Cứu chữa khẩn cấp các sách báo và giấy tờ bị mốc

Beth Lindblom Patkus - Chuyên gia tư vấn về Lưu trữ, Walpole, MA Phần giới thiệu Hầu hết các thủ thư và người giữ tư liệu đều thấy rõ tác hại của nấm mốc lên các tư liệu bằng giấy, song nhiều người lại không có kinh nghiệm khắc phục hiệu quả sự lây lan này. Việc khắc phục sự lây lan nấm mốc (dù là rộng hay nhỏ) cũng có thể đã vượt quá mức cần thiết. Tờ hướng dẫn này cung cấp một số thông tin cơ bản về hiện tượng nấm mốc và chỉ ra cách thức...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Cứu chữa khẩn cấp các sách báo và giấy tờ bị mốc Cứu chữa khẩn cấp các sách báo và giấy tờ bị mốcBeth Lindblom Patkus - Chuyên gia tư vấn về Lưu trữ,Walpole, MAPhần giới thiệuHầu hết các thủ thư và người giữ tư liệu đều thấy rõ tác hạicủa nấm mốc lên các tư liệu bằng giấy, song nhiều người lạikhông có kinh nghiệm khắc phục hiệu quả sự lây lan này.Việc khắc phục sự lây lan nấm mốc (dù là rộng hay nhỏ)cũng có thể đã vượt quá mức cần thiết. Tờ hướng dẫn nàycung cấp một số thông tin cơ bản về hiện tượng nấm mốc vàchỉ ra cách thức cần tiến hành để ngăn chặn sự phát triển củanấm mốc và bắt tay vào cứu chữa số tư liệu lưu trữ hư hỏng.Lưu ý rằng những việc cần làm được gợi ý ở đây là nhữngthủ thuật cơ bản được tiến hành trong khu vực khép kín vớiphạm vi lây lan từ mức nhỏ tới trung bình. Việc khắc phụcmang tính tổng hợp đối với một số lượng lớn tư liệu bị ẩmướt và nấm mốc thường cần có sự trợ giúp bên ngoài, và mộtsố gợi ý để giải quyết hiện tượng lây lan nấm ở diện rộngđược trình bày ở phần cuối của tài liệu này. Trong mọitrường hợp, thủ kho hay người chuyên trách về lưu trữ cầnhỏi tư vấn nếu có bất kỳ vấn đề gì nảy sinh hoặc cần áp dụngbất cứ biện pháp xử lý nào.Thế nào là Nấm mốc?Nấm mốc theo thuật ngữ sinh học chỉ các loại nấm, các visinh vật sống ký sinh trên sinh vật khác. Có khoảng 100.000loài nấm được biết đến. Đa số là các hình thức sinh sôi nảynở của nấm mốc và ta thường khó có thể dự đoán được hoạtđộng của nấm mốc tại một vị trí cụ thể, nhưng ta có thể songcó thể đưa ra một vài khái quát chung về biểu hiện của nấmmốc.Hầu hết nấm mốc phát triển bởi hiện tượng các bào tử gieorắc trong không khí bay tới các vị trí mới và (trong điều kiệnthích hợp) bắt đầu sinh sôi. Khi bào tử bắt đầu nảy mầm,chúng hình thành một mớ giống như tóc được biết dưới cáitên mycelium (nấm mốc đã xuất hiện); những nấm mốc nàylại sản sinh ra những túi bào tử, chín dần rồi vỡ ra và bắt đầulại chu kỳ phát triển như trên. Nấm mốc bài tiết ra hoá chấtenzim cho phép chúng có thể ăn mòn các chất liệu hữu cơnhư giấy và bìa sách, khiến cho các chất liệu thay đổi và suyyếu. Ngoài ra, nhiều nấm mốc còn chứa các tố chất mầu, cóthể gây hoen ố giấy, vải hoặc da. Bên cạnh đó, ta cũng cầnnhận biết sự nguy hiểm của nấm mốc đối với con người vàtrong một số trường hợp nấm mốc có thể gây hại nghiêmtrọng lên sức khoẻ con người. Vì vậy, ta không nên coithường hiện tượng nấm mốc lây lan hay bỏ mặc “để tìnhtrạng này tự biến mất”.