Đánh giá tổng hợp các điều kiện tự nhiên phục vụ phát triển Nông - Lâm nghiệp bền vững ở huyện Can Lộc, tỉnh Hà Tĩnh

Bài viết Đánh giá tổng hợp các điều kiện tự nhiên phục vụ phát triển Nông - Lâm nghiệp bền vững ở huyện Can Lộc, tỉnh Hà Tĩnh trình bày: Công trình mang tính tổng hợp cao về đánh giá tiềm năng tự nhiên để có cơ sở khoa học trong việc xác lập hệ thống sử dụng hợp lý lãnh thổ cho mục đích nông, lâm nghiệp bền vững,... Mời các bạn cùng tham khảo.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Đánh giá tổng hợp các điều kiện tự nhiên phục vụ phát triển Nông - Lâm nghiệp bền vững ở huyện Can Lộc, tỉnh Hà Tĩnh ĐÁNH GIÁ TỔNG HỢP CÁC ĐIỀU KIỆN TỰ NHIÊN PHỤC VỤ PHÁT TRIỂN NÔNG - LÂM NGHIỆP BỀN VỮNG Ở HUYỆN CAN LỘC, TỈNH HÀ TĨNH NGUYỄN THÁM Trường Đại học Sư phạm - Đại học huế LÊ TỬ LÝ Trường Đại học Khoa học - Đại học Huế 1. ĐẶT VẤN ĐỀ Can Lộc nằm về phía Bắc của tỉnh và có diện tích tự nhiên 30.220 ha, nhưng mật độ dân số khá cao (479 người/km2). Đây là quê hương của cách mạng và mảnh đất này đã phải gánh chịu nhiều tổn thất trong chiến tranh. Can Lộc có đầy đủ các nguồn tài liệu thành phần và bản đồ tỷ lệ từ 1:100.000 - 1:50.000 [7]. Tuy nhiên, đến nay chưa có một công trình mang tính tổng hợp cao về đánh giá tiềm năng tự nhiên để có cơ sở khoa học trong việc xác lập hệ thống sử dụng hợp lý lãnh thổ cho mục đích nông, lâm nghiệp bền vững. Để phát triển bền vững thì việc đánh giá tổng hợp các điều kiện tự nhiên cho phát triển nông - lâm nghiệp là vô cùng cần thiết. 2. QUAN ĐIỂM TIẾP CẬN VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 2.1. Quan điểm tiếp cận - Quan điểm tổng hợp lãnh thổ: Đây là quan điểm rất quan trọng được xuyên suốt trong quá trình khảo sát, thu thập số liệu để xây dựng hệ thống phân loại sinh thái cảnh quan và xây dựng bảng ma trận sinh thái cảnh quan. - Quan điểm hệ thống: Tất cả các cơ cấu hợp thành một đơn vị lãnh thổ tự nhiên đều là một bộ phận cấu trúc và mỗi một cấu trúc đó đều giữ các chức năng nhất định, vừa liên quan phụ thuộc vừa chi phối đối với các cấu trúc còn lại. Từ nhận thức quan điểm này cho ta định hướng sử dụng lãnh thổ cho đặc thù từng tiểu vùng. 2.2. Phương pháp nghiên cứu - Phương pháp thống kê: Bao gồm thống kê qua tài liệu, báo cáo và sổ sách lưu trữ, thống kê qua đo đạc các điểm khảo sát và tính toán trên bản đồ đến thống kê qua điều tra nông hộ với hệ thống chỉ tiêu đã định. - Phương pháp bản đồ cà ứng dụng công nghệ GIS: Bản đồ là ngôn ngữ của địa lý nên khi xây dựng bản đồ sinh thái cảnh quan tập thể tác giả đã sử dụng nhiều loại bản đồ thành phần như bản đồ địa chất, bản đồ địa hình, bản đồ đất và sử dụng đất, bản đồ khí hậu và thảm thực vật…, ứng dụng công nghệ GIS để chồng xếp bản đồ và xây dựng bản đồ loại sinh thái cảnh quan khu vực nghiên cứu. - Phương pháp khảo sát thực địa: Trong quá trình nghiên cứu, xây dựng bản đồ sinh thái cảnh quan tập thể tác giả đã tiến hành khảo sát nhiều tuyến trên địa bàn Tạp chí Khoa học và Giáo dục, Trường Đại học Sư phạm Huế ISSN 1859-1612, Số 02(18)/2011: tr. 28-34 ĐÁNH GIÁ TỔNG HỢP CÁC ĐIỀU KIỆN TỰ NHIÊN PHỤC VỤ PHÁT TRIỂN NÔNG - LÂM... 29   nghiên cứu để kiểm tra sự phân hoá không gian các đơn vị sinh thái cảnh quan, thu thập số liệu phục vụ cho việc thuyết minh và chọn chỉ tiêu