Đề tài: TRIẾT HỌC VỚI TƯ CÁCH LỊCH SỬ TRIẾT HỌC (HỘI NGHỊ BÀN TRÒN VỀ CUỐN SÁCH CỦA V.V.XÔCÔLỐP 'NHẬP MÔN LỊCH SỬ TRIẾT HỌC')

(Tiếp theo kỳ trước) A.A.Guxâynốp: Mạn đàm về cuốn sách của Giáo sư V.V.Xôcôlốp - “Nhập môn Lịch sử triết học” đối với tôi là sự suy tư về triết học và nói một cách chung hơn, về vị thế của triết học trong đời sống tinh thần của con người, về đặc trưng của các mối quan hệ giữa lịch sử và lý luận trong triết học. Vào năm 1956, khi đó tôi mới chỉ là một chàng trai 17 tuổi, thi vào Khoa Triết học của Đại học Tổng hợp Quốc gia Mátxcơva mang tên M.V.Lômônôxốp. Bài giảng...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Đề tài:" TRIẾT HỌC VỚI TƯ CÁCH LỊCH SỬ TRIẾT HỌC (HỘI NGHỊ BÀN TRÒN VỀ CUỐN SÁCH CỦA V.V.XÔCÔLỐP “NHẬP MÔN LỊCH SỬ TRIẾT HỌC”) " Nghiên cứu triết học Đề tài: TRIẾT HỌC VỚI TƯ CÁCH LỊCH SỬ TRIẾT HỌC (HỘI NGHỊ BÀN TRÒN VỀ CUỐN SÁCH CỦA V.V.XÔCÔLỐP “NHẬP MÔN LỊCH SỬ TRIẾT HỌC”) TRIẾT HỌC VỚI TƯ CÁCH LỊCH SỬ TRIẾT HỌC (HỘI NGHỊ BÀN TRÒN VỀ CUỐN SÁCH CỦA V.V.XÔCÔLỐP “NHẬP MÔN LỊCH SỬ TRIẾT HỌC”) (Tiếp theo kỳ trước) A.A.Guxâynốp: Mạn đàm về cuốn sách của Giáo sư V.V.Xôcôlốp - “Nhập môn Lịch sử triết học” đối với tôi là sự suy tư về triết học và nói một cách chung hơn, về vị thế của triết học trong đời sống tinh thần của con người, về đặc trưng của các mối quan hệ giữa lịch sử và lý luận trong triết học. Vào năm 1956, khi đó tôi mới chỉ là một chàng trai 17 tuổi, thi vào Khoa Triết học của Đại học Tổng hợp Quốc gia Mátxcơva mang tên M.V.Lômônôxốp. Bài giảng đầu tiên mà tôi được nghe với tư cách sinh viên chính là bài giảng của V.V.Xôcôlốp, lúc đó ông là Phó giáo sư và mới chỉ 37 tuổi. Sự kiện đó đã dẫn đến mối quan hệ của tôi đối với V.V.Xôcôlốp. Mối quan hệ này đã và mãi mãi còn trong tôi như là mối quan hệ của một sinh viên đối với giảng viên, của người học trò đối với thầy. Khoảng cách giữa thầy và trò là tuyệt đối, là sự thể hiện một cách thuần tuý luận cứ nổi tiếng của Dênôn. Khoảng cách đó là không thể khắc phục được, ngay cả trong trường hợp học trò vận động về phía trước với những bước tiến dài nhất, còn thầy vẫn phải bò một cách chậm chạp, thậm chí đứng im một chỗ. Hơn nữa, điều đó càng không thể diễn ra đối với trường hợp của tôi, bởi cậu học trò ở đây hoàn toàn không phải là Asin, còn thầy V.V.Xôcôlốp thì còn lâu mới là rùa. Giờ đây, sau năm mươi năm, khi cầm trong tay cuốn sách mà tác giả chính là người thầy đầu tiên đã giảng cho tôi về triết học, tôi không cho phép mình suy nghĩ một cách tuỳ tiện về sự nghiệp của bản thân, về những cái mà mình đã đạt được trong sự nghiệp đó. Trong bài giảng đầu tiên, V.V.Xôcôlốp đã nói về trường phái Milê mà trong đó, có đề cập đến apêirôn (không hiểu tại sao khi đó, trọng âm của từ này lại rơi vào cuối) đã làm cho tôi (và nhiều người khác) cảm thấy buồn cười. Chúng tôi cười bởi cảm thấy thích thú. Chúng tôi cảm thấy phấn khích, bởi b ài giảng đã đề cập đến một điều khó hiểu, đến một cái gì đó sâu thẳm. Tôi cứ nghĩ mãi về một điều là, liệu từ đó đến nay, vấn đề này có thay đổi gì không? Đương nhiên, về apêirôn, theo tôi biết, không có sự thay đổi đáng kể, dù người ta đã dành cho nó nhiều công trình nghiên cứu với hàng tập sách dày cộp (chỉ riêng bản tốc ký seminar của Haiđơgơ về vấn đề này cũng đủ để chứng minh cho