Đình Chèm – kiệt tác ngàn năm bên sông Hồng

Đình Chèm, ngôi đình tồn tại hàng ngàn năm bên bờ sông Hồng với kỳ tích “kiệu đình”, đây được coi là một trong số ít những ngôi đình cổ nhất Việt Nam. Cùng với nét kiến trúc nghệ thuật cổ kính, đình Chèm còn mang trong mình sự tích về một vị tướng tài đức trọng có công dẹp giặc cứu nước.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Đình Chèm – kiệt tác ngàn năm bên sông HồngĐình Chèm – kiệt tác ngàn năm bên sông HồngĐình Chèm, ngôi đình tồn tại hàng ngàn năm bên bờ sông Hồng với kỳ tích “kiệuđình”, đây được coi là một trong số ít những ngôi đình cổ nhất Việt Nam.Cùng với nét kiến trúc nghệ thuật cổ kính, đình Chèm còn mang trong mình sự tích vềmột vị tướng tài đức trọng có công dẹp giặc cứu nước. Đình thờ Thượng Đẳng Thiênvương Lý Ông Trọng và Hoàng phi Bạch Tĩnh Cung sống vào thời An Dương Vương.Chèm (có thuyết cho rằng phải viết là Trèm) là tên nôm, tên chữ là Thụy Điềm, sau đổi làThụy Hương, rồi lại đổi là Thụy Phương. Chữ Chèm, Trèm, tiếng Việt cổ là T’lem, vàkhi đọc theo lối Hán hoá là Từ Liêm, có thể coi đó là nguồn gốc tạo nên tên gọi huyện TừLiêm ngày nay. Làng Chèm xa xưa có người họ Lý tên Thân, hiệu là Ông Trọng. Ông cóvóc dáng khổng lồ.Thời Hùng Duệ Vương, nước ta có giặc Ái Lao, Chiêm Thành và phía Bắc thường quấynhiễu biên thuỳ, Lý Ông Trọng nhận chức Chỉ huy Sứ giết tan giặc, mở mang bờ cõi.Sang thời An Dương Vương, nhà Tần bị giặc Hung Nô quấy phá, vua Tần sai sứ sang cầuThục Phán cho tướng tài sang giúp. Vua Thục cử Lý Ông Trọng đi sứ nhà Tần, vua Tầnphong ông là Tư Lệnh Hiệu Uý thống suất 10 vạn quân đi dẹp giặc Hung Nô.Thắng trận khải hoàn, vua Tần phong ông chức Phụ Tín Hầu, gả công chúa cho và giữ ởlại nước Tần. Nhưng Lý Thân nhất quyết về lại quê nhà, công chúa nước Tần cũng theovề sống với ông ở Chèm cho tới khi mất. Lý Ông Trọng trở thành Thành hoàng của làng.Trong thánh phả nước Việt, Lý Ông Trọng đứng hàng thứ ba sau Thánh Tản và ThánhGióng. Đình làng Chèm có lẽ là ngôi đình duy nhất ở nước Nam ta quay hướng vềphương bắc. Hình như đó là cái cách dân Chèm biểu lộ thành ý với bà công chúa sống xaxứ nhưng rất mực yêu chồng được luôn hướng về nơi quê cha đất tổ.Đình nằm trên diện tích gần 2 mẫu, dáng uy nghi theo thế chữ đinh với những cây cột trụto. Những mái cong của ngôi đình được phủ lên một lớp rêu phong cổ kính. Đình Chèmđược xây dựng theo lối kiến trúc nội công ngoại quốc, chắc chắn và công phu, bên trongđình, các cột, mái được chạm trổ tinh vi, bên ngoài có tam quan, có bốn cột đồng trụ.Gian trong cùng của ngôi đình có hai bức tượng Thượng Đẳng Thiên Vương cao 2 trượngvà bức tượng công chúa nước Tần – Hoàng phi Bạch Tỉnh Cung cao 8 trượng bằng gỗsơn son thếp vàng tạc năm 1888.Hiện ở Đình Chèm vẫn còn lưu giữ được nhiều hình chạm khắc gỗ phong cách thế kỷ 18,cùng chiếc lư hương ngàn năm tuổi rất quý hiếm. Để tưởng nhớ công lao của Lý ÔngTrọng, nhân dân làng Chèm (Thụy Phương); làng Hoàng (Hoàng Xá); làng Mạc (LiênMạc) cùng lập đền thờ và lo cúng tế từ xưa tới nay. Điều ngạc nhiên là hầu hết các lễ hộiđều tổ chức vào mùa xuân nhưng riêng có hội làngChèm mở giữa mùa hè. Diễn ra từngày 14 đến ngày 16 tháng 5 âm lịch, các nghi thức quan trọng của lễ hội đều được tổchức tại đình Chèm trong đó có lễ rước nước rất long trọng.Hàng ngàn năm nay, Đình Chèm vẫn ngự sát bên bờ sông Hồng nặng phù sa. Theo sáchViệt điện u linh cũng như ngọc phả của đình thì đình Chèm được xây dựng từ thế kỷ thứVII. Từ khi khởi dựng đến nay, do tọa lạc trên khu đất sát kề bờ sông Hồng, nên hàngnăm, vào mùa mưa lũ, đình Chèm luôn bị ngập lụt. Đình Chèm đã qua nhiều lần trùng tu,sửa chữa lớn và mở rộng. Theo văn bia tại đình và dòng chữ Hán ghi trên thượng lươngthì tòa Hậu cung được xây dựng năm Long Đức thứ 3 (1631) và được trùng tunăm Quang Trung thứ 5 (1792) năm Cảnh Thịnh thứ nhất (1793); tòa Đại bái được sửachữa năm Cảnh Thịnh thứ 5 (1797)…Đặc biệt vào những năm 20 của thế kỷ XX, dân vùng Chèm đã tiến hành một việc quantrọng và táo bạo là nâng toàn bộ ngôi đình lên cao. Kíp thợ thủ công của làng Diễn VănTrì, Từ Liêm do thợ cả Vương Đình Địch chỉ huy kiệu đình. Mái ngói được dỡ ra, các cộtđình được buộc chằng với nhau chắc chắn. Kỹ thuật nâng đình được thực hiện theophương pháp đòn bẩy bằng cách mỗi chân cột đóng một chiếc đinh bừa, đầu kia buộc mộtchiếc quang gánh. Mỗi chân cột đình cử một trai đinh phụ trách, khi ra hiệu lệnh bằngmột tiếng trống thì các trai đinh đứng chân cột bỏ một viên gạch bát vào chiếc quang.Cho đến khi số viên gạch đủ nặng để nâng đều các chân cột đình lên vừa đủ thì các traiđinh này lại nhét ngay một viên gạch bát xuống dưới chân cột rồi lấy cát lấp vào giữ chonền luôn chắc.Cứ như vậy cho đến khi đình có độ cao vừa bằng mặt đê sông Hồng. Bằng bàn tay vàkhối óc, người dân làng Chèm đã lập nên kỳ tích bằng việc nâng toàn bộ kiến trúc củađình cao hơn nền cũ 2,4m chỉ bằng các dụng cụ của nhà nông. Cuộc kiệu đình này tốn hết500 đồng tiền Đông Dương mà công xá ngày ấy chỉ có 7 xu một ngày.Đến nay, tất cả kiến trúc của đình Chèm vẫn được bảo tồn khá nguyên vẹn, từ bố cục đếnkiểu dáng cả một tổng thể những di tích cổ kính nằm hài hòa trong một không gian rộngthoáng, bên sông Hồng… ...