Để nảy mầm (tức là ở trạng thái động), các bào tử nấm cầncó một môi trường thuận lợi. Nếu không tồn tại điều kiệnthuận lợi, thì những bào tử này sẽ ở trạng thái tĩnh (hay còngọi là ngủ); trong trạng thái này, chúng chỉ gây hại khôngđáng kể.Yếu tố quan trọng nhất trong sự sinh trưởng củanấm mốc là độ ẩm luôn sẵn có, hầu hết là ở trong không khí,song cũng tồn tại cả trong đồ vật mà nấm mốc đang pháttriển trên đó. Có thể đo được độ ẩm trong không khí, dướihình thức độ ẩm tương đối (RH). Nhìn chung, độ ẩm tươngđối càng cao thì càng tạo điều kiện thuận lợi cho nấm mốcsinh sôi. Nếu độ ẩm tương đối quá mức 70% trong một thờigian dài, thì hầu như không tránh khỏi hiện tượng có nấmmốc. Tuy nhiên, ta cũng cần nhờ rằng một số loài nấm mốccó thể sinh trưởng ở mức độ ẩm tương đối thấp hơn. Nếu cáctư liệu lưu trữ bị ướt do một tai hoạ liên quan đến nước, thìkhả năng bị nấm mốc của những tư liệu này sẽ tăng lên.Những yếu tố khác góp phần vào sự sinh trưởng của nấmmốc trong độ ẩm sẵn có còn là nhiệt độ cao, không khíkhông lưu thông và tình trạng tối tăm, thiếu ánh sáng.Hầu như khắp nơi đều reo rắc các bào tử, dù là đang ở trạngthái động hay tĩnh. Ta không thể tạo ra một môi trườngkhông có sự tồn tại của các bào tử nấm mốc. Chúng tồn tại ởtất cả các phòng, trên mọi đồ vật lưu trữ, và trên tất cả nhữngai ra vào khu vực lưu trữ. Do vậy, duy nhất chỉ có một chiếnlược kiểm soát độc lập mang tính tổng thể là giữ cho độ ẩmvà nhiệt độ ở mức vừa phải để các bào tử luôn ở trạng tháitĩnh, giữ cho các tư liệu lưu trữ luôn sạch sẽ và phòng ngừaviệc tạo ra những khu vực thuận lợi cho nấm mốc sinh sôiphát triển.Những nguyên tắc cơ bản khi cứu chữa tình trạng nấm mốcGiảm độ ẩm: Như đã nêu ở trên, độ ẩm kích hoạt sự pháttriển của nấm mốc. Cho nên giảm độ ẩm là biện pháp thenchốt nhằm ngăn cản sự sinh trưởng của nấm mốc.Không tăng nhiệt: Điều này sẽ giúp làm cho các đồ lưu trữcũng như khu vực lưu trữ luôn khô ráo. Tăng nhiệt lượngtrong độ ẩm sẵn có sẽ khích thích nấm mốc phát triển nhanhhơn.Nếu tư liệu lưu trữ bị ướt, hãy sấy khô hoặc làm đông lạnhchúng: Nấm mốc thông thường sẽ sinh sôi trên các chất liệubị ướt trong vòng 48 giờ (đôi khi ngắn hơn). Nếu ta biết rằngkhông thể sấy khố chất liệu bị ướt, thì cách tốt nhất là làm nóđông cứng lại. Việc này tuy không diệt được nấm mốc, songchí ít cũng làm ngưng nấm mốc tiếp tục phát triển cho đếnkhi ta có cơ hội sấy khô và làm sạch chất liệu này.Cần tính tới các nguy c ...