Đổi mới mô hình cơ cấu tổ chức các thư viện và trung tâm thông tin tại Việt Nam

Bài viết này hệ thống hóa và phân tích các luận điểm về mô hình cơ cấu tổ chức trong các thư viện và trung tâm thông tin (TV&TTTT); Khảo sát và phân tích thực trạng mô hình cơ cấu tổ chức trong các TV&TTTT tại Việt Nam; Đề xuất mô hình cơ cấu tổ chức áp dụng cho các TV&TTTT tại Việt Nam.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Đổi mới mô hình cơ cấu tổ chức các thư viện và trung tâm thông tin tại Việt NamNGHIÊN CỨU - TRAO ĐỔIĐỔI MỚI MÔ HÌNH CƠ CẤU TỔ CHỨC CÁC THƯ VIỆNVÀ TRUNG TÂM THÔNG TIN TẠI VIỆT NAMTS Nguyễn Văn ThiênTrường Đại học Văn hóa Hà NộiTóm tắt: Bài viết này hệ thống hóa và phân tích các luận điểm về mô hình cơ cấutổ chức trong các thư viện và trung tâm thông tin (TV&TTTT); Khảo sát và phân tích thựctrạng mô hình cơ cấu tổ chức trong các TV&TTTT tại Việt Nam; Đề xuất mô hình cơ cấutổ chức áp dụng cho các TV&TTTT tại Việt Nam.Từ khóa: Cơ cấu tổ chức; quản lý thư viện; quản lý trung tâm thông tin.Organizational structure renovation of libraries and information centersin VietnamAbstract: The article systematizes and analyzes viewpoints on organizationalstructure in libraries and information centers, surveys and analyzes the currentsituation in Vietnam and recommends the organizational structure model for librariesand information centers in Vietnam.Keywords: organizational structure; librarian; information center management.Mở đầuTrong những thập niên gần đây hoạt độngthông tin-thư viện tại Việt Nam đã có rấtnhiều thay đổi. Theo một nghiên cứu đượcthực hiện bởi Khoa Thư viện - Thông tin,Trường Đại học Văn hóa Hà Nội [11], kết quảkhảo sát chỉ ra rằng, các TV&TTTT tại ViệtNam đang trong quá trình chuyển dịch mạnhmẽ từ mô hình truyền thống sang hiện đại.Sự thay đổi này mang đến nhiều lợi ích, tuynhiên nó cũng đặt ra nhiều vấn đề đối vớiquản lý thư viện hiện đại, trong đó cần phảiđổi mới về mô hình cơ cấu tổ chức. Từ nhữngluận điểm trên, việc phân tích các vấn đề lýluận về mô hình cơ cấu tổ chức TV&TTTT,nghiên cứu thực trạng và đề xuất mô hìnhcơ cấu tổ chức phù hợp cho các TV&TTTTtại Việt Nam sẽ góp phần nâng cao hiệu quảquản lý trong các TV&TTTT.1. Các luận điểm về mô hình cơ cấu tổchức trong thư viện và trung tâm thông tinngày nayTheo Chester I. Barnard [1]; Nguyễn HữuTri [12]; Bùi Anh Tuấn, Phạm Thúy Hương [13],cơ cấu tổ chức là sự sắp xếp, bố trí các yếu tốcấu thành tổ chức cũng như thiết lập các mốiquan hệ giữa các yếu tố đó với nhau. Cơ cấutổ chức được hiểu là kết cấu bên trong cùngvới quan hệ của các bộ phận trong tổ chức,là yếu tố cấu thành trong không gian của tổchức, cấu trúc các phần tử hợp thành tổ chứcđể thực hiện một nhiệm vụ cụ thể nào đó.THÔNG TIN VÀ TƯ LIỆU - 5/2017 15NGHIÊN CỨU - TRAO ĐỔITheo Robert D. Stueart và Barbara B.Moran [10]; Krishan Kumar [7], cơ cấu tổ chứclà công cụ quản lý quan trọng trước tiên củatất cả các tổ chức để sử dụng có hiệu quả cácnguồn lực. Thiết lập cơ cấu tổ chức trong mộtTV&TTTT có thể hiểu là việc xây dựng trongthư viện một hệ thống gồm các phòng, ban,bộ phận, đồng thời xác định mối liên hệ, cơchế phối hợp giữa các phòng, ban, bộ phậntrong thư viện nhằm đạt mục tiêu chung đềra. Để quản lý các TV&TTTT có thể lựa chọnsử dụng các mô hình cơ cấu tổ chức khác nhaunhư: Trực tuyến, chức năng, trực tuyến - chứcnăng, ma trận… Mỗi mô hình cơ cấu tổ chứcnày có những ưu và nhược điểm riêng. Cơcấu trực tuyến là kiểu cơ cấu tổ chức đơngiản, một thư viện áp dụng cơ cấu này sẽkhông hình thành các phòng ban, bộ phận.Mối quan hệ giữa các cấp quản lý trong mộtthư viện được thực hiện theo một đườngthẳng. Người lãnh đạo trực tiếp quản lý tấtcả các thành viên của thư viện. Cơ cấu chứcnăng phân chia thư viện thành các bộ phận,sự phân chia căn cứ theo sự tương đồng củatừng công việc. Trong cơ cấu này, vai trò củangười lãnh đạo cao nhất của thư viện là phảitạo ra được sự ăn khớp giữa những ngườilãnh đạo các bộ phận chức năng, đảm bảosự thống nhất trong chỉ đạo, tránh tình trạngmâu thuẫn, trái ngược nhau. Cơ cấu trựctuyến - chức năng là mô hình hỗn hợp củahai loại cơ cấu trực tuyến và chức năng, lấycơ cấu trực tuyến làm nền tảng. Với mô hìnhnày, giám đốc hay người lãnh đạo trực tuyếnđược sự hỗ trợ của những người lãnh đạo cácbộ phận chức năng, các nhóm chuyên giacủa các bộ phận quản lý riêng biệt. Cơ cấuma trận là loại cơ cấu tổ chức kết hợp của haihay nhiều mô hình cơ cấu tổ chức với nhau. Vídụ, mô hình tổ chức theo chức năng kết hợpvới mô hình tổ chức theo sản phẩm, hay môhình chức năng kết hợp với mô hình dự án, tổđội… Sự kết hợp của hai hay nhiều mô hìnhcơ cấu tổ chức tạo nên một ma trận mà ở đómỗi nhân viên chịu sự quản lý của nhiều kênhkhác nhau. Nó tạo nên sự hài hòa của tổ chức16 THÔNG TIN VÀ TƯ LIỆU - 5/2017hình thức và phi hình thức, là bước phát triểncao của cấu trúc tổ chức mềm dẻo, linh hoạt.Trên thế giới và trong nước, có nhiềunhà khoa học đã đưa ra những quan điểmkhác nhau về mô hình cơ cấu tổ chức trongTV&TTTT hiện đại. Tuy mức độ đề cập củacác nhà khoa học khác nhau nhưng đều cósự thống nhất ở một số luận điểm sau:- Đổi mới về cơ cấu tổ chức trong thưviện hiện đại là tất yếuTheo Lancaster [8], việc ứng dụng CNTTđã tác động mạnh mẽ đến cơ cấu tổ chức củacơ quan thư viện thông tin, làm thay đổi bảnchất hoạt động của một số bộ phận, ph ...