Độc đáo nghệ thuật điêu khắc của người Ê đê

Nghệ thuật điêu khắc, tạo hình của người Ê đê mang tính thống nhất, từ chủ đề đến bố cục, chất liệu, đường nét và thể hiện rõ nét sinh động trên các công trình nhà ở, nhà mồ, cột Klao. Các họa tiết trong kiến trúc của người Ê đê đều là những hình ảnh quen thuộc trong đời sống như hình mặt trời, hoa, lá, các con vật.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Độc đáo nghệ thuật điêu khắc của người Ê đêĐộc đáo nghệ thuật điêu khắc của người Ê đê(Cinet – DTV) - Những tác phẩm điêu khắc của người Ê đê không mượt mà, tinh xảomà mang dáng vẻ mộc mạc, xù xì, thô ráp và toát lên sự chân thật.N ôà dà củườ Ê đê. Ả: I ter etNghệ thuật điêu khắc, tạo hình của người Ê đê mang tính thống nhất, từ chủ đề đến bốcục, chất liệu, đường nét và thể hiện rõ nét sinh động trên các công trình nhà ở, nhà mồ,cột Klao. Các họa tiết trong kiến trúc của người Ê đê đều là những hình ảnh quen thuộctrong đời sống như hình mặt trời, hoa, lá, các con vật.Thể hiện đậm nét nhất nghệ thuật điêu khắc đặc trưng ở ngôi nhà dài của người Ê đê.Những hoa văn điêu khắc ở hiên nhà phía cửa chính của ngôi nhà như cầu thang ván, cộtchỉ, ghế sân sàn là những ấn tượng trong ngôi nhà dài. So với các dân tộc khác ở TâyNguyên những trang trí, điêu khắc của người Ê đê là điển hình nhất, phát triển nhất. Ởđây nằm trong truyền thống trang trí chung của người Tây Nguyên là không đi vào mô tảchi tiết, không chau chuốt tỉ mỉ mà nặng về gợi hình, gợi tả... đó là nét đặc trưng.Trên những cây cột đứng, xà ngang của ngôi nhà dài, các nghệ nhân dân gian Ê đê chạmkhắc nhiều họa tiết phản ánh thế giới tự nhiên, sống động biểu tượng cho sự giao thoagiữa trời đất và vạn vật. Cho nên các biểu tượng vòng đồng, nồi đồng, cối giã gạo đến cácloài vật như con rùa, chim cu đất, mảnh trăng non được người Ê đê sử dụng nhiều.Những trang trí của ngôi nhà Ê đê còn có thể thấy rất hấp dẫn, tập trung ở một số cột nhàcũng như xà ngang. Cụ thể thường xuất hiện ở đôi cột hiên, đầu nhà cũng như cuối nhàcũng như ở đôi cột ngăn ở giữa phòng khách, không gian đón khách với khu sinh hoạt nộibộ gia đình và những cái quá giang ở trên đầu, các mặt bên của các cột ấy. Ngoài biểutượng đôi bầu sữa, vầng trăng khuyết... biểu hiện của chế độ mẫu hệ, hay như nồi đồng,biểu tượng của của cải, của sự giàu có thì còn có thể thấy nhiều những hình trang trí khácnhư là hình còn kỳ đà, rồng đất, con cua, con rái cá...Những hoa văn trang trí trong ngôi nhà dài phản ánh đậm nét về chế độ mẫu hệ. Hìnhtượng bầu ngực của người phụ nữ được tạc trên 4 cây cột của gian chính trong ngôi nhà.Những cột đó được người Ê đê gọi là cột chủ của ngôi nhà. Những bầu ngực được cáchđiệu biểu tượng cho sự trường tồn, sinh sôi nảy nở, thịnh vượng của gia chủ.Ngoài ra, trên các cột xà ngang, đặc biệt đối với những gia đình giàu có, người chủ nhàcòn cho tạc hình những con vật như rùa, kỳ đà, rồng, cua, cá... Những họa tiết này thểhiện rõ sự giàu có, vị thế xã hội của người chủ gia đình. Những nghệ nhân người Ê đêkhắc những con kỳ đà trên xà ngang với mong muốn sẽ mang đến cho gia đình nhà mìnhnhững điều may mắn và ngăn chặn, mang đi những rủi ro. Đặc biệt là con rồng có vâyhình con cá, râu, sừng nhô lên. Đây là hoa văn nguyên thủy của người Ê đê không trộnlẫn với các dân tộc khác.N ôà mồ củườ Êđê. I ter etNghệ thuật điêu khắc của người Ê đê còn thể hiện ở tượng nhà mồ. Chỉ bằng nhữngchiếc rìu, cái rựa với đôi bàn tay tài khéo và trí tưởng tượng phong phú, người Êđê đã tạora những tác phẩm có giá trị đáp ứng các yêu cầu thẩm mỹ trong đời sống của họ, đó làhình tượng người đàn ông vỗ trống, đàn bà giã gạo, mang gùi… Những bức tượng khôngchau truốt, không rườm rà, nhiều khi không cân đối, ngẫu hứng nhưng ẩn chứa nhữngmong muốn của tác giả. Mỗi hình tượng trang trí đều có ý nghĩa khác nhau về tâm linh.Theo quan niệm của người Ê đê, làm tượng nhà mồ cho người đã mất với mong muốnngười chết mau siêu thoát, thanh thản. Ngôi mộ nào cũng có ít nhất 4 tượng hình người,đặt ở 4 góc mộ. Ngoài tượng tạc bằng gỗ, người Ê đê còn làm tượng bằng ngà voi, sừngtrâu... Tùy vào vị trí, tuổi tác, công lao đóng góp của người đã mất với buôn làng màtượng cũng được tạc với nhiều kích cỡ khác nhau. Xuất phát từ quan niệm người chếttiếp tục sống ở thế giới do đó người ta cũng gửi gắm nhiều vật dụng là để cho người chếtmang về thế giới bên kia. Những hình trang trí ở đấy cũng như là một hình thức để trangtrí cho ngôi mộ thêm đẹp.Trải qua thời gian trong sự giao lưu, phát triển, người Ê đê vẫn giữ những nét độc đáoriêng của mình hòa nhập trong nền văn hóa dân tộc Việt Nam.Nguồn: dantocviet.gov.vn ...