Dạy và rèn luyện kĩ năng tư duy phản biện cho sinh viên

Môn học kỹ năng Tư duy phản biện sẽ giúp SV trưởng thành nhanh về mặt nhận thức, sẽ cởi mở hơn với các quan điểm khác nhau, tự khắc phục được sự thiên vị và khuynh hướng thiên lệch trong tư duy của bản thân, có khả năng giám sát các cảm giác và cảm xúc của bản thân và hiểu cảm xúc của người khác, có khả năng sử dụng các thông tin nhằm định hướng suy nghĩ và hành động của mình.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Dạy và rèn luyện kĩ năng tư duy phản biện cho sinh viênGiáo Dục & Đào TạoPGS.TSKH. Bùi Loan ThùyViệc dạy và tăng cường rèn luyện kỹ năng tư duy phản biện cho SVlà hết sức cần thiết. Môn học kỹ năng Tư duy phản biện sẽ giúp SVtrưởng thành nhanh về mặt nhận thức, sẽ cởi mở hơn với các quanđiểm khác nhau, tự khắc phục được sự thiên vị và khuynh hướng thiên lệchtrong tư duy của bản thân, có khả năng giám sát các cảm giác và cảm xúc củabản thân và hiểu cảm xúc của người khác, có khả năng sử dụng các thông tinnhằm định hướng suy nghĩ và hành động của mình.Từ khoá: Sinh viên, đào tạo đại học, dạy kỹ năng, tư duy phản biện, nhậnthức, quan điểm, cảm xúc1. Lợi íchTư duy phản biện rất quan trọngtrong đào tạo bậc đại học. Hiện naymột số ít trường đại học ở VN đãđưa vào chương trình chính khóađể giảng dạy vì rất nhiều lý do. Cóthể kể ra một số lợi ích chính màkiểu tư duy này mang lại cho SVnhư:1.1. Giúp SV vượt ra khỏi cáchsuy nghĩ theo khuôn mẫu, thóiquen, truyền thống có sẵn đã địnhhình từ bậc học phổ thông. Vớitinh thần phản biện SV sẽ vượt khỏinhững quan niệm truyền thống,cố gắng hướng đến cái mới trongkhoa học, thoát ra khỏi những ràocản của định kiến trong suy nghĩ,nỗ lực tìm cách tiếp cận mới. Sinhviên sẽ tập trung tìm hiểu những ýtưởng mới hoặc tìm cách phát hiệnnhững giá trị mới của những vấnđề tưởng như đã là muôn thủa, cũkỹ. Tâm thế của họ sẵn sàng hơn đểtiếp nhận cái mới, cái tiến bộ trongsuy nghĩ, trong cuộc sống. Khi có76ý thức rõ ràng trong việc phải nhìnnhận mọi vấn đề dưới góc nhìnmới, chắc chắn sẽ đưa lại nhữngkết quả khác, mới lạ, có tính sángtạo cao. Vì vậy, nếu rèn luyện SVsuy nghĩ theo lối phản biện sẽ kíchthích khả năng sáng tạo trong tưduy của họ.1.2. Giúp SV suy nghĩ một vấnđề theo nhiều chiều hướng khácnhau với những cách giải quyếtkhác nhau. Do đó SV sẽ có cáinhìn đa chiều trước một vấn đềcần giải quyết trong cuộc sống,PHÁT TRIỂN & HỘI NHẬP Số 7 (17) - Tháng 11-12/2012trong khoa học, trong học tập,tránh được hiện tượng nhìn nhậnxem xét vấn đề một chiều, phiếndiện. Như vậy, sau khi tốt nghiệpđi làm SV có thể suy nghĩ để giảiquyết mọi vấn đề theo hướngxem xét kỹ mọi góc độ, mọikhía cạnh, đưa ra nhiều phươngán khác nhau và lựa chọn đượcphương án tối ưu với những lậpluận có cơ sở vững chắc.1.3. Tư duy phản biện giúpSV có ý thức rõ ràng hơn trongviệc lắng nghe và tôn trọng ý kiếnngười khác trong lúc tranh luận,giảm tự ái (nếu có) và sẵn sàngchấp nhận sự thật hơn, cho dù cóthể sự thật đó không làm bản thâncảm thấy hài lòng, thậm chí đôikhi cảm thấy bị xúc phạm. Có tưduy phản biện SV sẽ phát triển khảnăng lắng nghe các ý kiến khác vớiý kiến của mình và cố gắng tìmhiểu sự thật, tìm hiểu