Đời Sống : Mệt ( Fatigue )

cTheo định nghĩa, mệt ( fatigue ) là cảm giác đuối sức trong hay sau lúc làm công việc hàng ngày, hoặc thấy không đủ năng lực bắt đầu công việc. Chúng ta cần phân biệt mệt với buồn ngủ, khó thở, yếu ( weakness ). Tùy thời gian mệt xảy ra bao lâu, mệt được chia thành
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Đời Sống : Mệt ( Fatigue )Đời Sống : Mệt ( Fatigue ) BS Nguyễn Văn Đức Đời Sống : Mệt ( Fatigue ) BS Nguyễn Văn ĐứcTheo định nghĩa, mệt ( fatigue ) là cảm giác đuối sức trong hay sau lúc làmcông việc hàng ngày, hoặc thấy không đủ năng lực bắt đầu công việc.Chúng ta cần phân biệt mệt với buồn ngủ, khó thở, yếu ( weakness ). Tùythời gian mệt xảy ra bao lâu, mệt được chia thành :- Mệt mới đây ( recent fatigue ) : mệt chưa đầy 1 tháng.- Mệt kéo dài ( prolonged fatigue ) : mệt hơn 1 tháng.- Mệt kinh nên ( chronic fatigue ) : mệt trên 6 tháng.Bạn mới mệt đây, không có thêm triệu chứng nào khác, ồ, chưa sao, chắcrồi đâu sẽ lại vào đó, ta cứ chờ thêm ít thời gian nữa xem sao. Mệt kéo dàivà mệt kinh niên là những cái mệt ta cần tìm hiểu nguyên nhân.Những nguyên nhân gây mệt :Rất nhiều nguyên nhân có thể khiến ta mệt kéo dài hoặc mệt kinh niên :- Bệnh thiếu máu : do thiếu chất sắt, chất folate, sinh tố B12, ...- Bệnh nội tiết : như bệnh cường tuyến giáp trạng, suy tuyến giáp trạng,bệnh tiểu đường, mãn kinh, ...- Bệnh nhiễm trùng : như bệnh lao, bệnh AIDS, ...- Các bệnh ung thư.- Bệnh đau nhức toàn thân ( fibromyalgia, gây đau nhức khắp người, khóngủ, mệt mỏi ).- Các bệnh thần kinh bắp thịt ( neuromuscular disorders ).- Các bệnh của mô liên kết ( connective tissue diseases ).- Bệnh tâm thần: như các bệnh căng thẳng tâm thần, bệnh sầu buồn, ...- Các bệnh mất ngủ ( sleep disorders ).- Hội chứng mệt mỏi kinh niên ( chronic fatigue syndrome ).- Nghiện rượu hay các thuốc nha phiến.- Các thuốc dùng : chẳng hạn như các thuốc chữa chảy mũi, nghẹt mũi, ...Trong đa số những trường hợp mệt kéo dài và kinh niên, nguyên nhân gâymệt tìm thấy là một bệnh thể xác kinh niên, hoặc một bệnh tinh thần. Nhiềungười mệt vì cả hai nguyên nhân thể xác lẫn tinh thần, thí dụ một người bịlao, lo nghĩ, buồn rầu đến mất ăn, mất ngủ. Cũng có người mệt hoài, chỉvì... uống rượu, chích choác tối ngày, hoặc vô tình cứ dùng liên tục nhiềuloại thuốc có thể gây mệt, chẳng hạn những thuốc chữa chảy mũi, nghẹtmũi, dị ứng như Dimetapp, Actifed, Benadryl, ...Song đến một phần ba ( 1/3 ) những trường hợp mệt kéo dài và kinh niênkhông có nguyên nhân rõ rệt. Người mệt cứ than mệt, bác sĩ, sau bao nhữngtìm hiểu, vẫn không biết rõ tại sao