Đêm đại dương trong nhà trường phổ thông Việt Nam _2

Đêm đại dương (Océano nox) viết năm 1837 và xuất bản trong tập Tia sáng và bóng tối (Les rayons et les ombres -1839). Bài thơ được giới thiệu với học sinh trong lần cải cách chương trình THPT 1992 qua bản dịch của giáo sư Đặng Anh Đào.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
"Đêm đại dương" trong nhà trường phổ thông Việt Nam _2Đêm đại dương trong nhàtrường phổ thông Việt Nam Đêm đại dương (Océano nox) viết năm 1837 và xuất bản trong tập Tiasáng và bóng tối (Les rayons et les ombres -1839). Bài thơ được giới thiệuvới học sinh trong lần cải cách chương trình THPT 1992 qua bản dịch củagiáo sư Đặng Anh Đào. Đó cũng là một bước tiến mạnh dạn mở rộng diệntác phẩm giới thiệu cho học sinh, chứ không chỉ giới hạn ở tiểu thuyếtnhư truyền thống. Việc Hugo chọn đại dương và người thuỷ thủ làm đối tượng tỏ bàycảm hứng, ngoài lý do về motif quen thuộc còn vì ngành hàng hải đã cómột vai trò vô cùng to lớn trong quá trình phát triển của các nước phươngTây. Khởi đầu là những nhà hàng hải cừ khôi người Hylạp, rồi nhữngđoàn thuyền Viking, những chuyến thám hiểm của C.Colomb,F.Magenllan, J.Cook... đã làm người châu âu có những phát kiến lớn vềđịa lý, dân tộc học và cả về kinh tế nữa. Trong Những người lao động biểncả[1] Hugo đã ngợi ca về người thuỷ thủ và vai trò ngành hàng hải: “Hàng hải là giáo dục. Biển cả là một mái trường cường tráng... Nhàdu hành Ulysse làm được nhiều việc hơn Achille hiếu chiến. Biển cả tôiluyện con người; người lính chỉ là sắt, thuỷ thủ mới là thép. Các bạn hãynhìn họ trên bến cảng, những thuỷ thủ ấy, những con người tuẫn nghiệpbình tĩnh, những kẻ chiến thắng thầm lặng, những khuôn mặt nam nhimang trong ánh mắt cái tôn giáo xuất phát từ vực thẳm. Chúng ta hãythêm điều này: hàng hải trái ngược với chiến tranh. Hàng hải làm cho dãman trở thành văn minh, còn chiến tranh làm cho văn minh trở thành dãman.”[2]. Trên bề mặt văn bản bài thơ, có thể nhận ra những khuynh hướnggợi cảm nhận trực tiếp về một không gian mênh mông với từng đợt sóngbiển xô nhau liên tiếp xuất hiện do cách cấu tứ. Bài thơ được cấu trúc từtám khổ thơ theo lối alexandrin 12 chân (jambe) mà mỗi khổ có thể coinhư một con sóng kế tiếp nhau. Câu kết mỗi khổ lại chính là chuẩn bị mởra cảm hứng cho khổ sau. Chẳng hạn, kết thúc khổ một viết về cảm xúckhái quát trong buổi ra đi của những người thuỷ thủ là câu thơ “sousl’aveugle Océan à jamais enfouis” (nơi đại dương mịt mù mãi mãi vùi thân)nhằm chuẩn bị cho ý thơ về sự vùi lấp của số phận của những người thuỷthủ trong đại dương không gian ở hai khổ kế sau. Hoặc kết thúc khổ bốnlà câu thơ “tandis que vous dormez dans les goémons verts” (trong khianh nằm yên giữa lớp rong xanh) là để chuẩn bị cho sự gặp gỡ của hai lànsóng lớn của biển cả không gian và thời gian. Có thể nhìn ra sự kế tiếpcủa những làn sóng khác như làn sóng không gian và làn sóng thời gianthể hiện song hành hai quá trình chìm lấp của số phận người thuỷ thủtrong không gian và thời gian. Trong những câu thơ sau người đọc cònthấy sự trùng hợp của cả hai con sóng không gian và thời gian để khắchoạ một ấn tượng nặng nề về sự chìm lấp của con người trong biển cảkhông gian và thời gian: “le corps se perd dans l’eau, le nom dans la mémoire Le temps, qui sur toute ombre en verse une plus noire, Sur le sombre océan jette le sombre oubli. ” (Thân trong nước, tên chìm trong ký ức Dòng thời gian tô thêm đậm bóng đen Trên biển tối phủ niềm quên tăm tối) Đây là đỉnh điểm của xúc cảm bài thơ về nỗi đau bị chìm lấp. Xéttheo khía cạnh này, bài thơ hoàn toàn có thể dừng lại ở chính khổ thơ thứbảy ngay sau đó. Khung khổ của văn bản viết về ấn tượng khủng khiếpcủa đêm đại dương theo mạch cảm xúc đó có thể khép lại ở những câuthơ liên tiếp phủ định sự tồn tại của con người trong ký ức và trong thờigian. Et quand la tombe enfin a férme leur paupière, Rien ne sait plus vos noms, pas même une humble pierre Dans l’étroit cimetière ou l’écho nous repond, Pas même un saule vert qui s’effeuille à l’automne, Pas même la chanson naùve et monotone Que chante un mendiant à l’angle d’un vieux pont! (Và khi nấm mồ khép vành mi họ Ai biết tên anh, không phiến đá tầm thường Trong nghĩa trang chật hẹp tiếng vọng âm vang Không một nhành liễu xanh trút lá Không một khúc hát ngây thơ, buồn bã Góc cầu xưa, người hành khất thường ca) Kinh nghiệm cũng cho thấ y, người đọc hay dừng lại ở ấn tượngkhủng khiếp cuối cùng: Con người đang đứng trước vực thẳm hư vô. Lốiđiệp từ phủ định pas même (không cả) nhấn thêm rất nhiều những cảmnhận đó. Nhưng với Hugo, đó chưa thể là chỗ dừng. Ông hướng bài thơtới lời ngợi ca sự bất tử của số phận những người thuỷ thủ: Où sont-ils, les marins sombrés dans les nuits noires? O flots que vous savez de lugubres histoires Flots profonds, redoutés des mères à genoux Vous vous les racontez en montant les marées, Et c’est ce qui vous fait ces voix désespérés Que vous avez le soir quand vous venez vers nous. Khi đọc bài thơ tới khổ cuối, có lẽ người đọc vẫn chưa dứt được ấntượng nặng nề và khủng khiếp về những làn sóng c ...