Đi tìm phong cách chung của văn học

t rong các vấn đề về phong cách văn học ở ta, cho đến nay, trong các công trình, giáo trình lí luận phần lớn đều nói tới vấn đề phong cách cá nhân của nhà văn.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Đi tìm phong cách chung của văn học Đi tìm phong cách chung của văn học t rong các vấn đề về phong cách văn học ở ta, cho đến nay, trong các công trình,giáo trình lí luận phần lớn đều nói tới vấn đề phong cách cá nhân của nhà văn. Các khíacạnh khác của phong cách như phong cách thời đại, phong cách trào lưu, phong cáchdân tộc tuy cũng có được nhắc tới nhưng hầu như chưa được bàn bạc và vận dụng vàothực tiễn bao lăm. Theo nhịp độ phát triển và giao lưu, hội nhập của cuộc sống hôm nay,vấn đề phong cách chung được nhìn nhận rõ hơn và đã đến lúc cần xem xét cụ thể vấnđề rất phức tạp này. Nhìn vào lịch sử vấn đề, thì từ xa xưa cho đến hiện đại, trên phạm vi toàn thếgiới, vấn đề phong cách chung bao giờ cũng đ ược xem xét bên cạnh phong cách cánhân, thậm chí là mẫu số chung để nhìn nhận ra phong cách cá nhân. Ở thời Hi Lạpcổ, theo Aristote, phát ngôn lí t ưởng là kết hợp hài hòa giữa logic và cảm xúc mà dấuhiệu của nó là có kết cấu và có phong cách. Kết cấu đòi hỏi bài văn phải có bố cụcgồm nhiều phần liên kết hợp lí, còn phong cách đòi hỏi phải có các phẩm chất chung,cơ bản và các phẩm chất cá nhân. Phong cách đ ược hiểu chủ yếu là phong cách ngônngữ, các phương tiện của nó là cách sử dụng đúng đắn các từ đồng nghĩa, đồng âm,các tính ngữ, các ẩn dụ… Aristote viết trong Tu từ học (Rhetorica) như sau: “ Phongcách sẽ có được các phẩm chất cần phải có, nếu như nó tràn đầy tình cảm, nếu nhưnó phản ánh được tính cách và phù hợp với tình hình thực tế của sự vật”. Các phẩmchất cơ bản đó còn thể hiện qua nhịp điệu, bố cục… theo ông, phong cách (ngôn ngữ)phải được trau chuốt và trang nhã. Đó chính là phong cách ngôn ngữ chung của ngônngữ văn học. Đardi và Vamana, hai nhà lý luận văn nghệ cổ Ấn Độ trong các côngtrình của mình (Kaviadarsa và Kavialankarasutra) cũng đã trình bày học thuyết vềcác phẩm chất của phong cách chung - phong cách hay, bao gồm cả các yếu tố tu sứcngôn từ tiêu biểu cho các tác phẩm, đặc biệt là nguyên tắc dhvani - á m thị, chứ khôngbiểu trực tiếp, làm cho văn bản giàu chất thơ. Các nhà lý luận cổ điển Trung Quốcnhư Lưu Hiệp, Chung Vinh, Tư Không Đồ cũng nêu ra tư tưởng về chuẩn mực vănchương như, “lục nghĩa” của Lưu Hiệp. Như vậy, phong cách chung như là chuẩnmực của văn chương đã được đề xuất từ sớm. Khái niệm phong cách cá nhân thực sự được đề xuất từ thế kỷ XVIII. VớiBuffon, phong cách là s ự biểu hiện hoàn mỹ vào tác phẩm cái nhân cách, tư tưởng,tình cảm của chủ thể sáng tạo. Xin lưu ý là khái niệm phong cách của Buffon khôngchỉ áp dụng cho văn học, mà cho mọi sáng tác về tư tưởng như khoa học, triết học,lịc h sử. Về sau Marx cũng sử dụng khái niệm phong cách này để đánh giá tác phẩmvề kinh tế học của Prudon. Tư tưởng này được Dideraut, Flaubert (Pháp), Rauli (Anh)tán thành. Với Goethe, phong cách là sự thống nhất chủ quan và khách quan trong sángtác, khi nhà văn vừa vượt lên trên mọi sự mô phỏng giản đơn đối với tự nhiên, vừavượt lên trên cái tác phong, kiểu cách chủ quan của nhà văn. Với Hégel, phát triển tưtưởng của P hôn Rumô, phong cách được hiểu là phương thức biểu hiện, quy luậtnghệ thuật của một loại hình nghệ thuật nào đó: phong cách thơ, phong cách nhạckịch. N hư vậy ở thế kỷ XVIII đến thế kỷ XIX, khái niệm phong cách không phảic hỉ nhấn mạnh vào phong cách cá nhân. Đi vào l ĩnh vực sáng tạo nghệ thuật,p hong cách ngôn ng ữ phải nhường chỗ cho các p hương diện khác như cá tính, quyl uật nghệ thuật. Đáng chú ý l à chính vào thế kỷ XVIII, khi khái niệm phong cáchc á nhân đư ợc đề xuất thì t ại Đức, nhà mỹ học Winc Kelmann đ ã đ ưa ra khái niệmp hong cách như một phạm tr ù c ủa lịch sử nghệ thuật. Ông đ ã nói đ ế n phong cácht hời đại và phong cách cá nhân nghệ sĩ trong các dân tộc; do thời đại đổi thay m àn ghệ thuật có những phong cách khác nhau... Ví dụ, ông chia nghệ thuật Hi Lạp cổlàm 4 thời kỳ với 4 phong cách: Phong cách đ ường nét, Phong cách cao cả, Phongc ách đẹp, Phong cách chiết trung. Sang thế kỷ XIX, H. Taine trong Triết học nghệ thuật (1865-1869), quan niệmvăn hóa lịch sử về văn học nghệ thuật dựa tr ên cơ sở mô phỏng đời sống, cũng nói tớiphong cách thời đại. Chẳng hạn, phong cách nghệ thuật Hi Lạp c ổ, phong cách C ơđốc giáo, phong cách tao nhã quí tộc cung đình thời Louis XIX có ảnh hưởng tới hầunhư toàn châu Âu: Ý, Anh, Nga, Đức, Tây Ban Nha. Khi nào văn học xa rời thực tếthì phong cách suy thoái . Vào thế kỷ XX Ken Viper trong sách Lịch sử các phong cách của nghệ thuậttạo hình (1910), Henrích Vônfơlin trong công tr ình Các khái niệm cơ bản của lịch sửnghệ thuật - Vấn đề tiến hoá của phong cách trong nghệ thuật mới (1915), tác giả MỹW. Fleming trong sách Nghệ thuật và quan niệm (1947), cũng đều lấy khái niệmphong cách chung, phong cách thời đại, trào lưu để nghiên cứu mô tả quá trình lịchsử của nghệ thuật. Nhà nghiên cứu văn học Nga D.S. Likhachov nhận định “ Trongthời đại chúng ta có thể ...