bản chất củavấn đề để thấu hiểu vấn đề trướckhi đưa ra kết luận về vấn đề đó.Giáo Dục & Đào TạoSinh viên sẽ dám thừa nhận cái saicủa mình, sẵn sàng hơn khi thừanhận cái đúng của người khác vàvì vậy dễ thiết lập được quan hệ tốtvới mọi người.1.4. Tư duy phản biện giúp choSV – với tư cách là chủ thể tư duycó phương pháp tư duy độc lập,nhìn ra những hạn chế và nhữngsai lầm dễ mắc phải trong quá trìnhtư duy của chính mình, từ đó giúpSV đưa ra những nhận định, phánđoán tối ưu nhất có thể có. Ngoàira SV sẽ nhận thức được rằng cónhiều ý tưởng là điều rất tốt nhưngquan trọng hơn là việc thực hiện ýtưởng có khả thi hay không?, làmthế nào để thực hiện được ý tưởngđó?....1.5. Tư duy phản biện giúpcho SV suy nghĩ theo hướng tíchcực, giảm được trạng thái tâm lýbuồn rầu, thất vọng, chán đời, mấtlòng tin khi gặp thất bại trong cuộcsống, trong học tập, trong các mốiquan hệ…. Khi từng SV đều suynghĩ theo hướng tích cực, họ sẽ tựkhám phá những tiềm năng vốn cótrong bản thân mình và những tiềmnăng này khi được khám phá, khaithác sẽ trở thành “nội lực” giúptừng cá thể vượt lên chính mình,tự khẳng định mình, góp phần hìnhthành nhân cách tự chủ, độc lập vàsáng tạo.1.6. Tư duy phản biện giúp SVnỗ lực cập nhật, chắt lọc đượcthông tin cần thiết, có giá trị, bổích cho bản thân trong một biểnthông tin rộng lớn. Từ đó nângcao kỹ năng tiếp cận mọi nguồntin, tra cứu tìm tin và kỹ năng xửlý thông tin, trình bày vấn đề mộtcách sáng tạo, định vị luận điểm/luận cứ một cách rõ ràng. Việc họcvà rèn luyện tư duy phản biện mộtcách tích cực sẽ hỗ trợ quá trìnhtiêu hóa kiến thức của SV, giúpSV suy nghĩ độc lập, tư duy theohướng mở, nhận thức mọi vấn đềmột cách rõ ràng hơn, tập lập luậnvới những dẫn chứng đáng tin cậy,biết phân tích, phân loại, tổng hợp,so sánh, đánh giá, từ đó suy nghĩchín chắn hơn, tự ra quyết định vàhành động.2. Mức độ nhận thứcĐối với môn học Kỹ năng Tưduy phản biện, trong quá trìnhgiảng dạy và huấn luyện SV, ngườigiảng viên cần đặc biệt lưu ý đếnmức độ nhận thức của từng SV làrất khác nhau để lựa chọn đượcphương pháp giảng dạy phù hợpnhằm nâng cao dần khả năng nhậnthức của cá thể người học.Nhận thức của SV liên quan đếntư duy phản biện trong thời kỳ họcđại học có mức độ cao thấp khácnhau 1.2.1. Mức độ thấp nhấtSinh viên lĩnh hội kiến thức,nhận diện vấn đề bằng cách nghe,quan sát để phát hiện ra các nguyêntắc, quy tắc, nguyên lý, quy luật.Sinh viên chỉ quan tâm học thuộclòng những kiến thức mới dướidạng sự kiện do người thầy cungcấp. Với mức độ này SV sẽ bứcxúc nếu người thầy đưa ra nhữngcâu trả lời có điều kiện, hoặc làkhông trả lời mà lại đặt ra nhữngcâu hỏi khác. Nhận thức của SVdừng lại ở cấp độ “Biết” nghĩa làcó thể nhớ lại hoặc nhận diện vấnđề đã học, có thể xác định được cáckhái niệm, liệt kê được những nộidung chính và liên quan đến kháiniệm đó. Ở mức độ thấp, SV chưacó tư duy phản biện.2.2. Mức độ trung bìnhSinh viên có thể bắt chước, thựcHuỳnh Hữu Tuệ. “Tư duy phản biện trong họctập đại học”, Bản tin ĐHQG Hà Nội, số 232tháng 6 năm 2010. news.vnu.edu.vn/btdhqghn/Vietnamese1hành làm theo mẫu của người thầyđưa ra và khi thực hiện các thaotác theo mẫu có thể điều chỉnh,thay đổi, sửa ...