vị này cứ than mệt ( idiopathic fatigue ).Truy tìm nguyên nhân gây mệt“Ôi cha, bác sĩ, hơn 1 tháng nay, tôi mệt ơi là mệt, chả thiết làm ăn gì. Bácsĩ thử máu tổng quát cho tôi, xem tôi có bệnh gì không ?”Rất tiếc, thưa bạn, không có thử máu nào có thể giúp ta khám phá tất cả cáctật bệnh của cõi nhân gian này. Chẳng hạn, thử máu không thể cho biết tacó bị ung thư da, bướu óc, ung thư phổi, bao tử, ruột già và nhiều loại ungthư khác. Thử máu cũng không thể giúp ta tìm nhiều bệnh nhiễm trùngnguy hiểm, như bệnh lao. Rồi, bệnh đau nhức toàn thân ( fibromyalgia, gâyđau nhức đủ mọi chỗ trong người, mệt mỏi, khó ngủ ), cũng như tất cả cácbệnh tâm thần đều không thể định ra bằng thử máu. Rất nhiều bệnh khôngthể tìm thấy bằng thử máu.Nên, bạn ơi, không có một thử máu nào có thể được gọi là “thử máu tổngquát” cả. Ta nên thử những gì, hoàn toàn tùy vào sự suy luận của bác sĩ, saukhi đã hỏi bệnh bạn tỉ mỉ, thăm khám bạn kỹ lưỡng. Bác sĩ nghĩ đến nhữngbệnh gì có thể đang gây triệu chứng cho bạn, sẽ cho thử máu, thử nước tiểu,hoặc chụp phim để đi tìm những bệnh ấy.Vậy, hỏi bệnh tỉ mỉ, thăm khám kỹ lưỡng bao giờ cũng quan trọng hơn thửmáu. Có nhiều khi, sau khi hỏi bệnh và thăm khám, bác sĩ đã có thể đoánngay bạn đang bị bệnh gì.Nào, bây giờ trở lại với vấn đề mệt mỏi của bạn, ta khoan hãy bàn đếnchuyện thử máu, bạn nhé. Xin bạn kể cho nghe đầu đuôi câu chuyện trướcđã.Bạn mệt đã hơn một tháng? Cái mệt của bạn xảy ra vào lúc nào trong ngày,trong trường hợp nào, nó ra sao, có làm giảm năng suất... lao động của bạnkhông? À, mà bạn làm việc bao nhiêu tiếng một ngày, tuần mấy ngày? (làmhai “jobs”, mười mấy tiếng mỗi ngày, 7 ngày một tuần, chưa kể lái xe đếnsở 1 tiếng đi, 1 tiếng về ? ) Bạn ngủ đêm mấy tiếng, có ngon không ? ( haylàm ngày chưa đủ, làm thêm luôn đêm ? ) Bạn ăn uống thế nào? ( sáng chútcà-phê, trưa lát bánh mỏng, tối qua loa chút cơm, còn toàn thuốc lá ? )Ngoài chuyện mệt mỏi, bạn có triệu chứng gì khác : lên hoặc xuống cân, hohắng, tiêu tiểu bất thường, nhức đau các khớp, nổi mẩn trên da, v.v.?Và, tinh thần bạn thế nào, có gì lo âu, buồn bực ? Chuyện gia đình, chuyệntrong sở, có ấm êm, xuôi chảy, hay xào xáo, lung tung? Từ trước, có bác sĩnào từng bảo rằng bạn bị xáo trộn tâm thần ( psychiatric disorders ) ? Bạnbiết, ba bệnh tâm thần hay gây mệt nhất là sầu buồn ( depression ) , căngthẳng tâm thần ( anxiety ), và bệnh chính là tâm thần song lại cảm thấy đau,mệt thể xác ( somatoform disorder ).Nếu bạn là phụ nữ, kinh nguyệt bạn còn đều không, hay bạn sắp hoặc vừamãn kinh, và đâm khó ngủ, buồn rầu, âu lo, mệt mỏi vì những xáo ...