Đọc hiểu bài thơ Mùa xuân nho nhỏ của Thanh Hải

Nhà thơ Thanh Hải (1930-1980) quê ở huyện Phong Điền, tỉnh Thừa Thiên  Huế. Ông hoạt động văn nghệ trong suốt những năm kháng chiến chống Pháp rồi chống Mĩ
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Đọc hiểu bài thơ Mùa xuân nho nhỏ của Thanh Hải Đọc hiểu bài thơ Mùa xuân nho nhỏ của Thanh HảiI - TÌM HIỂU CHUNG1. Tác giả:Nhà thơ Thanh Hải (1930-1980) quê ở huyện Phong Điền, tỉnh ThừaThiên  Huế. Ông hoạt động văn nghệ trong suốt những năm khángchiến chống Pháp rồi chống Mĩ và là một trong số những cây bút cócông xây dựng nền văn học cách mạng ở miền Nam thời kì đầu.2. Tác phẩm:Tác giả đã xuất bản các tập thơ: Những đồng chí trung kiên (1962); Huếmùa xuân (tập 1 - 1970, tập 2 - 1975); Dấu võng Trường Sơn (1977);Mưa xuân đất này (1982); Thanh Hải thơ tuyển (1982).Bài thơ Mùa xuân nho nhỏ thể hiện niềm yêu mến thiết tha với cuộcsống, với đất nước và ước nguyện chân thành của tác giả về một cuộcsống ngày càng tươi đẹp hơn.3. Tóm tắt:Bài thơ gồm bốn đoạn:- Khổ đầu (6 dòng thơ): cảm xúc trước mùa xuân của thiên nhiên, đấttrời;- Hai khổ 2, 3 (từ Mùa xuân người cầm súng đến cứ đi lên phíatrước): hình ảnh mùa xuân đất nước;- Hai khổ 4, 5 (từ Ta làm con chim hót đến Dù là khi tóc bạc):những suy nghĩ và ước nguyện của nhà thơ trước thiên nhiên đất nước;- Khổ thơ cuối: Lời ca ngợi quê hương, đất nước qua điệu ca Huế.II - GIÁ TRỊ TÁC PHẨM1. Từ xúc cảm trước mùa xuân của thiên nhiên, đất trời đến mùa xuâncủa mỗi con người trong mùa xuân lớn của đất nước, thể hiện khát vọngđược dâng hiến mùa xuân nho nhỏ của mình vào mùa xuân lớn củacuộc đời chung.2. Mùa xuân ở khổ thơ đầu là mùa xuân của thiên nhiên, đất trời vớidòng sông xanh, bông hoa tím biếc, tiếng chim chiền chiện hót vang trời- Chỉ bằng vài nét phác hoạ, tác giả đã vẽ ra cả không gian cao rộng vớidòng sông, mặt đất, bầu trời bao la, với màu sắc tươi thắm (sông xanh,hoa tím biếc), với những âm thanh vang vọng (tiếng chim chiền chiện)của mùa xuân.Cảm xúc của tác giả trước cảnh mùa xuân được diễn tả qua hai câu thơ:Từng giọt long lanh rơiTôi đưa tay tôi hứng.Có nhiều cách hiểu về hai câu thơ này, tuy nhiên có thể hiểu từng giọtlà những giọt mùa xuân, là sự chuyển đổi các cảm giác, từ màu sắc,âm thanh, hình ảnh... sang hình khối, đường nét, một sự cụ tượng hoánhững yếu tố vô hình (âm thanh, màu sắc...) thành một yếu tố hữu hình,có thể cảm nhận được bằng nhiều giác quan. Dù hiểu như thế nào thì haicâu thơ cũng thể hiện niềm say sưa ngây ngất của nhà thơ trước cảnhmùa xuân.3. Từ cảm xúc về mùa xuân của thiên nhiên, đất trời, nhà thơ chuyểnsang bày tỏ những suy ngẫm và tâm niệm về mùa xuân đất nước. Đó làkhát vọng được hoà nhập vào cuộc sống, được cống hiến phần tốt đẹpcủa mình cho cuộc đời chung, cho đất nước.