Đánh giá mối quan hệ giữa độ mở thương mại và giảm phát thải carbon (CO2) tại Việt Nam bằng mô hình vector tụ hồi quy (VAR)

Độ mở thương mại là một trong những tiêu chí đánh giá mức độ hội nhập của một nền kinh tế, nó có ảnh hưởng mạnh mẽ đến tốc độ tăng trưởng GDP của quốc gia đó. Bài viết cũng đưa ra những gợi ý chính sách nhằm giảm lượng khí thải CO2 nhưng vẫn đảm bảo sự phát triển kinh tế và sự gia tăng độ mở thương mại.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Đánh giá mối quan hệ giữa độ mở thương mại và giảm phát thải carbon (CO2) tại Việt Nam bằng mô hình vector tụ hồi quy (VAR) ĐÁNH GIÁ MỐI QUAN HỆ GIỮA ĐỘ MỞ THƯƠNG MẠI VÀ GIẢM PHÁT THẢI CARBON (CO2) TẠI VIỆT NAM BẰNG MÔ HÌNH VECTOR TỤ HỒI QUY (VAR) TS. Trần Việt Thảo, TS. Phan Hương Thảo Trường Đại học Thương mại TS. Trần Mai Trang Viện Kinh tế Việt Nam Tóm tắt: Độ mở thương mại là một trong những tiêu chí đánh giá mức độ hội nhập của một nền kinh tế, nó có ảnh hưởng mạnh mẽ đến tốc độ tăng trưởng GDP của quốc gia đó. Tuy nhiên thời gian gần đây, mức độ ô nhiễm môi trường trầm trọng đã thúc đẩy các quốc gia thực hiện các cam kết về cắt giảm lượng khí thải CO2. Thực tế cho thấy, việc gia tăng lượng khí CO2 làm giảm tốc độ tăng trưởng và bị ảnh hưởng bởi độ mở thương mại. Bài viết sau đây sử dụng mô hình vector tụ hồi quy VAR để đánh giá mối quan hệ tuyến tính giữa độ mở thương mại, tăng trưởng kinh tế và lượng phát thải CO2. Kếtt quả nghiên cứu cho thấy, sự gia tăng của độ mở thương mại và tăng trưởng kinh tế có quan hệ thuận chiều với độ tăng của lượng phát thải CO2. Dựa trên những kết quả nghiên cứu, bài viết cũng đưa ra những gợi ý chính sách nhằm giảm lượng khí thải CO2 nhưng vẫn đảm bảo sự phát triển kinh tế và sự gia tăng độ mở thương mại. Từ khóa: Độ mở thương mại, phát triển kinh tế, giảm phát thải CO2, VAR ASSESSMENT THE RELATIONSHIP BETWEEN TRADE OPENNESS AND CARBON (CO2) EMISSIONS REDUCTION IN VIETNAM BY VAR MODEL Abstract: Trade openness is one of the criteria for assessing the level of integration of an economy, it has a strong influence on the GDP growth rate of that country. However, recently, the serious level of environmental pollution has prompted countries to make commitments to cut CO2 emissions. The fact shows that the increase in CO2 reduces the growth rate and is affected by the openness of trade. The following article uses the VAR model to evaluate the linear relationship between trade openness, economic growth and CO2 emissions, thereby providing policy suggestions to reduce CO2 emissions while still maintaining the environment. ensure economic development and increase trade openness. Keywords: Trade openness, economic development, CO2 emission reduction, VAR. 1. Giới thiệu chung Lý thuyết và thực tiễn đã chứng minh rằng, tự do hóa thương mại có những tác động trực tiếp và gián tiếp tới ô nhiễm môi trường của một ngành và một quốc gia. Nghiên cứu thực nghiệm ở nhiều nước trên thế giới