Đổi mới thể chế, cơ chế và những giải pháp chấn chỉnh, hoàn thiện, tái cấu trúc lĩnh vực đầu tư công

Bài viết gồm có những ý chính sau: Khái niệm và quan điểm chung về đầu tư công, thực trạng đầu tư công ở Việt Nam; tác động của cơ chế đầu tư công đối với tình trạng đầu tư công của Việt Nam; một số khuyến nghị chính sách nhằm đổi mới thể chế, cơ chế và những giải pháp chấn chỉnh, hoàn thiện, tái cấu trúc lĩnh vực đầu tư công trong một vài năm tới. Mời các bạn tham khảo.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Đổi mới thể chế, cơ chế và những giải pháp chấn chỉnh, hoàn thiện, tái cấu trúc lĩnh vực đầu tư công Bài thảo luận chính sách CS-07 Đổi mới thể chế, cơ chế và những giải pháp chấn chỉnh, hoàn thiện, tái cấu trúc lĩnh vực đầu tư công Nguyễn Đức Thành và Đinh Tuấn Minh © 2011 Trung tâm Nghiên cứu Kinh tế và Chính sách Bài thảo luận chính sách CS-07 Trường Đại học Kinh tế, Đại học Quốc gia Hà Nội Đổi mới thể chế, cơ chế và những giải pháp chấn chỉnh, hoàn thiện, tái cấu trúc lĩnh vực đầu tư công1 Nguyễn Đức Thành2 và Đinh Tuấn Minh3 Quan điểm được trình bày trong bài nghiên cứu này là của (các) tác giả và không nhất thiết phản ánh quan điểm của VEPR. 1 Đây là một phiên bản của tham luận do nhóm tác giả trình bày tại Hội thảo “Đổi mới thể chế, cơ chế và những giải pháp chấn chỉnh, hoàn thiện, tái cấu trúc lĩnh vực đầu tư công trong một vài năm tới” do Viện Chiến lược phát triển, Bộ Kế hoạch và Đầu tư phối hợp với Chương trình Phát triển của Liên hợp quốc (UNDP) tổ chức, trong khuôn khổ “Dự án hỗ trợ xây dựng Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội thời kỳ 2011-2020”, vào ngày 27/10 tại Hà Nội. Nhóm tác giả xin chân thành cảm ơn TS. Lưu Bích Hồ vì những thảo luận ban đầu và sự động viên trong quá trình chuẩn bị nghiên cứu này. Nhóm tác giả ý thức rằng bài viết còn chưa hoàn thiện, cần được thảo luận và bổ sung thêm, và mong có sự đóng góp, nhận xét của các đồng nghiệp. 2 Trung tâm Nghiên cứu Kinh tế và Chính sách (VEPR), Trường Đại học Kinh tế, Đại học Quốc gia Hà Nội. Email: nguyen.ducthanh@vepr.org.vn. 3 Trung tâm Nghiên cứu Kinh tế và Chính sách (VEPR), Trường Đại học Kinh tế, Đại học Quốc gia Hà Nội. Email: dinh.tuanminh@vepr.org.vn. 1 Mục lục Mục Lục ..................................................................................................................................... 2 Dẫn nhập .................................................................................................................................... 3 Khái niệm và quan điểm chung về đầu tư công ......................................................................... 4 Thực trạng đầu tư công ở Việt Nam ........................................................................................... 5 Tình hình đầu tư công ở Việt Nam ......................................................................................... 5 Ảnh hưởng của đầu tư công đối với ổn định vĩ mô ở Việt Nam ............................................ 9 Tác động của cơ chế đầu tư công đối với tình trạng đầu tư công của Việt Nam ..................... 17 Cơ sở lý thuyết về cơ chế đầu tư công ................................................................................. 