đánh giá mức độ thích nghi. 3. BẢN ĐỒ SINH THÁI CẢNH QUAN 3.1. Hệ thống phân loại sinh thái cảnh quan Kế thừa các công trình của những tác giả đi trước về phân loại cảnh quan như: A. G. Ixatrenko (1961), N. A. Gvozdexki (1961), Nhikolaev (1976), Vũ Tự Lập (1976), P. W. Michell và I. A. Howard (FAO - 1978) và đặc biệt của tập thể tác giả Phòng sinh thái cảnh quan, thuộc Viện Địa lý (1993). Trên cơ sở phân tích đặc điểm tự nhiên lãnh thổ, tỷ lệ bản đồ và mục đích nghiên cứu, hệ thống phân loại cảnh quan (CQ) cho lãnh thổ huyện Can Lộc đã được xây dựng. Về nguyên tắc, hệ thống này không nằm ngoài hệ thống phân loại CQ chung mà nhiều tác giả Việt Nam đã đưa ra. Tuy nhiên, để tránh sự cồng kềnh và nhằm đáp ứng nhu cầu thực tiễn nên một số cấp được lược bỏ. Hệ thống phân loại cảnh quan huyện Can Lộc gồm có các cấp: Hệ cảnh quan ! phụ hệ cảnh quan ! lớp cảnh quan ! phụ lớp cảnh quan ! kiểu cảnh quan ! phụ kiểu cảnh quan ! loại sinh thái cảnh quan. 3.2. Bản đồ sinh thái cảnh quan Bản đồ sinh thái cảnh quan là sản phẩm cuối cùng của công tác nghiên cứu tổng hợp, đồng thời là nền tảng cho việc đánh giá, định hướng quy hoạch lãnh thổ và xây dựng các mô hình kinh tế sinh thái nông hộ một cách có cơ sở khoa học [4]. Để phục vụ cho việc xây dựng bản đồ sinh thái cảnh quan tỷ lệ 1:50 000, tập thể tác giả đã tổng hợp nhiều bản đồ thành phần cùng tỷ lệ như: bản đồ địa chất, địa hình, bản đồ đất, bản đồ khí hậu và thảm thực vật... của lãnh thổ nghiên cứu. Khi xây dựng bản đồ CQ, ngoài hệ thống phân loại thì việc thành lập bảng chú giải dạng “ma Hình 1. Sơ đồ sinh thái cảnh quan lãnh thổ huyện Can Lộc trận” là không thể thiếu được. Bảng chú giải này không những giải thích những yếu tố biểu thị trên bản đồ, mà còn là tài liệu chứa đựng những thông tin một cách cô đọng và chặt chẽ, đồng thời thể hiện rõ cấu trúc, chức năng và động lực CQ. Trong bảng chú giải ma trận bản đồ CQ lãnh thổ 30 NGUYỄN THÁM - LÊ TỬ LÝ huyện Can Lộc tỷ lệ 1/50.000, các cấp của hệ thống phân loại CQ được xếp vào 2 nhóm là: nền tảng nhiệt - ẩm và nền tảng vật chất rắn. Loại cảnh quan là cấp phân loại cuối cùng trong hệ thống phân loại CQ lãnh thổ nghiên cứu. Ở đây loại đất, tầng dày, độ dốc được xếp theo cột dọc và các quần xã thực vật được xếp theo hàng ngang. Loại CQ là kết quả giao thoa giữa hàng và cột trong bảng chú giải dạng ma trận của bản đồ sinh thái cảnh quan lãnh thổ huyện Can Lộc. Trên bản đồ CQ sinh thái lãnh thổ huyện Can Lộc, nền màu thể hiện các phụ lớp CQ theo gam màu sinh thái và các chữ số từ 1 đến 89 thể hiện các loại CQ. Bảng 1. Chú giải ma trận bản đồ sinh thái cảnh quan lãnh thổ huyện Can Lộc Ghi chú: Do khuôn khổ bài báo có hạn nên bảng chú giải ma trận này chỉ trích một số loại cảnh quan trong số 89 loại ĐÁNH GIÁ TỔNG HỢP CÁC ĐIỀU KIỆN TỰ NHIÊN PHỤC VỤ PHÁT TRIỂN NÔNG - LÂM... 31   4. ĐÁNH GIÁ TỔNG HỢP CÁC ĐIỀU KIỆN TỰ NHIÊN VÀ PHÂN HẠNG THÍCH NGHI CHO MỘT SỐ LOẠI HÌNH SẢN XUẤT CHỦ YẾU 4.1. Lựa chọn đơn vị cơ sở đánh giá Đối với lãnh thổ huyện Can Lộc, đơn vị được lựa chọn để đánh giá tổng hợp là loại cảnh quan. Việc đánh giá này ngoài việc xác định tiềm năng tự nhiên chứa đựng trong các đơn vị sinh thái cảnh quan, nó còn xác định chức năng tự nhiên và kinh tế - xã hội của từng loại cảnh quan đó. 4.2. Ng ...