ĐIÊU KHẮC CỦA NGƯỜI CƠTU Ở QUẢNG NAM

Quảng Nam là vùng đất có phong cảnh sơn thủy hữu tình. Hai di sản thế giới với sự giao thoa Văn hóa Việt - Hoa, Việt - Nhật đã để lại cho mảnh đất này những công trình kiến trúc bằng gỗ với những nét chạm trổ tinh tế; sự tồn tại của một vương triều Chăm pa một thời với quần thể đền tháp chứa đựng những tác phẩm điêu khắc độc đáo với nụ cười bí ẩn của nàng vũ nữ Apsara đã lôi cuốn du khách khắp nơi trong nước và quốc tế. ...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
ĐIÊU KHẮC CỦA NGƯỜI CƠTU Ở QUẢNG NAM ĐIÊU KHẮC CỦA NGƯỜI CƠTU Ở QUẢNG NAM ngươì thổi kèn-tác phẩm của nghệ nhân KêTíc Quảng Nam là vùng đất có phong cảnh sơn thủy hữu tình. Hai di sản thế giới với sự giao thoa Văn hóa Việt - Hoa, Việt - Nhật đã để lại cho mảnh đất này những công trình kiến trúc bằng gỗ với những nét chạm trổ tinh tế; sự tồn tại của một vương triều Chăm pa một thời với quần thể đền tháp chứa đựng những tác phẩm điêu khắc độc đáo với nụ cười bí ẩn của nàng vũ nữ Apsara đã lôi cuốn du khách khắp nơi trong nước và quốc tế. Song có lẽ ít ai biết được chính tại mảnh đất này còn tồn tại những tộc người thiểu số như Giẻ-triêng, Cor, Cơ-dong, Xơ-đăng, Cơtu với những tập tục tập quán, một không gian văn hóa lễ hội đặc sắc đ ã góp phần làm cho mảnh đất này càng thêm quyến rũ. Trong đó người Cơ tu đã để lại dấu ấn đậm nét nhất qua trang phục thổ cẩm kết cườm, sinh hoạt lễ hội với điệu tung tung ya yá làm mê đắm lòng người. Đặc biệt nhất là nghệ thuật điêu khắc của người Cơtu đã cho ta một cái nhìn tổng quan về sự hình thành, phát triển với không gian sinh hoạt mang tính cộng đồng cao của tộc người Cũng như các tộc người khác sinh sống trên dãy Trường sơn đại ngàn, người Cơtu phân bố ở hai tỉnh Quảng Nam và Thừa Thiên Huế là nhiều nhất. Người Cơtu ở Tây Giang tỉnh Quảng Nam ngoài lao động nương rẫy hằng ngày, họ còn có lễ hội và đã in sâu trong tâm khảm của mỗi con người. Điều đó gọi nên một bản sắc. Nghệ thuật trang trí Gươl Cơtu là loại hình nghệ thuật độc đáo quy tụ đ ược tất cả những gì được cho là tinh hoa nhất từ những người con ưu tú của núi rừng sâu thẳm. Gửi gắm nỗi niềm suy tư trăn trở hay khoảnh khắc thăng hoa bay bổng vào cái hồn của làng như là một niềm tự hào với tất thảy mọi người, để mỗi dịp lễ hội về không gian ấy bừng lên sức sống. Chính nơi đây, chốn linh thiêng nhất của làng cũng là tượng trưng cho sức mạnh cộng đồng, Gươl cùng cột lễ với những hình tượng, hoa văn được trang trí với màu sắc thể hiện phong phú đặt đúng chỗ quyện vào chất men rừng lan tỏa. Mỗi hình hài tác phẩm là một thân phận, một tâm trạng như hòa theo nhịp cồng chiêng vút lên điệu tung tung ya yá đến vô cùng. Điêu khắc Gươl Cơtu chỉ gợi chứ không tả. Từng nhát đục vẹn nguyên như hơi thở. Người nghệ sĩ làng lao động tận hiến cho vốn văn hóa đặc sắc ấy ngày thêm bền chặt như tạc vào dãy Trường Sơn một niềm tin, một sức mạnh cộng đồng trường tồn mãi mãi. Chính những đôi tay chắc khỏe như gỗ rừng vẫy vùng dọc ngang khắp nương rẫy lại có dịp chuyển tải những cung bậc qua từng nhát đục. Điêu khắc của người Cơtu có chút hoang dã của núi rừng, chút bồng bềnh của mây pha lẫn chút điệu đàng như dòng Avương ngời nắng. Trong đời sống của người Cơtu, Gươl là nơi quần tụ, là linh hồn của làng nên Cột chính cũng là linh hồn của Gươl, được trang trí với những con vật gần gũi được cách điệu và những con vật thiêng. Ngoài vách lửng với những hình người thổi khèn, thiếu nữ múa hay cảnh săn bắt đã gây nên một xúc cảm lớn. Dường như điêu khắc của người Cơtu “dửng dưng” với mọi sự đổi thay hằng ngày với phong cách và sự thể hiện của những nghệ sĩ miền xuôi. Cái “dửng d ưng” ấy là đáng quí và cần được bảo tồn. Không lẫn lộn, không pha tạp, đó là cả một ý thức gìn giữ cho mai sau. Gươl của người Cơ tu cũng như nhà Dài của người Êđê, nhà Rông của người Bana. Chính sự linh thiêng ấy đã làm cho điêu khắc Gươl của người Cơtu càng thêm kỳ bí được mọi người trong giới nói riêng và những người làm công tác văn hóa nói chung quan tâm. Một trại sáng tác điêu khắc cho người Cơtu do Trung tâm New Space Art Foundation tổ chức ở huyện Nam Đông - Huế là một minh chứng. Lên Tây Giang - Quảng Nam trong mùa lễ hội, từng nhịp cồng chiêng mời gọi, những khuôn ngực căng tròn như tiếng chim rừng gọi bạn - thiếu nữ Cơtu say điệu tung tung ya yá như vũ khúc dâng trời, gặp nghệ nhân KêTic trổ tài mới cảm nhận hết được nơi đại ngàn ẩn chứa biết bao điều cần khám phá. Cùng với loại hình nghệ thuật khác, thì nghệ thuật điêu khắc của người Cơtu thực sự sống và xuyên suốt trong quá trình phát triển đi lên về mọi mặt của vùng đất này nhằm góp phần làm nên một Tây Giang rực rỡ với vốn văn hóa đặc sắc của mình trong lòng đất Quảng. Trần Đức