điều đó), và tôi dẫn từ ngữ đó ra đây với hy vọng là nó được đọc đúng trọng âm. Vả lại, tôi cũng không thể nói được việc mình đã hiểu apêirôn đến mức độ nào. Niềm vui được cảm nhận có thể rồi sẽ thoảng qua, song cái sâu thẳm vẫn c òn lưu lại mãi. Tôi tự đặt câu hỏi: vào một thời điểm nào đó, liệu có một ai đó sẽ lại giải mã bí ẩn của Anaximanđơrơ chăng? Và, liệu bí ẩn có phải nằm ở chỗ để người đời cứ luôn phải theo đuổi việc giải mã nó hay không? Trong khi đó, điều liên quan đến đoạn trích nổi tiếng của Anaximanđơrơ lại không dính dáng gì đến toàn bộ triết học mà công dụng và ý nghĩa của nó không phải chỉ nằm ở chỗ để người ta biết được cái gì đó, mà là để người ta không thể dừng việc suy nghĩ của mình lại. Đương nhiên, không phải những ấn tượng của riêng tôi đã đủ để xác định quan điểm rộng rãi về cuốn sách đang được thảo luận. Điều đó còn được quy định bởi đặc trưng của cuốn sách, bởi cái không bình thường của nó. Chính Giáo sư V.V.Xôcôlốp đã đưa ra một quan điểm rộng rãi, toàn vẹn và chỉnh thể (xem xét đến tận Cantơ) về triết học trong sự phát triển của nó. Cái ý định đó có thể dễ dàng dẫn người ta tới chỗ bỏ cuộc. Nếu đó không phải là nhà tài tử không hiểu gì về triết học, hoặc nếu đó không phải là người liều lĩnh không dưới một lần trong đời, thì tôi tin rằng không ai dám làm như vậy. Tôi hiểu rằng, đằng sau cuốn sách này là cả một quá trình hơn 60 năm sống trong triết học, sống bằng triết học và tác giả có bản quyền của mình, bởi ông đã dày công lao động, đã say sưa nghiên cứu nhiều năm. Tôi thực sự cảm phục tinh thần dũng cảm của tác giả. Theo tôi, dù thế nào đi nữa, thì đây vẫn cứ là cú nhảy xuống vực thẳm. Chẳng lẽ, một người quyết định làm việc đó lại có thể hy vọng vào điều gì đó hơn là sự đổ vỡ? Điều tôi có thể nói được là, cho đến nay, ý định làm một công việc như vậy đã chỉ có ở Hêghen. Có một điều gì đó khá giống với ý định này là hệ vấn đề lịch sử triết học của V.Vinđenbanđơ, là những nỗ lực của giới triết học mácxít Xô viết khi họ cố hạ lịch sử triết học xuống th ành “xiên thịt nướng” của cuộc đấu tranh giữa chủ nghĩa duy vật và chủ nghĩa duy tâm, giữa phép biện chứng và phép siêu hình. Thế nhưng, họ đã không đạt tới trình độ của Hêghen. Còn ở đây, Giáo sư V.V.Xôcôlốp đã cố gắng làm chính việc đó. Tôi không muốn dùng sự so sánh này để tâng bốc ý định của tác giả, cũng không nghi ngờ gì về ý định đó, mà chỉ muốn nói rằng, cũng như Hêghen, tác giả đã nhìn thấy trong lịch sử triết học có một lôgíc nội tại khá chặt chẽ n ào đó. Giá như điều này chỉ do một người làm thôi thì có lẽ, đã trở nên dễ dàng hơn cho chúng ta. Vậy, tại sao lại “giá như”? Lôgíc đó được xem xét trong những trường hợp cụ thể và trên thực tế, là mỗi lần xem xét, nó đều được tiến hành bởi một người. Trong trường hợp triết học của Hêghen là do Hêghen viết; còn của Xôcrát – do Xôcrát viết; không thể có chuyện Hêghen bắt tất cả các nhà triết học phải nói bằng ngôn ngữ của ông để tái tạo lại “Khoa học lôgíc” với t ư cách lôgíc của lịch sử triết học? Cũng như vậy, V.V.Xôcôlốp làm thế nào mà có thể đưa ra học thuyết của mình bằng tư liệu và trình bày chúng dưới hình thức lịch sử triết học. Giả sử hệ thống triết học của ông là chưa hoàn chỉnh thì ít ra, ông cũng đã trình bày được cách hiểu của mình về triết học. Tô ...