Đánh giá khả năng tổn thương sinh kế của cộng đồng khai thác thủy sản – trường hợp hai thôn Ngọc Diêm và Tân Đảo, xã Ninh Ích, thị xã Ninh Hòa, tỉnh Khánh Hòa

Mô phỏng theo chỉ số tổn thương sinh kế (Livelihood Vulnerability Index – LVI) được đề xuất bởi Haln và cộng sự (2009), nghiên cứu đánh giá mức độ tổn thương sinh kế của hai cộng đồng khai thác tại thôn Ngọc Diêm và Tân Đảo, xã Ninh Ích, thị xã Ninh Hòa, tỉnh Khánh Hòa được thực hiện theo phương pháp nghiên cứu có sự tham gia (Participatory research). Kết quả nghiên cứu cho thấy chỉ số LVI đối với hai cộng đồng phụ thuộc tăng dần theo thứ tự các yếu tố chính từ đặc điểm hộ, sức khỏe, vốn tài chính, chiến lược sinh kế, đến mạng lưới xã hội, và suy giảm nguồn lợi và những thay đổi bất lợi của vùng khai thác.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Đánh giá khả năng tổn thương sinh kế của cộng đồng khai thác thủy sản – trường hợp hai thôn Ngọc Diêm và Tân Đảo, xã Ninh Ích, thị xã Ninh Hòa, tỉnh Khánh Hòa Tạp chí Khoa học - Công nghệ Thủy sản Số 4/2017 THOÂNG BAÙO KHOA HOÏC ĐÁNH GIÁ KHẢ NĂNG TỔN THƯƠNG SINH KẾ CỦA CỘNG ĐỒNG KHAI THÁC THỦY SẢN - TRƯỜNG HỢP HAI THÔN NGỌC DIÊM VÀ TÂN ĐẢO, XÃ NINH ÍCH, THỊ XÃ NINH HÒA, TỈNH KHÁNH HÒA ASSESSING LIVELIHOOD VULNERABILITY OF TWO FISHING COMMUNITIES - CASE STUDY OF NGOC DIEM AND TAN DAO VILLAGES, NINH ICH COMMUNE, NINH HOA TOWN, KHANH HOA PROVINCE Nguyễn Văn Quỳnh Bôi1 Ngày nhận bài: 7/10/2017; Ngày phản biện thông qua: 10/12/2017; Ngày duyệt đăng: 29/12/2017 TÓM TẮT Mô phỏng theo chỉ số tổn thương sinh kế (Livelihood Vulnerability Index – LVI) được đề xuất bởi Haln và cộng sự (2009), nghiên cứu đánh giá mức độ tổn thương sinh kế của hai cộng đồng khai thác tại thôn Ngọc Diêm và Tân Đảo, xã Ninh Ích, thị xã Ninh Hòa, tỉnh Khánh Hòa được thực hiện theo phương pháp nghiên cứu có sự tham gia (Participatory research). Kết quả nghiên cứu cho thấy chỉ số LVI đối với hai cộng đồng phụ thuộc tăng dần theo thứ tự các yếu tố chính từ đặc điểm hộ, sức khỏe, vốn tài chính, chiến lược sinh kế, đến mạng lưới xã hội, và suy giảm nguồn lợi và những thay đổi bất lợi của vùng khai thác. Riêng yếu tố xung đột/mâu thuẫn trong hoạt động khai thác thể hiện trái ngược nhau ở hai cộng đồng. Chỉ số LVI của hai cộng đồng lần lượt bằng 0,406 và 0,316 cho thấy tính dễ tổn thương cao và giá trị các yếu tố chính thay đổi trong khoảng từ 0 (mức tổn thương thấp nhất) đến 1 (mức tổn thương cao nhất) với khoảng dao động là 0,2. Chỉ số LVI-Fishing của hai cộng đồng khai thác thủy sản tại thôn Ngọc Diêm và Tân Đảo lần lượt bằng 0,0529 và 0,0448 cho thấy khả năng tổn thương trước những ảnh hưởng đến hoạt động khai thác ở mức cao. Từ khóa: Chỉ số tổn thương sinh kế, Cộng đồng khai thác thủy sản, Nghiên cứu có sự tham gia ABSTRACT Imitating Livelihood Vulnerability Index (LVI) raised by Haln et al. (2009), a study of assessing livelihood vulnerability of two fishing communities at Ngoc Diem and Tan Dao villages, Ninh Ich commune, Ninh Hoa town, Khanh Hoa province was conducted applying Participatory Research method. Result of the study shows that LVI of two communities increasingly dependent on major components of socio-demographic profile, health, financial asset, livelihood strategy, social networks and aquatic resource degradation and adverse changes of fishing ground. Only component of conflicts in fishing activities presents contrastingly for two communities. The