Hiện nay có rất nhiều cách phân loại phương pháp dạy học theo các góc độ khác nhau, chưa có sự thống nhất. Tác giả Nguyễn Văn Tuấn (2009, 48-51) đã tiếp cận một số cách phân loại sau đây: Căn cứ vào mục đích của lý luận dạy học: M.A.Danhilop và B.P.Exipop… đã phân phương pháp dạy học ra thành các nhóm: (1) Nhóm phương pháp nghiên cứu tài liệu mới, hình thành kỹ năng, kỹ xảo. (2) Nhóm phương pháp củng cố, hoàn thiện kiến thức, kỹ năng, kỹ xảo. (3) Nhóm phương pháp ứng dụng kiến thức, kỹ năng, kỹ xảo. (4) Nhóm phương pháp kiểm tra, đánh giá kỹ năng, kỹ xảo. Căn cứ vào nguồn kiến thức và tính đặc trưng của sự tri giác thông tin: Với quan điểm này, E.I Propxki. E.I Golant… đã phân ra các nhóm phương pháp sau đây: 172 (1) Phương pháp dùng ngôn ngữ. (2) Phương pháp trực quan. (3) Phương pháp thực hành. Căn cứ vào hoạt động nhận thức của học sinh: I.A.Lerơne, M.N.Skatkin đã chia như sau: (1) Phương pháp giải thích, minh họa, tái hiện. (2) Phương pháp trình bày, nêu vấn đề. (3) Phương pháp tìm tòi từng thành phần. (4) Phương pháp nghiên cứu. Căn cứ vào mức độ tích cực, sáng tạo của học sinh: R.C.Sharmar đã phân phương pháp dạy học ra làm hai loại: (1) Dạy học lấy giáo viên làm trung tâm (teacher-centred) tức là vai trò và hoạt động của giáo viên là chủ yếu, hoạt động của học sinh là thụ động. Thầy thuyết trình, giảng giải, giải thích cặn kẽ nội dung bài học, truyền thụ vốn hiểu biết và kinh nghiệm của mình cho học sinh. Học sinh thụ động tiếp thu, nghe, ghi chép, cố hiểu, cố nhớ những gì thầy dạy. Đôi khi học sinh trả lời một số câu hỏi đơn giản giáo viên nêu ra. (2) Dạy học lấy học sinh làm trung tâm (pupil-centered): ở đây, quá trình dạy học hướng vào nhu cầu và hứng thú của học sinh nhằm phát triển năng lực tự nhận thức, năng lực độc lập phát triển tư duy. Giáo viên và học sinh cùng khảo sát những vấn đề, từng khía cạnh của vấn đề, giáo viên đóng vai trò chỉ dẫn, học sinh tích cực, chủ động tự lực nắm tri thức. Phân loại theo diện mặt trong, mặt ngoài: Klinberg, nhà lý luận dạy học của Đức và Nguyễn Bá Kim (phương pháp dạy Toán) đã đưa ra mô hình phân loại dạy học theo diện mặt ngoài và mặt trong. a. Nhóm phương pháp theo phương diện mặt ngoài: đó là nhóm phương pháp có thể nhìn thấy bằng cách quan sát hình thức tổ chức giao tiếp giữa thầy - trò - nội dung, ví dụ: - Hình thức tổ chức dạy học (học theo bài lớp, tham quan, học trong quá trình lao động…). - Hình thức tổ chức cộng đồng học tập (dạy học toàn lớp, dạy học theo nhóm, dạy học cá nhân - phân hóa). 173 - Các hình thức hoạt động của thầy và trò (thuyết trình, trình bày trực quan, đàm thoại, diễn trình làm mẫu, thảo luận, dạy thực hành). b. Nhóm phương pháp theo phương diện mặt trong: dựa theo sự vận động của nội dung và tiến trình thực hiện trong quá trình dạy học, nó gồm 4 nhóm: (1) Theo chức năng của lý luận dạy học: các phương pháp giới thiệu tài liệu mới, các phương pháp củng cố tài liệu mới; các phương pháp vận dụng kiến thức, kỹ năng kỹ xảo, các phương pháp hệ thống hóa, khái quát hóa; các phương pháp kiểm tra, đánh giá kiến thức, kỹ năng kỹ xảo. (2) Theo cấu trúc con đường lĩnh hội tri thức đơn giản (phương pháp logic): phương pháp quy nạp, diễn dịch, phân tích - tổng hợp, kế thừa phát triển… (3) Theo cấu trúc con đường lĩnh hội tri thức phức hợp, chuyên biệt: dạy học theo chương trình hóa, dạy học giải quyết vấn đề, dạy học theo Algorit… Mô hình phân loại phương pháp dạy học theo 3 cấp độ: Trong bối cảnh chưa có sự thống nhất về cách phân loại các phương pháp dạy học, người viết ủng hộ quan điểm phân loại phương pháp dạy học theo mô hình ba cấp độ của tác giả Đức Bernd Meier: - Cấp độ quan điểm: Được h ...