[Danh Nhân Việt Nam] Tiểu Sử Phan Đình Phùng phần 4

Năm 1876, Phan Đình Phùng đỗ cử nhân. Năm sau (1877), ông thi đậu đình nguyên tiến sĩ, được bổ làm tri huyện Yên Khánh (tỉnh Ninh Bình). Do ông đánh đòn cố đạo Trần Lục (tục gọi là cụ Sáu), vì ông này hay ỷ thế để ức hiếp dân, nên ông bị triều đình bắt tội, triệu hồi về kinh đô Huế, sung chức Ngự sử đô sát viện.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
[Danh Nhân Việt Nam] Tiểu Sử Phan Đình Phùng phần 4ki∆m l°m vui. NguyÕn KiÃu tÚ h‡p m∂y chÚc t≈n thð h≠ Ωi Øn cıËp, nay l°ng n°y mai l°ngkhüc nh˘ng nh° gi°u c‹ nÊi vÔng, kh‰ sÍ vËi b‡n ·ng, mu‚n b∞t ·ng, nhıng sÏ ·ng gifii quükh·ng sao b∞t ΩıÏc. Tuy chœnh Cao Th∞ng kh·ng Øn cıËp cða ai, nhıng cÒng mang ti∆ng l°Ω∑u Ω®ng Øn cıËp. K¸ th˙c, Cao Th∞ng v‚n l° ngıÈi c‹ chœ khœ to, ch≤ng qua thüc tœch v°o Ωüm lÚc lµm, ΩÃchÈ c‹ thÈi cÁ s¡ ra v÷ nıËc hiŒu l˙c, kh·ng ph®i c‹ ˚ mu‚n chung thµn mai mÊt Í gi˘akho®ng cfi xanh nıËc bi∆c Ωµu. Cu‚i nØm ∂t d∫u (1885) cÚ Phan khÍi nghÿa, anh em ·ng cÔng vËi NguyÕn KiÃu Ωem60 t≈n thð h≠ ra xin theo. CÚ phong cho l°m chˆc Qu®n cÁ v° b®o sau s¡ tr‡ng dÚng, v÷ bi∆t·ng l° ngıÈi c‹ t°i to. Qu® nhi≈n, ·ng giÓp cÚ trong viŒc quµn, mËi Ω∑u Ω¨ tfi ra ngıÈi c‹ t°igifii. CÚ Phan r∂t y≈u m∆n. NØm ∂y ·ng mËi c‹ 20 tu‰i. Sau khi cÚ Phan Ω¨ ch≠y ra B∞c r„i, cüc tıËng sÿ ΩÀu gi®i tün h∆t, duy c›n ·ng cÔng vËim∂y ngıÈi anh em Ω„ng chœ l° Cao N˘u, Cao á≠t v° NguyÕn Ni≈n, thu nh¥t l∂y œt nhiÀu t°nquµn vÀ ∏n phÚc Í trong nh˘ng r˜ng nÓi thuÊc l°ng LŒ áÊng, l° l°ng cða ·ng Ωà mıu cüchkh·i phÚc. LÓc n°y b≠n thµn cða ·ng l° NguyÕn KiÃu Ω¨ ch∆t r„i. çng nghÿ r±ng dÔng binh m° kh·ng c‹ tiÀn nhiÀu th÷ l°m tr› g÷ ΩıÏc, cho n≈n trıËc h∆t·ng nghÿ cüch l∂y tiÀn cho nhiÀu. Thð Ωo≠n ·ng l∂y tiÀn khi ∂y c‹ kh‹ g÷ Ωµu ? Ch◊ Ωem mÊt v°i chÚc t≈n lµu la xu‚ngnÓi, xem l°ng x‹m n°o c‹ nh° gi°u x·ng v°o Ω‚t phü, cıËp, l° l∂y ΩıÏc tiÀn ngay, r„i l≠i Ωemquµn v°o r˜ng ∏n phÚc, ai l°m g÷ n‰i. Nhıng ·ng kh·ng l°m. MÊt l° bi∆t r±ng : Ω‹ng Í r˜ngnÓi nhı v∫y l° tr‚n trünh qua thÈi m° th·i, chˆ kh·ng ph®i l° nÁi dÚng vfl. Hai, n∆u dÔngl‚i cıËp b‹c th÷ l°m nüo ΩÊng giµn dan, lÎ ra Ω∆n ph®i Ω‚t nh° gi∆t ngıÈi th÷ mang ti∆ng choΩ≠o quµn nhµn nghÿa. Ba, thÈi b∂y giÈ l° thÈi lo≠n l≠c, nh° n°o c‹ tiÀn cÒng bfi l°ng tr·i gi≠tΩi xa Ωà tr‚n trünh ho¥c l° ch·n c∂t Ωi, m° chœnh Í vÔng Ω‹ cÒng kh·ng c‹ m∂y nh° gi°u, th÷l∂y tiÀn v°o Ωµu. BÍi th∆ ·ng dÔng thð Ωo≠n “l°m tiÀn” b±ng mÊt cüch khüc, l° cüch b∞t c‹c. Trong nghÀ lÚc lµm c‹ cüi l‚i b∞t s‚ng nh˘ng ngıÈi nh° gi°u vÀ giam, r„i b∞t Ωem tiÀnl≠i chuÊc cho vÀ g‡i l° cüch b∞t c‹c, t˜ xıa Í xˆ m÷nh Ω¨ c‹ r„i. çng cho thð