Đề tài: VĂN HOÁ VÀ MÔ HÌNH PHÁT TRIỂN PHỔ BIẾN

Trong bài viết này, tác giả đã phân tích, luận chứng để làm rõ vai trò và vị trí của văn hoá trong mô hình phát triển phổ biến hiện nay; khẳng định mô hình phát triển hiện nay được định hình, được quy định bởi các nhân tố văn hoá. Tiến sâu hơn một bước nữa, tác giả đã lý giải những khuynh hướng văn hoá đòi hỏi sự thay đổi mang tính sáng tạo đối với mô hình phát triển hiện tồn và tin rằng, chừng nào mà văn hoá đích thực còn tồn tại thì nó vẫn...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Đề tài: " VĂN HOÁ VÀ MÔ HÌNH PHÁT TRIỂN PHỔ BIẾN " Nghiên cứu triết họcĐề tài: VĂN HOÁ VÀ MÔ HÌNH PHÁT TRIỂN PHỔ BIẾN VĂN HOÁ VÀ MÔ HÌNH PHÁT TRIỂN PHỔ BIẾN MIHAILO MARKOVICTrong bài viết này, tác giả đã phân tích, luận chứng để làm rõ vai trò và vị trícủa văn hoá trong mô hình phát triển phổ biến hiện nay; khẳng định mô hìnhphát triển hiện nay được định hình, được quy định bởi các nhân tố văn hoá.Tiến sâu hơn một bước nữa, tác giả đã lý giải những khuynh hướng văn hoáđòi hỏi sự thay đổi mang tính sáng tạo đối với mô hình phát triển hiện tồn vàtin rằng, chừng nào mà văn hoá đích thực còn tồn tại thì nó vẫn là nơi chứađựng những giá trị người và đó là cơ sở cho một sức sống mới.1. Vai trò của văn hoá trong mô hình phát triển phổ biến hiện nayPhát triển là một quá trình lịch sử khách quan, có những đặc điểm không lệthuộc vào kiến giải và sở thích cá nhân. Mặt khác, không nghi ngờ gì nữa, sựphát triển được trung gian hoá và định hình bởi văn hoá.Trong số những đặc điểm khách quan của mô hình phát triển hiện nay, chúngta có thể kể đến:1/ Sự phát triển theo cấp số nhân những thông tin chính xác về thế giới, nhữn gtri thức khoa học cho phép ta dự đoán các hiện tượng hiện thực và tác động củachúng.2/ Sự phát triển của lực lượng sản xuất dẫn đến, như một hệ quả, sự tăngtrưởng nhanh chóng của sản lượng hàng hoá vật chất và các dịch vụ.3/ Sự gia tăng liên tục của tiêu chuẩn hạnh phúc vật chất, của những khả năngcon người và mức độ thỏa mãn những nhu cầu cơ bản.Bất kể chúng ta chào đón hay phản đối sự tăng trưởng tri thức khoa học nh ưthế nào, hiện tượng đó vẫn tồn tại. Bất kể chúng ta có thích hay không thích cáisự thật rằng, lực lượng sản xuất đang tăng lên của con người được sử dụng chủyếu để tăng sản lượng vật chất chứ không vì mục tiêu có thể quan niệm nàokhác, thì điều đó vẫn là sự thật. Chúng ta có thể phê phán mạnh mẽ chủ nghĩavật chất thái quá của thời đại này cũng như phê phán sự thỏa mãn một chiềunhững nhu cầu con người, song ta không thể chối bỏ sự thực khách quan rằng,trong thế giới ngày nay, sự nghèo đói vật chất đang giảm đi, ít nhất theo chuẩnmực thông thường; rằng, khả năng của con người ngày càng rộng mở và ít nhấtthì những nhu cầu cơ bản của con người đang được đáp ứng tốt hơn.Mặc dù mô hình phát triển hiện nay có những đặc trưng khách quan không phụthuộc vào phản ứng tích cực hay tiêu cực của chúng ta, song toàn bộ mô hìnhnày vẫn bị quy định bởi một số nhân tố văn hoá.Một trong những nhân tố đó là tư tưởng về tiến bộ của thế kỷ XVII. Ban đầu,nó xuất hiện dưới hình thức phản kháng quyền uy của văn hoá cổ đại. Trongkhi một số trí thức nửa sau thế kỷ XVII vẫn tin rằng, nhiệm vụ đầu tiên của họlà bảo vệ những quan điểm và giá trị cổ đại thì một khuynh hướng “hiện đại”mới đã xuất hiện. Theo những nhà “hiện đại” này, cần phải tìm kiếm nhữngđiều khôn ngoan trong nền văn hoá của thời đại mà họ đang sống, chứ khôngphải trong nền văn hoá cổ đại. Những người cổ đại chỉ là những nhà nhân đạotrẻ. Những người thuộc thế hệ sau đứng trên vai họ và có thể nhìn xa hơn; dođó, có cơ hội tốt hơn để trở nên khôn ngoan và uyên bác. Bernard deFontenelle đã chứng minh quan điểm này một cách đặc biệt thuyết phục trongtác phẩm Thiên sai về các nhà cổ đại và các nhà hiện đại(1). Trong khoa học,tư tưởng về tiến bộ đã được hình thành sớm hơn nhờ Pátxcan, người từng nêulên sự tương đồng giữa tiến bộ trong đời sống cá nhân và tiến bộ của nhân loại.Nghiên cứu của ông dựa trên những trải nghiệm mới gây thách thức vớinguyên lý siêu hình học truyền thống, dựa trên sự đả kích thói trống rỗng, đã bịphê phán gay gắt với lý do nó bác bỏ những quyền uy đ ược truyền thừa. Vớiniềm tin vững chắc rằng, vật lý học phải dựa trên những kết quả mang tínhthực nghiệm chứ không phải quyền uy, Pátxcan đã viết: “Những thực nghiệmđem lại cho chúng ta sự hiểu biết về giới tự nhiên đang tăng lên không ngừng,nhờ đó, ngày qua ngày, không những từng người tiến lên trong khoa học màtoàn bộ nhân loại cũng đang cùng nhau làm nên sự tiến bộ cùng với sự trưởngthành của vũ trụ”(2).Trong suốt thế kỷ XVIII, tư tưởng khoa học về tiến bộ đó đã được phổ biến vàáp dụng vào tất cả các lĩnh vực. Điđơrô, Đalămbe và các nhà khai sáng khác lànhững người truyền bá cho t ư tưởng theo đó, một khi những định kiến tôn giáođược dỡ bỏ, những phương pháp duy lý được áp dụng vào chính trị học, luânlý học, tổ chức xã hội và quản lý con người thì tiến bộ chung không giới hạn sẽxuất hiện. Thí dụ tiêu biểu cho niềm tin kiểu này là tác phẩm của Côngđơxét:Phác thảo lịch sử tiến bộ của tinh thần con người(3).Trong triết học Hêghen, tư tưởng về tiến bộ đã được đặt trên một cơ sở bản thểluận. Trong tác phẩm Hiện tượng học tinh thần(4), ông đã trình bày một cáchchi tiết sự phát triển của tinh thần con người, khởi đầu bằng kinh nghiệm giácquan thuần tuý trực tiếp và kết thúc bằng tri thức tuyệt đối. Sau đó, trong K ...