17 Cơ chế đầu tư công hiện nay của Việt Nam ......................................................................... 21 Nhận xét về cơ chế đầu tư công hiện nay ............................................................................. 23 Một số khuyến nghị chính sách nhằm đổi mới thể chế, cơ chế và những giải pháp chấn chỉnh, hoàn thiện, tái cấu trúc lĩnh vực đầu tư công trong một vài năm tới ....................................... 24 Tài liệu tham khảo ................................................................................................................... 29 2 Dẫn nhập Đầu tư công trở thành vấn đề quan tâm trên thế giới trong đó có Việt Nam. Trên thế giới, đầu tư công ở châu Âu và Mỹ đã trở thành tâm điểm gây bất ổn kinh tế toàn cầu từ cuối 2010 đến nay. Nhiều quốc gia như Hy Lạp và Bồ Đào Nha có nguy cơ rơi vào tình trạng vỡ nợ do vay nợ quá nhiều để đầu tư công trong thời gian trước đó. Với Việt Nam đầu tư công hiện vẫn duy trì ở mức cao. Trong giai đoạn 2001-2005, đầu tư công chiếm 23% tổng vốn đầu tư toàn xã hội. Trong giai đoạn 2006-2010, khoảng trên 24% tổng vốn đầu tư toàn xã hội. Đầu tư công cao là nguyên nhân chính khiến nợ công của Việt Nam có xu hướng tăng. Năm 2010 là 56,7% GDP và theo dự kiến, năm 2011 sẽ tăng lên thành 58,7% GDP. Nhiều nghiên cứu chỉ ra mối quan hệ của đầu tư công đối với lạm phát và tiềm ẩn nguy cơ khủng hoảng tiền tệ, kinh tế (Vũ Thành Tự Anh et al., 2008; Nguyễn Đức Thành, 2011; Phạm Thế Anh, 2011b). Về cơ bản các nghiên cứu này chỉ ra rằng đầu tư công cao và kém hiệu quả trong bối cảnh tiết kiệm của Việt Nam giảm sẽ khiến cho nhà nước phải vay mượn nhiều. Đây là một trong những nguyên nhân chính dẫn đến lãi suất thị trường tăng cao, đồng nội tệ bị mất giá, và lạm phát tăng. Nhận thức được vấn nạn này, Đảng và chính phủ đã bắt đầu chú trọng đến việc kiểm soát đầu tư công. Gần đây nhất, Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng (2011), trong bài diễn văn bế mạc Hội nghị Trung ương 3, đã khẳng định quyết tâm của Đảng và Nhà nước: “tạo sự chuyển biến thực sự trong việc đổi mới mô hình tăng trưởng, cơ cấu lại nền kinh tế, nâng cao chất lượng, hiệu quả, sức cạnh tranh.” Trong tiến trình đó, cải cách và tái cơ cấu đầu tư công chiếm một vai trò then chốt. Việc tìm hiểu thực trạng hiện nay về đầu tư công của Việt Nam xét theo yêu cầu chống lạm phát, ổn định kinh tế vĩ mô, bảo đảm an sinh xã hội, tái cấu trúc nền kinh tế, chuyển đổi mô hình tăng trưởng trở thành một yêu cầu cấp thiết với giới nghiên cứu hiện nay. Nghiên cứu cần chỉ ra những tồn tại về cơ chế đầu tư công dẫn đến thực trạng trên và từ đó để ra các giải pháp để khắc phục trong thời gian tới. Nghiên cứu của chúng tôi dựa trên các lý thuyết quản trị đầu tư công hiện đại trên thế giới hiện nay cũng như kinh nghiệm của các nước đang phát triển để tìm ra các bất cập trong cơ chế đầu tư công hiện nay của Việt Nam. Lý thuyết quan hệ người chủ-người thừa hành (principal-agent theory) về đầu tư công sẽ được cân nhắc như là khung lý thuyết đề nhận định về các hành vi đầu tư công cũng như cơ chế đầu tư công của Việt Nam. Trên cơ sở đó nghiên 3 cứu sẽ đề ra những giải pháp tổng thể và cụ thể, đặc biệt là việc sửa đổi phân cấp quản lý và đổi mới công tác quy hoạch, nhằm chấn chỉnh, hoàn thiện và tái cấu trúc lĩnh vực đầu tư công phục vụ chống lạm ...