Đánh giá tác động của Hiệp định kinh tế toàn diện khu vực RCEP đến tình hình xuất khẩu hàng hóa của Việt Nam

Bài viết sử dụng chỉ số lợi thế so sánh hiện hữu (RCA) để đưa ra cái nhìn tổng quan về lợi thế và năng lực cạnh tranh của từng ngành và mô hình SMART nhằm phân tích chi tiết tác động tiềm tàng của Hiệp định RCEP đối với việc xuất khẩu hàng hóa của Việt Nam.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Đánh giá tác động của Hiệp định kinh tế toàn diện khu vực RCEP đến tình hình xuất khẩu hàng hóa của Việt Nam Chuyên mục Nghiên cứu Khoa học Sinh viên, Số 4 (Tháng 6/2021)/UEB Category of Student Scientific Research ĐÁNH GIÁ TÁC ĐỘNG CỦA HIỆP ĐỊNH KINH TẾ TOÀN DIỆN KHU VỰC RCEP ĐẾN TÌNH HÌNH XUẤT KHẨU HÀNG HÓA CỦA VIỆT NAM Hoàng Thị Hoài Hương Trường Đại học Kinh tế, Đại học Quốc gia Hà Nội, 144 Xuân Thủy, Cầu Giấy, Hà Nội, Việt Nam Tóm tắt: Việc tham gia ký kết Hiệp định Kinh tế Toàn diện Khu vực RCEP sẽ mang lại cho Việt Nam nhiều cơ hội và thách thức. Bài viết sử dụng chỉ số lợi thế so sánh hiện hữu (RCA) để đưa ra cái nhìn tổng quan về lợi thế và năng lực cạnh tranh của từng ngành và mô hình SMART nhằm phân tích chi tiết tác động tiềm tàng của Hiệp định RCEP đối với việc xuất khẩu hàng hóa của Việt Nam. Kết quả cho thấy, có sự thay đổi đáng kể trong lợi thế so sánh của các ngành hàng dẫn đến sự chuyển dịch trong cơ cấu xuất khẩu, các sản phẩm nông nghiệp, da giày, dệt may; các sản phẩm thuộc ngành công nghiệp điện tử là các mặt hàng xuất khẩu chủ lực của Việt Nam sang thị trường RCEP, qua đó khẳng định tầm quan trọng của thị trường khu vực đối với thương mại nước ta. Từ khóa: Xuất khẩu hàng hóa, cắt giảm thuế quan, Việt Nam, RCEP. 1. MỞ ĐẦU Trong xu thế toàn cầu hóa, Việt Nam ngày càng hội nhập sâu rộng với các nền kinh tế trên thế giới và trong khu vực. Dựa trên nền tảng tự do hóa thương mại của các FTA ASEAN+1, Việt Nam đã đẩy mạnh tiến tiến trình mở rộng hội nhập nội khối khi tham gia ký kết Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực (RCEP). Hiệp định bắt đầu đàm phán từ ngày 09/05/2013 giữa ASEAN và 6 đối tác đã có FTA với ASEAN là Trung Quốc, Hàn Quốc, Nhật Bản, Ấn Độ, Australia và New Zealand. Tháng 11/2019, các nước thành viên đã cơ bản hoàn tất đàm phán văn kiện RCEP (trừ Ấn Độ - đã tuyên bố rút khỏi Hiệp định này). Trải qua nhiều phiên họp giữa kỳ và hội nghị  Tác giả liên hệ: 035 213 1482 Email: huongentrol@gmail.com 115 Chuyên mục Nghiên cứu Khoa học Sinh viên, Số 4 (Tháng 6/2021)/UEB Category of Student Scientific Research cao cấp, ngày 15 tháng 11 năm 2020, 15 nước thành viên RCEP (trừ Ấn Độ) đã chính thức ký kết RCEP. Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực (RCEP) được đánh giá là Hiệp định thương mại tự do có quy mô lớn nhất thế giới với quy mô khoảng 2,2 tỷ người tiêu dùng (30% dân số toàn cầu) và GDP xấp xỉ 49.000 tỷ USD, chiếm khoảng 30% GDP toàn cầu. Với các cam kết về mở cửa thị trường trong lĩnh vực hàng hóa, dịch vụ và đầu tư, việc cắt giảm thuế nhập khẩu sẽ mở ra cơ hội mới cho các sản phẩm từ các lĩnh vực nổi bật như viễn thông, công nghệ thông tin, dệt may, giày dép và nông nghiệp. Ngoài ra, RCEP còn tạo ra khuôn khổ để đơn giản hóa thủ tục hải quan và thiết lập quy tắc xuất xứ tạo thuận lợi cho thương mại, thúc đẩy phát triển các chuỗi giá trị trong khu vực và toàn cầu. Từ đó, giúp thúc đẩy hơn nữa phát triển kinh tế của các nước trong khuôn khổ ASEAN+5. Nhờ đó sẽ tạo cơ hội cho doanh nghiệp Việt Nam mở rộng thị trường, đẩy mạnh xuất khẩu, tham gia vào các chuỗi giá trị mới trong khu vực và tăng cường thu hút đầu tư nước ngoài. 2. LỢI THẾ SO SÁNH HIỆN HỮU RCA Năm 1965, Balassa đã đưa ra chỉ số Lợi thế so sánh hiện hữu (Revealed Comparative Advantage - RCA hay còn gọi là BI (Balassa Index)) dựa trên lập luận của lý thuyết lợi thế so sánh, theo đó các sản phẩm chủ lực, có khả năng cạnh tranh, xuất khẩu của một nước thường là sản phẩm mà nước đó có lợi thế so sánh. RCA được tính theo công thức sau: Trong đó: • : Chỉ số lợi thế so sánh hiện hữu trong xuất khẩu của quốc gia i đối với sản phẩm j; • : Kim ngạch xuất khẩu sản phẩm j của quốc gia i; • = : Tổng kim ngạch xuất khẩu của quốc gia i; 116 Chuyên mục Nghiên cứu Khoa học Sinh viên, Số 4 (Tháng 6/2021)/UEB Category of Student Scientific Research • = :Tổng kim ngạch xuất khẩu sản phẩm j toàn cầu; • = : Tổng kim ngạch xuất khẩu toàn cầu. Nếu >1 thì quốc gia i được coi là có lợi thế so sánh đối với sản phẩm j. Hệ số này càng lớn chứng tỏ lợi thế so sánh càng cao, điều này sẽ có lợi cho quốc gia i khi ký kết các hiệp định thương mại tự do với một quốc gia hay khu vực khác không có lợi thế so sánh đối với sản phẩm j này, tăng cường thúc đẩy xuất khẩu sản phẩm j từ quốc gia i sang các nước tham gia hiệp định. Ngược lại, nếu Chuyên mục Nghiên cứu Khoa học Sinh viên, Số 4 (Tháng 6/2021)/UEB Category of Student Scientific Research 50-63 Nguyên liệu dệt và các sản phẩm dệt Giày, dép, mũ và các vật đội đầu khác,...; lông vũ chế biến và các sản phẩm 64-67 làm từ lông vũ chế biến; hoa nhân tạo; các sản phẩm làm từ tóc người 68-71 Đá, thủy tinh và các sản phẩm bằng đá, thủy tinh 72-83 Kim loại cơ bản và các sản phẩm bằng kim loại cơ bản Máy và các trang thiết bị cơ khí, thiết bị điện,... và các bộ phận và phụ kiện 84-85 của các thiết bị trên 86-89 Xe cộ, phương tiện bau, tàu thuyền và các thiết bị vận tải liên hợp 90-99 Các điều khoản khác Nguồn: Nhóm tác giả tổng hợp 118 Chuyên mục Nghiên cứu Khoa học Sinh viên, Số 4 (Tháng 6/2021)/UEB Category of Student Scientific Research Bảng 2: Chỉ số lợi thế so sánh hiện hữu của các nước thành viên RCEP năm 2012 HS Việt Nhật Hàn New Trung Thái ...