Điều tâm niệm ấy được thể hiện một cách chân thành trong những hìnhảnh tự nhiên, giản dị và đẹp. Nhà thơ đã dùng những hình ảnh đẹp củathiên nhiên để nói lên ước nguyện của mình: muốn làm con chim hót,muốn làm một cành hoa... Niềm mong muốn được sống có ích, cốnghiến cho đời là một lẽ tự nhiên như con chim mang đến tiếng hót, nhưbông hoa toả hương sắc, mang đến vẻ đẹp cho cuộc đời.Đoạn thơ gợi cho ta những suy nghĩ sâu sắc về ý nghĩa cuộc sống củamỗi con người. Cuộc sống chỉ có ý nghĩa khi con người biết sống, biếtchăm lo cho cuộc đời chung và có thể đóng góp những gì tốt đẹp củamình cho cuộc đời chung, cho đất nước.4. Bài thơ có nhịp điệu trong sáng, thiết tha, gợi cảm, gần gũi với dân ca.Đặc điểm ấy có được là nhờ nhà thơ đã sử dụng các yếu tố như thể thơ,cách ngắt nhịp, cách gieo vần, cách sử dụng các điệp từ, điệp ngữ rấthiệu quả: Thể thơ năm chữ gắn liền với các điệu dân ca, nhất là dân ca miềnTrung, có âm hưởng nhẹ nhàng, tha thiết. Cách gieo vần liền giữa cáckhổ thơ cũng góp phần toạ nên sự liền mạch cho cảm xúc. Kết hợp những hình ảnh tự nhiên giản dị (bông hoa tím, tiếng chimhót, vì sao...) với các hình ảnh giàu ý nghĩa biểu trưng, khái quát (đấtnước như vì sao...). Tứ thơ xoay quanh hình ảnh mùa xuân, từ mùa xuân của đất trời đếnmùa xuân của quê hương đất nước. Cách cấu tứ như vậy khiến cho ý thơluôn tập trung, cảm xúc trong thơ không bị dàn trải. Mùa xuân nho nhỏ rất giàu nhạc điệu. Sự biến đổi rất linh hoạt giữanhịp 3/2 và nhịp 2/3 chứng tỏ khả năng sử dụng thể thơ năm tiếng điêuluyện của Thanh Hải. Nếu nói bài thơ giàu chất dân ca thì trước hết cũngở chính tiết tấu của lời thơ. Những câu thơ nhịp 2/3, đặc biệt là nhữngcặp câu nhịp 2/3 rất có hiệu quả trong việc tạo ra âm hưởng giục giã, gợitả cái hối hả, tha thiết, dấn bước của một mùa xuân nho nhỏ trong hoà camùa xuân đất nước.Giọng điệu của bài thơ thể hiện những biến đổi phù hợp với nội dungtừng đoạn: vui, say sưa ở đoạn đầu, trầm lắng, thiết tha khi bộc bạch tâmniệm, sôi nổi, tha thiết ở đoạn kết.5. Nhan đề của bài thơ là một sáng tạo độc đáo của Thanh Hải. Mùaxuân nho nhỏ là một cách nói hình tượng. Mùa xuân là cái trừu tượng,không hình hài cụ thể được diễn đạt một cách thực thể gắn với tính từnho nhỏ, một từ láy có tính gợi hình. Bài thơ có nhiều hình ảnh đặc sắcđược xây dựng theo phương thức ẩn dụ, so sánh nhưng độc đáo nhất làhình ảnh: Một nốt trầm xao xuyến. Hình ảnh này vừa thể hiện đượcchủ đề của bài thơ, vừa gợi biết bao liên tưởng sâu xa. Có lẽ, cũng bằngcách của một nốt trầm trong hoà ca ấy, Thanh Hải sẽ còn mãi xao xuyếntrong lòng người đọc.Nhiều nhà thơ đã viết về mùa xuân với những sắc thái khác nhau: mùaxuân chín (Hàn Mặc Tử), mùa xuân xanh (Nguyễn Bính), xuân ý, xuânlòng (Tố Hữu)... Trong bài thơ này, ý nguyện của tác giả là muốn làmmột mùa xuân nhưng chỉ là một mùa xuân nho nhỏ  với khát khao đượcđóng góp công sức nhỏ bé của mình làm đẹp thêm mùa xuân đất nước. ...