h≠ Ωi d› la m¨i, bi∆t r±ng h·m ∂y c‹ mÊt chi∆c thuyÀn chË m∂y chÚc ngıÈih°ng v®i Ωi chÏ Tr°ng (tˆc l° chÏ t◊nh NghŒ bµy giÈ) bøn Ωem 20 t≈n kiŒn nhi ra Ω‹n Í ΩŸaph∫n l°ng TriÀu Kh∏u (thuÊc phð Hıng NguyŒn, l° phð sÍ t≠i t◊nh NghŒ) Ωà b∞t. Khi thuyÀn Ωi ngang, ·ng chøo xu„ng con ra Ωünh ch÷m v° b∞t s‚ng c® b‡n lüi bu·nΩem vÀ giam Í l°ng Nam Kim (thuÊc huyŒn Nam á°n t◊nh NghŒ), chœnh l° l°ng cða vÏ ·ng. Dπn h‡ vÀ, ·ng hiÃu dÚ r±ng : Ta b∞t cüc ngıÁi cÒng l° mÊt viŒc c˙c ch≤ng Ω¨, v÷ hiŒnnay nghÿa binh thi∆u tiÀn ho≠t ΩÊng, c∑n c‹ cüc ngıÁi giÓp ΩÎ nhiÀu œt. V∫y cüc ngıÁi vi∆tthı vÀ cho gia nhµn, h≠n trong mÊt thüng Ωem tiÀn l≠i chuÊc th÷ ta tha vÀ. Trong mÊt thüng, ngıÈi nh° b‡n kia Ωem tiÀn Ω∆n chuÊc, ·ng tha vÀ c®. çng thu ΩıÏc6000 Ω„ng b≠c. çng b∞t c‹c b‡n h°ng v®i l∂y ΩıÏc 6000 Ω„ng b≠c, c‹ mÊt ch dÚng tµm sµu l∞m, kh‰l∞m, l° c‚t l∂y tiÀn Ωà ΩÓc sÓng. V÷ th∆, sau khi Ω¨ l∂y ΩıÏc m‹n tiÀn r„i th÷ ·ng Ωi t÷m thÏ.T÷m ΩıÏc b‡n thÏ, nhıng b®o h‡ l≈n nÓi l°m viŒc cho m÷nh, l° k¿ cıËp, th÷ cÒng l° viŒc kh‹khØn, cho n≈n ·ng l≠i ph®i giÍ l‚i cÒ ra, l° cüch b∞t c‹c. çng t˙ Ωem m∂y chÚc t≈n kiŒn nhi,vÀ hai l°ng Trung LıÁng v° Vµn Trung (thuÊc huyŒn Can LÊc, t◊nh H° Tÿnh), l° hai l°ngl°m nghÀ thÏ røn, b∞t h∆t bao nhi≈u thÏ røn trong l°ng ∂y dπn vÀ LŒ áÊng, Í trong mÊt khur˜ng sµu Ωà ΩÓc sÓng. áÓc trong mÊt thüng trÈi, ΩıÏc 200 kh∏u sÓng h≠t n‰ cða ta, thˆsÓng ph®i nh„i thu‚c Í ‚ng sÓng, r„i ch c› müy Ωà h≠t n‰, hÕ nh∫n con c› müy c‹ l¯a b∫t rath÷ Ω≠n mËi ch≠y. Cüi mÚc Ωœch cða ·ng Ω∆n Ω‹ Ω¨ Ω≠t ΩıÏc mÊt œt. LÓc b∂y giÈ, quµn giËi th÷ ·ng Ω¨ c‹ 200 kh∏u sÓng mËi ΩÓc, tıËng tü th÷ c‹ nhı cüc·ng Cao N˘u, Cao á≠t, NguyÕn Ni≈n, quµn lœnh th÷ mËi mÊ th≈m ΩıÏc 400 ngıÈi. Trong 400 Phan á÷nh PhÔng ñ trang 34/34lœnh ∂y, ·ng chia l°m hai Ωo°n : mÊt Ωo°n l° lœnh sÓng; sÓng bao giÈ cÒng n≠p Ω≠n s≥n;nhıng hÕ lÓc lµm tr∫n, th÷ 100 kh∏u sÓng b∞n mÊt hiŒp trıËc, xong r„i n≠p Ω≠n th÷ l≠i Ω∆n100 kh∏u khüc b∞n mÊt hiŒp sau, cˆ luµn phi≈n nhı th∆, th°nh ra khi Ωünh tr∫n, lÓc n°ocÒng c‹ ti∆ng sÓng n‰ li≈n thanh, khi∆n cho ΩŸch quµn kh·ng bi∆t nghÿa binh nhiÀu sÓnghay œt. ∂y, Cao Th∞ng dÔng binh c‹ cÁ mıu Ω≠i khüi nhı th∆. SÓng c‹, quµn c‹, tıËng c‹, l° lÓc thanh th∆ cða ·ng Ω¨ hÁi to, Ωi Ω∆n Ωµu cÒng c‹ œtngıÈi ΩŸch l≠i. Giü ·ng ph®i l° ngıÈi t∑m thıÈng, ch◊ lo khi∆t thµn ∏n ΩÊn kh·ng chŸu th∑nphÚc ngıÈi Phüp, nhı b‡n áiÀn Ho°nh ng°y xıa cÔng 3000 t¯ sÿ Í ch‚n h®i t∑n kh·ng chŸuth∑n phÚc nh° Hün, th÷ khœ giËi ∂y, binh l˙c ∂y, nay Ω‹ng nÓi n°y, mai qua r˜ng khüc, naycıËp l°ng n‡, mai cıËp l°ng kia, Ωà l∂y lıÁng Øn, cˆ nhı th∆ m¨i cÒng c‹ thà tung ho°nh Ítrong ch‚n nÓi H„ng s· ...