Đặc điểm dân cư - tộc người: Yếu tố quan trọng trong chính sách phát triển bền vững ở khu vực Tây Bắc hiện nay

Bài viết này tập trung vào phân tích thực trạng đặc điểm dân cư - tộc người ở khu vực Tây Bắc, từ đó chỉ ra những vấn đề cần giải quyết trong chính sách phát triển bền vững cho các tỉnh khu vực Tây Bắc.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Đặc điểm dân cư - tộc người: Yếu tố quan trọng trong chính sách phát triển bền vững ở khu vực Tây Bắc hiện nay Hội thảo khoa học Quốc gia Quản lý tài nguyên, môi trường và phát triển bền vững vùng Tây Bắc, Việt Nam ĐẶC ĐIỂM DÂN CƯ - TỘC NGƯỜI: YẾU TỐ QUAN TRỌNG TRONG CHÍNH SÁCH PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG Ở KHU VỰC TÂY BẮC HIỆN NAY Hoàng Xuân Trường Trường Đại học Sư phạm – Đại học Thái Nguyên Email: truonghx@tnue.edu.vn Tóm tắt: Cũng như các khu vực miền núi và dân tộc khác ở Việt Nam, khu vực Tây Bắc là địa bàn có vị trí quan trọng trong chiến lược phát triển kinh tế - xã hội và an ninh quốc phòng của đất nước. Trong thời kỳ đổi mới, nhất là những năm gần đây, các địa phương khu vực Tây Bắc đã có nhiều chuyển biến tích cực. Tuy nhiên, nhìn chung các tỉnh của Tây Bắc vẫn là những tỉnh phát triển chậm, thiếu ổn định. Trong định hướng phát triển bền vững cho Tây Bắc, hàng loạt những vấn đề cấp bách cần phải đặc biệt quan tâm, trong đó có vấn đề về dân cư - tộc người. Dựa trên những số liệu thống kê đáng tin cậy, với phương pháp tiếp cận cả định tính và định lượng, bài viết này tập trung vào phân tích thực trạng đặc điểm dân cư - tộc người ở khu vực Tây Bắc, từ đó chỉ ra những vấn đề cần giải quyết trong chính sách phát triển bền vững cho các tỉnh khu vực Tây Bắc. Từ khóa: Dân cư, khu vực Tây Bắc, phát triển bền vững, tộc người. 1. MỞ ĐẦU Từ những thập kỷ cuối của thế kỷ XX, vấn đề môi trường và phát triển bền vững ngày càng được cộng đồng thế giới quan tâm với nhiều chương trình hành động được triển khai. Tuy nhiên với sự phát triển của sản xuất, gia tăng dân số và toàn cầu hóa, hàng loạt những vấn đề phát triển bền vững chưa được giải quyết. Việt Nam là một quốc gia còn nghèo nhưng Đảng và Nhà nước đã sớm quan tâm đến vấn đề môi trường và phát triển. Chúng ta đã tham gia nhiều công ước quốc tế về phát triển bền vững như Tuyên ngôn Rio-92 và Chương trình hành động 21 (Agenda 21). Ở nước ta, các tỉnh thuộc khu vực Tây Bắc là “phên dậu” của quốc gia, là vùng lãnh thổ có vai trò đặc biệt quan trọng không chỉ đối với an ninh biên giới, chủ quyền lãnh thổ mà cả an ninh năng lượng, trị thuỷ và đảm bảo môi trường sinh thái. Đây cũng là vùng có nhiều tiềm năng, lợi thế về nông, lâm nghiệp, thuỷ điện, tài nguyên, du lịch. Nhưng điều kiện tự nhiên, xã hội, kinh tế đã tạo cho khu vực nhiều trở ngại, hạn chế bước đi lên trong sự nghiệp phát triển chung. Đối với khu vực Tây Bắc, việc tìm kiếm các giải pháp để phát triển bền vững trở nên cấp thiết. Bởi lẽ, đây là một trong những khu vực miền núi thuộc vào loại khó khăn nhất của nước ta. Có nhiều nguyên nhân dẫn