Cơ sở thực tiễn và lý thuyết của chủ nghĩa đa văn hóa

Bài viết Cơ sở thực tiễn và lý thuyết của chủ nghĩa đa văn hóa trình bày việc góp phần làm rõ những nhân tố thực tiễn thúc đẩy sự ra đời chủ nghĩa văn hóa cơ sở lý luận của lý thuyết này,... Mời các bạn cùng tham khảo.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Cơ sở thực tiễn và lý thuyết của chủ nghĩa đa văn hóa Cơ sở thực tiễn và lý thuyết của chủ nghĩa đa văn hóa Bïi ThÞ Minh Ph−îng(*), NguyÔn Thi Ph−¬ng(**) Tãm t¾t: Chñ nghÜa ®a v¨n hãa lµ mét kh¸i niÖm ra ®êi tõ thËp niªn 60 cña thÕ kû XX. Tuy nhiªn cho ®Õn nay, nh÷ng quan ®iÓm kh¸c nhau xoay quanh thuËt ng÷ nµy vÉn lµ chñ ®Ò g©y nhiÒu tranh luËn trong giíi häc thuËt. Chñ nghÜa ®a v¨n hãa ®−îc hiÓu nh− mét lý thuyÕt triÕt häc víi tham väng qu¶n lý ®−îc tÝnh ®a d¹ng v¨n hãa trong lßng nhµ n−íc d©n téc, nh−ng lý thuyÕt nµy l¹i kh«ng cã ng−êi s¸ng lËp. Do vËy, nh÷ng nghiªn cøu vÒ c¬ së lý thuyÕt vµ thùc tiÔn cho sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña chñ nghÜa ®a v¨n hãa vÉn cßn bá ngá. Bµi viÕt gãp phÇn lµm râ nh÷ng nh©n tè thùc tiÔn thóc ®Èy sù ra ®êi chñ nghÜa ®a v¨n hãa vµ c¬ së lý luËn cña lý thuyÕt nµy. Tõ khãa: Chñ nghÜa ®a v¨n hãa, §a v¨n hãa, §a d¹ng v¨n hãa 1. C¬ së thùc tiÔn(*)(**) GÇn nöa thÕ kû qua, chÝnh s¸ch v¨n hãa ë nhiÒu quèc gia trªn thÕ giíi ®· ®−a ra môc tiªu thóc ®Èy sù khoan dung vµ t«n träng b¶n s¾c v¨n hãa cña c¸c céng ®ång thiÓu sè. Nh÷ng chÝnh s¸ch nµy ®−îc thùc hiÖn th«ng qua c¸c biÖn ph¸p nh− hç trî c¸c hiÖp héi céng ®ång vµ c¸c ho¹t ®éng v¨n hãa cña hä, khuyÕn khÝch c¸c h×nh ¶nh tÝch cùc trªn c¸c ph−¬ng tiÖn truyÒn th«ng, hoµn thiÖn c¸c dÞch vô c«ng céng nh»m ®¸p øng nh÷ng kh¸c biÖt v¨n hãa trong x· héi. Xu h−íng xuÊt hiÖn vµ ph¸t triÓn nh÷ng chÝnh s¸ch nh− vËy ®· ph¶n ¸nh tinh thÇn tù do, d©n chñ, vµ kh¸t väng (*) ThS., ViÖn Th«ng tin Khoa häc x· héi, email: phuongissi@yahoo.com (**) ThS., Khoa Lý luËn ChÝnh trÞ, §¹i häc Má §Þa ChÊt, email: cat_thuy78@yahoo.com kh¼ng ®Þnh b¶n s¾c cña mçi c¸ nh©n còng nh− céng ®ång trong thÕ giíi ngµy nay. Trong c¸c tµi liÖu h÷u quan, khi bµn vÒ xu h−íng nãi trªn, ng−êi ta th−êng ®Þnh danh b»ng thuËt ng÷ “chñ nghÜa ®a v¨n hãa” (Multiculturalism). Chñ nghÜa ®a v¨n hãa xuÊt hiÖn trong bèi c¶nh ®a d¹ng v¨n hãa ®−¬ng ®¹i vµ mang dÊu Ên ®Æc biÖt cña ®¹o ®øc thùc dông x· héi ph−¬ng T©y. §ã lµ kh¶ n¨ng ph¶n øng mét c¸ch nhanh chãng tr−íc nh÷ng biÕn ®æi cña m«i tr−êng xung quanh, kh¶ n¨ng x©y dùng nh÷ng quan niÖm lý luËn thÝch øng víi nh÷ng th¸ch thøc cña x· héi. Trong vßng vµi thËp kû trë l¹i ®©y, xÐt trong tæng thÓ vµ xÐt tõ gãc ®é thùc tiÔn, cã thÓ coi sù n¶y sinh vµ ph¸t triÓn chñ nghÜa ®a v¨n hãa ë c¸c quèc gia ph−¬ng T©y nh− mét ph¶n øng hîp lý