như Hettige và cộng sự (1996), Mani và Wheeler (1999), Dean (2002), Ederington (2004), Mani và Jha (2005), Guminlang (2011) đã cho thấy, không phải mọi tác động là như nhau mà có sự khác nhau xuất phát từ đặc thù 205 riêng của từng ngành và từng quốc gia. Nhưng tổng hợp lại thì tác động tiềm tàng của tự do hóa thương mại đến môi trường gồm: (i) tự do hóa thương mại tác động tới các quy định môi trường; (ii) tự do hóa thương mại tác động tới môi trường thông qua sự chuyên môn hóa, chuyển dịch cơ cấu trong ngành; (iii) tự do hóa thương mại tác động tới môi trường thông qua kênh đầu tư, chuyển giao công nghệ; (iv) tự do hóa thương mại tác động tới môi trường bằng hiệu ứng trực tiếp. Việt Nam bắt đầu thực hiện tự do hóa thương mại và mở cửa thị trường từ năm 1986. Sự tự do hóa thương mại đã giúp mở rộng thương mại của Việt Nam với nhiều quốc gia trên thế giới. Những mặt hàng xuất khẩu của Việt Nam bao gồm cả những mặt hàng sản xuất. Ngoài ra, mở cửa thương mại ngày càng tăng cũng thu hút đầu tư nước ngoài. Mặt khác, tự do hóa thương mại còn có những tác động vô hình khác như làm gia tăng nhận thức của xã hội về nhu cầu hội nhập, đổi mới mạnh mẽ thể chế nhà nước, hệ thống văn bản pháp luật ngày càng đồng bộ. Tuy nhiên, mở cửa thương mại được cho là sẽ có những tác động tiêu cực đến môi trường nếu hiệu ứng quy mô mở cửa thương mại được cho là chiếm ưu thế hơn so với nhưng tác động về kỹ thuật, thành phần. Đã có những nghiên cứu thực địa chứng minh rằng, có mối quan hệ giữa tự do hóa thương mại và ô nhiễm môi trường từ các ngành công nghiệp chế biến, chế tạo Ederington và cộng sự, 2004; Nguyen Duy Loi, 2012). Ở Việt Nam, các nhà kinh tế cũng đã nghiên cứu mối quan hệ giữa tự do hóa thương mại với ô nhiễm môi trường từ các ngành công nghiệp và cho rằng đó là mối quan hệ thuận chiều (Nani và Jha.S, 2005) (Pham Thai Hung và cộng sự, 2018). Hơn thế nữa, mở cửa thương mại có thể tác động không cân xứng với phát thải ô nhiễm. Theo Keynes [1] thì xu hướng gia tăng của bất kỳ biến số kinh tế vĩ mô nào đều có thể biến thành xu hướng tiêu cực. Hơn nữa lượng thương mai gia tăng làm tăng tiêu thụ năng lượng và tạo ra một hiệu ứng khác còn gọi là hiệu ứng “chốt hãm ngược”. Hiệu ứng “chốt hãm ngược” cho rằng khi mức thu nhập giảm, tiêu dùng không giảm theo cùng một cách. Theo những lập luận này thì độ mở thương mại đối với tiêu thụ năng lượng và lượng phát thải ô nhiễm có cùng xu hướng phát triển. Hình 1 và hình 2 cho thấy xu hướng mở cửa thương mại ngày càng tăng tương ứng với xu hướng tăng phát thải CO2 trong phần lớn các năm qua. 206 Nguồn: World Bank [2] Hình 1: Độ mở thương mại của Việt Nam giai đoạn 1990 - 2020 Nguồn: World Bank [2] Hình 2: Lượng phát thải CO2 của Việt Nam giai đoạn 1990 - 2020 Theo các chỉ số của Ngân hàng Thế giới năm 2020, cường độ phát thải CO 2 tại Việt Nam năm 1990 là 0,315 (tấn) thì đến năm 2020, con số này đã là 2.714 (tấn). Sự gia tăng lượng khí thải này đi kèm với s ...