đến thực trạng này, trong đó có những vấn đề cơ bản thuộc về đặc điểm dân cư - tộc người. Nhận thức này đặt ra yêu cầu cần tập trung nghiên cứu cơ bản, tổng kết thực tiễn để cung cấp luận cứ khoa học cho hoạch định cơ chế, chính sách kinh tế - xã hội để tìm kiếm các giải pháp phát triển bền vững phù hợp với tính đặc thù cho các tỉnh khu vực Tây Bắc. 2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU Dựa trên lý thuyết về phát triển vùng địa phương, bài viết này sử dụng phương pháp luận duy vật biện chứng và duy vật lịch sử. Trong đó có sự kết hợp một cách nhuần nhuyễn giữa định tính và định lượng. Ngoài ra, tác giả còn sử dụng các phương pháp như tổng hợp, thống kê, so sánh, tổng kết thực tiễn để có những kết luận khoa học. 3. NỘI DUNG Thực tế phát triển thời gian qua cho thấy, chúng ta đã có nhiều nỗ lực cho công cuộc phát triển khu vực Tây Bắc, nhưng cho đến nay tình hình kinh tế - xã hội, văn hóa ở đây vẫn còn rất thấp. Sự lạc hậu trên tất cả các phương diện đang tạo ra một bức tranh nghèo nàn trong một thế giới phát triển ngày càng nhanh chóng, điều này đã hình thành nên những áp lực từ nội tại của đời sống kinh tế, văn hóa, xã hội khu vực này ngày một căng thẳng hơn. Trong định hướng phát triển bền vững, tiếp cận dưới góc độ dân cư - tộc người, Tây Bắc vẫn nổi lên những bất cập đó là: Chuyển dịch cơ cấu ngành nghề theo hướng hiện đại hóa còn rất chậm; Tỷ lệ đói nghèo còn cao; trình độ dân trí thấp; công tác giáo dục ở vùng sâu, vùng xa của đồng bào các dân tộc thiểu số còn nhiều bất cập, tỷ lệ học sinh đến lớp còn thấp; Công tác dân số và y tế chưa đáp ứng được yêu cầu thực tiễn; Thực hiện bảo vệ 408 Hoàng Xuân Trường môi trường bền vững còn chậm và nhiều bất cập. Những áp lực này nếu không tháo gỡ sẽ là một trong những tiền đề tạo nên những bất ổn trong tương lai. 3.1. Khái quát về phát triển bền vững Khái niệm phát triển bền vững lần đầu tiên được đưa ra năm 1980 trong cuốn sách “Chiến lược bảo tồn thế giới” do Liên minh Bảo tồn Thế giới (IUCN) phát hành. Đến nay, có ít nhất 70 định nghĩa khác nhau về phát triển bền vững. Để cụ thể hóa định nghĩa, chúng tôi cho rằng khái niệm phát triển bền vững như sau: Phát triển bền vững là sự phát triển, trong đó đảm bảo nền kinh tế tăng trưởng nhanh, nhằm nâng cao mức sống cho tất cả mọi người, đồng thời vừa phải đảm bảo hài hòa giữa đời sống vật chất và đời sống văn hóa, tinh thần, giữa thiên nhiên và con người, giữa tự nhiên và nhân tạo, giữa hiện tại và tương lai. Ý nghĩa quan trọng nhất của khái niệm phát triển bền vững là nó không chỉ đề cập đến vấn đề hiện tại mà còn đòi hỏi phải quan tâm đến sự phát triển của các thế hệ tương lai. Tùy vào điều kiện thực tiễn, mỗi quốc gia, địa phương, đô thị và nông thôn có những biến số, chỉ tiêu cụ thể để phục vụ cho quá trình hoạch định chính sách, điều hành phát triển bền vững. Trong đó tính bền vững về mặt xã hội là một chỉ tiêu quan trọng. 3.2. Vị trí địa - chính trị và địa - kinh tế của các tỉnh khu vực Tây Bắc Các tỉnh khu vực Tây ...