LVIs of two communities at Ngoc Diem and Tan Dao villages are respectively 0.406 and 0.316 showing high livdelihood vunerability and values of major component fluctuate from 0 (lowest vulnerability) to 1 (highest vulnerability) with fluctuating step of 0.2. The LVIs-Fishing of two fishing communities at Ngoc Diem and Tan Dao villages are respectively 0.0529 and 0.0448 indicating high vulnerability under effects on fishing activities. Key words: Livelihood vunerability index, Fishing community, Participatory research 1 Viện Nuôi trồng Thủy sản, Trường Đại học Nha Trang 14 • TRƯỜNG ĐẠI HỌC NHA TRANG Tạp chí Khoa học - Công nghệ Thủy sản I. ĐẶT VẤN ĐỀ Số 4/2017 Sinh kế, theo định nghĩa của Chambers và Là một thủy vực giàu dinh dưỡng với đa Conway (1992) bao gồm các khả năng, nguồn dạng hệ sinh thái, đầm Nha Phu được xem là lực và những hoạt động cần thiết cho việc kiếm môi trường thuận lợi cho sự phân bố, sinh sản sống. Một sinh kế bền vững khi nó có thể thích và sinh trưởng của nhiều loài sinh vật biển ứng với những thay đổi đột ngột và phục hồi [3, 8]. Nhờ vào sự giàu có và đa dạng nguồn trở lại, và duy trì hoặc nâng cao các khả năng lợi thủy sản, đầm Nha Phu cung ứng nguồn sống trực tiếp và gián tiếp cho hàng nghìn cư dân của các thôn thuộc 6 xã/phường của thị xã Ninh Hòa (các xã Ninh Ích, Ninh Lộc, Ninh Giang, Ninh Phú, Ninh Vân và phường Ninh Hà). Tuy nhiên, đầm Nha Phu đã và đang hứng chịu những tác động gây suy thoái môi trường và suy giảm nguồn lợi thủy sản do việc khai thác bằng các công cụ, phương tiện mang tính hủy diệt và nhiều họat động kinh tế khác như phá rừng ngập mặn, chất thải dân sinh, .... [6, 7, 8]. Theo đó, tình hình suy thoái nguồn lợi thủy sản chắc chắn sẽ gây ảnh hưởng đến sinh kế của các cộng đồng khai thác có đời sống phụ thuộc trực tiếp vào nguồn lợi này. Các kết quả nghiên cứu của Võ Thiên Lăng (2001), Lại Văn Hùng (2004), Nguyễn và nguồn lực cả ở hiện tại và trong tương lai mà không làm suy thoái cơ sở tài nguyên thiên nhiên [10]. Phương pháp tiếp cận sinh kế cho phép đánh giá ảnh hưởng của những yếu tố khác nhau đến sinh kế của con người, đặc biệt là những yếu tố gây khó khăn hay tạo ra cơ hội trong sinh kế (dự án IMOLA, 2006). Trên cơ sở này, việc áp dụng phương pháp pháp pháp tiếp cận sinh kế sẽ giúp đánh giá được vai trò của nguồn lợi thủy sản đối với đời sống cộng đồng khai thác vùng đầm Nha Phu, tỉnh Khánh Hòa mà cụ thể ảnh hưởng của sự suy thoái nguồn lợi thủy sản đến sinh kế cộng đồng nhằm định hướng chiến lược phát triển kinh tế - xã hội đối với cộng đồng trong tương lai. Bài viết này trình bày các kết quả khảo sát Văn Quỳnh Bôi và cộng sự (2009) cho thấy khả năng tổn thương sinh kế tại hai thôn Tân mặc dù đã có nhiều giải pháp được đề xuất Đảo và Ngọc Diêm thuộc xã Ninh Ích, thị xã nhưng nhìn chung tình hình vẫn chưa được Ninh Hòa. cải thiện. Nghiên cứu của những tác giả này chỉ ra rằng cùng với ô nhiễm môi trường và nhận thức của cộng đồng thấp, hoạt động II. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 1. Cơ sở khoa học và khung phân tích khai thác quá mức, thậm chí mang tính hủy Cơ sở khoa học của nghiên cứu dựa những diệt đã làm cuộc sống cư dân địa phương nguồn lực (còn gọi là tài sản sinh kế - assets) ngày càng khó khăn do cạn kiệt nguồn lợi. có sẵn đối với cộng đồng (để mưu sinh). Theo Do vậy, cần thiết phải nghiên cứu mức độ đó, việc phân tích khả năng tổn thương sinh kế ảnh hư ...