Định hướng nội dung giáo dục kĩ năng tự nhận thức cho học sinh trung học cơ sở trong dạy học đọc hiểu văn bản tự sự

Bài viết đã nghiên cứu đề xuất các định hướng nội dung giáo dục kĩ năng tự nhận thức cho HS trong dạy học đọc hiểu văn bản tự sự, gồm: Hướng dẫn HS tự nhận thức về các giá trị sống có trong văn bản tự sự; Hướng dẫn HS tự nhận thức về những điểm mạnh, điểm yếu của bản thân thông qua văn bản tự sự; Học sinh trải nghiệm các hành vi ứng xử dựa trên nền tảng giá trị sau khi đọc hiểu văn bản tự sự.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Định hướng nội dung giáo dục kĩ năng tự nhận thức cho học sinh trung học cơ sở trong dạy học đọc hiểu văn bản tự sựHNUE JOURNAL OF SCIENCE DOI: 10.18173/2354-1075.2019-0105Educational Sciences, 2019, Volume 64, Issue 9, pp. 3-12This paper is available online at http://stdb.hnue.edu.vn ĐỊNH HƯỚNG NỘI DUNG GIÁO DỤC KĨ NĂNG TỰ NHẬN THỨC CHO HỌC SINH TRUNG HỌC CƠ SỞ TRONG DẠY HỌC ĐỌC HIỂU VĂN BẢN TỰ SỰ Nguyễn Chính Thành Trường THCS Lương Thế Vinh, quận 12, Tp. Hồ Chí Minh Tóm tắt. Trong xã hội hiện đại, giáo dục kĩ năng tự nhận thức (KNTNT) cho học sinh (HS) là vô cùng quan trọng. Tuy nhiên, cho đến nay, mới có một số công trình nghiên bước đầu đi vào nghiên cứu vấn đề này, đặc biệt là việc giáo dục KNTNT cho HS trung học cơ sở (THCS) trong dạy học đọc hiểu văn bản tự sự vẫn là một khoảng trống. Vì vậy, để góp phần nâng cao hiệu quả dạy - học văn bản tự sự ở THCS, bài viết đã nghiên cứu đề xuất các định hướng nội dung giáo dục kĩ năng tự nhận thức cho HS trong dạy học đọc hiểu văn bản tự sự, gồm: Hướng dẫn HS tự nhận thức về các giá trị sống có trong văn bản tự sự; Hướng dẫn HS tự nhận thức về những điểm mạnh, điểm yếu của bản thân thông qua văn bản tự sự; Học sinh trải nghiệm các hành vi ứng xử dựa trên nền tảng giá trị sau khi đọc hiểu văn bản tự sự. Từ khóa: Kĩ năng sống, kĩ năng tự nhận thức, nội dung, văn bản tự sự.1. Mở đầu Trong xã hội hiện đại, kĩ năng tự nhận thức (KNTNT) là một trong những kĩ năng cơ bảnmà con người cần phải có nên đã nhận được sự quan tâm ngày càng nhiều của các nhà nghiêncứu trên thế giới. Tuy nhiên, qua khảo sát chúng tôi nhận thấy, những công trình đó chưa đượcdịch và xuất bản nhiều ở Việt Nam, ngoại trừ một số công trình tiêu biểu như: Trí tuệ xúc cảm(Emotional Intelligence-1995), Trí tuệ xúc cảm ứng dụng trong công việc (Working WithEmotional Intelligence-1998), và Trí tuệ xã hội (Social Intelligence-2006) của Daniel Golemanđược NXB Tri thức, NXB Lao động – Xã hội xuất bản năm 2005, 2007 và 2008, Thông minhcảm xúc thế kỉ 21 của Travis Bradberry & Jean Greaves, NXB Phụ nữ và TGM Books xuất bảnnăm 2014, …Với một quan niệm mới và cách tiếp cận mới, Daniel Goleman đã phần nàonghiên cứu về KNTNT qua việc mô thức hoá cơ cấu của trí tuệ xúc cảm thành năm năng lực cơbản bao gồm: 1) tự nhận thức, 2) tự điều chỉnh, 3) động cơ thúc đẩy, 4) sự thấu cảm, 5) các kĩnăng xã hội. Cuốn Thông minh cảm xúc thế kỉ 21, tác giả Travis Bradberry & Jean Greaves đãlàm rõ khái niệm, những biểu hiện của bốn kĩ năng tạo thành trí tuệ cảm xúc là tự nhận thức,làm chủ bản thân, nhận thức xã hội, làm chủ mối quan hệ. Hơn nữa, trong cuốn sách này, hai tácgiả còn đi sâu phân tích 15 phương pháp để nâng cao các kĩ năng trên. Ở trong nước, vấn đề nghiên cứu phát triển KNS và KN TNT qua dạy học Văn và dạy họcđọc hiểu văn bản tự sự ở nhà trường phổ thông tuy chưa có nhiều thành tựu nhưng bước đầucũng đã có một số công trình, bài viết đề cập đến như: cuốn Giáo dục kĩ năng sống qua mônNgữ văn ở trường Trung học cơ sở của Bộ Giáo dục và Đào tạo, luận văn Giáo dục kĩ năng tựnhận thức cho HS lớp 12 qua dạy đọc hiểu các văn bản văn chương của Nguyễn Thị Lê, bài Kĩnăng tự nhận thức của học sinh trung học phổ thông của ThS. Đặng Thị Minh Hiền trên Tạp chíNgày nhận bài: 11/7/2019. Ngày sửa bài: 17/8/2019. Ngày nhận đăng: 24/9/2019.Tác giả liên hệ: Nguyễn Chính Thành. Địa chỉ e-mail: chinhthanhluongthevinh@yahoo.com.vn 3 Nguyễn Chính ThànhKhoa học Giáo dục,... Đây là một số tài liệu quan trọng định hướng cho giáo viên thực hiện giáodục KNS nói chung và KNTNT nói riêng cho học sinh qua dạy văn. Tuy nhiên, trong các tàiliệu này, việc lựa chọn, xác định nội dung giáo dục KNS nói chung, KNTNT nói riêng từ việcdạy học đọc hiểu văn bản tự sự vẫn còn rất phiến diện và chung chung. Vận dụng những thành tựu từ các công trình nghiên cứu trên cũng như thực tế dạy học Văn ởnhà trường phổ thông, bài viết đi sâu phân tích một số định hướng về cách lựa chọn nội dung giáodục KNTNT cho HS THCS trong dạy đọc hiểu VBTS, qua đó góp phần giúp GV thuận lợi hơntrong quá trình hình thành và phát triển kĩ năng này cho HS.2. Nội dung nghiên cứu2.1. Một số khái niệm cơ bản2.1.1. Khái niệm kĩ năng Kĩ năng là một thuật ngữ phổ biến, hiện có rất nhiều cách quan niệm và phát biểu khácnhau về kĩ năng. Theo Từ điển Tiếng Việt thông dụng: “Kĩ năng là khả năng vận dụng những kiến thức đãthu nhận được trong một lĩnh vực nào đó áp dụng vào thực tế” [5, tr. 567]. Tác giả Huỳnh Văn Sơn cho rằng: “Kĩ năng là khả năng thực hiện có kết quả một hànhđộng nào đó bằng cách vận dụng những tri thức, kinh nghiệm đã có để hành động phù hợp vớinhững đ ...