tr−íc t×nh tr¹ng gia t¨ng tÝnh ®a d¹ng v¨n hãa 12 trong x· héi. Nguyªn nh©n trùc tiÕp lµm ph¸t sinh chñ nghÜa ®a v¨n hãa lµ kh¸c nhau ë mçi quèc gia do cã nh÷ng ®Æc thï riªng; vµ néi dung cña chÝnh s¸ch ®a v¨n hãa cña mçi n−íc còng chøa ®ùng nhiÒu ®iÓm kh¸c biÖt. Nh÷ng nh©n tè ®−îc x¸c ®Þnh lµm ph¸t sinh chñ nghÜa ®a v¨n hãa lµ phong trµo d©n chñ x· héi vµo nh÷ng n¨m 1970 ë ph−¬ng T©y; sù gia t¨ng di c− vµ nhËp c− vµo c¸c n−íc ph¸t triÓn; sù gia t¨ng nhu cÇu kh¼ng ®Þnh “c¸i t«i”/“b¶n s¾c” ë cÊp ®é c¸ thÓ vµ céng ®ång trong mét thÕ giíi ®ang bÞ toµn cÇu hãa bëi c¸c chuÈn mùc chung. Néi dung d−íi ®©y sÏ xem xÐt tõng nh©n tè cô thÓ. Thø nhÊt, ®ã lµ phong trµo d©n chñ x· héi nh÷ng n¨m 1970 cña nh÷ng céng ®ång thiÓu sè (d©n téc, t«n gi¸o, giíi tÝnh, xu h−íng tÝnh dôc) ®øng lªn ®Êu tranh nh»m kh¼ng ®Þnh sù tån t¹i hîp ph¸p cña m×nh vµ cuéc ®Êu tranh ®ßi quyÒn lîi cña phô n÷. §Æc biÖt, c¸c cuéc ®Êu tranh nµy ®· kh¾c phôc ®−îc sù mÊt c©n b»ng chñng téc (®èi víi ng−êi da ®en ë Hoa Kú) vµ mÊt c©n b»ng giíi tÝnh (vÞ trÝ lÖ thuéc cña phô n÷), gi¶m thiÓu bÊt c«ng b»ng x· héi ®ang tån t¹i trong x· héi ph−¬ng T©y. Thµnh c«ng lín mµ c¸c phong trµo ®¹t ®−îc lµ kh¾c phôc phÇn lín sù mÊt c©n b»ng chñng téc vµ mÊt c©n b»ng giíi tÝnh vèn tån t¹i trong x· héi loµi ng−êi. ThÕ kû XIX ë ph−¬ng T©y lµ giai ®o¹n ®Çu tiªn cña nÒn d©n chñ tù do. Lóc nµy, vÊn ®Ò s¾c téc, t«n gi¸o ch−a thùc sù ®−îc quan t©m, c¸c quèc gia lu«n ®Ò cao b¶n s¾c v¨n hãa cña m×nh, vµ cã hoÆc kh«ng s¸p nhËp nhiÒu d©n téc thiÓu sè kh¸c nhau trong c¬ cÊu thÓ chÕ x· héi. §iÒu nµy kÐo dµi cho ®Õn gi÷a thÕ kû XX, cho thÊy viÖc x©y dùng vµ cñng cè mét b¶n s¾c v¨n hãa d©n téc Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 10.2015 chÝnh lµ c«ng cô t¹o nªn tÝnh hîp ph¸p cho nhµ n−íc d©n téc, vµ nhµ n−íc ®· ¸p ®Æt mét chÝnh s¸ch cã hiÖu lùc ®−îc gäi lµ chñ nghÜa v¨n hãa nhÊt nguyªn. Chñ nghÜa v¨n hãa nhÊt nguyªn ®−îc thùc hiÖn mét phÇn b»ng c¸c ph−¬ng tiÖn c−ìng chÕ hoÆc theo nhiÒu c¸ch kh¸c nhau th«ng qua viÖc sö dông nhiÒu biÓu t−îng nh− quèc ca, ®µi t−ëng niÖm, anh hïng, s¸ch truyÖn dµnh cho trÎ em,v.v... Chñ nghÜa v¨n hãa nhÊt nguyªn kh«ng xãa bá v¨n hãa cña nh÷ng “kÎ kh¸c”, mµ nã chñ tr−¬ng x¸c lËp mét nÒn v¨n hãa chñ ®¹o ®−îc thõa nhËn réng r·i trong khu vùc c«ng. C¸c quèc gia lu«n cã xu h−íng cµo b»ng mäi sù kh¸c biÖt v¨n hãa gi÷a c¸c ®Þa ph−¬ng vµ gi÷a c¸c téc ng−êi, cã “tham väng” tõ thùc thÓ chÝnh trÞ - x· héi trë thµnh thùc thÓ v¨n hãa. Nhµ n−íc lu«n muèn tÇm so¸t tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc cña ®êi sèng x· héi, ®Æc biÖt lµ khu vùc c«ng. Tuy nhiªn, trong kho¶ng n¨m m−¬i n¨m qua, c¸c quèc gia d©n téc ph−¬ng T©y ®· cã nh÷ng thay ®æi lín lao vÒ nh©n khÈu h ...