Đừng nói dối

Giới luật có vẻ hoàn toàn minh bạch. Ai cũng hiểu thế nào là nói dối: biết là sai mà bảo là đúng, như vậy là nói dối. Khi dạy trẻ, chúng ta chú ý giới luật đó lắm. Cho nên chúng ta hỏi chúng: "Ai đánh bể cái đĩa này?", hi vọng chúng sẽ thú tội mặc dầu chúng biết rằng thú tội thì thế nào cũng bị ta rầy đấy. Ngay cả những khi chúng ta không có cách gì chứng thực tội của trẻ thì chúng ta cũng hi vọng rằng nó sẽ tự thú. Chúng...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Đừng nói dối Đừng nói dối Giới luật có vẻ hoàn toàn minh bạch. Ai cũng hiểu thế nào là nói dối: biết là sai mà bảo là đúng, như vậy là nói dối. Khi dạy trẻ, chúng ta chú ý giới luật đó lắm. Cho nên chúng ta hỏi chúng: Ai đánh bể cái đĩa này?, hi vọng chúng sẽ thú tội mặc dầu chúng biết rằng thú tội thì thế nào cũng bị ta rầy đấy. Ngay cả những khi chúng ta không có cách gì chứng thực tội của trẻ thì chúng ta cũng hi vọng rằng nó sẽ tự thú. Chúng ta tin nó đủ hùng tâm để yêu sự thực, thà chịu trừng phạt chứ không khi nào nói dối. Đối với trẻ chúng ta nghiêm khắc như vậy đấy! Ừ, má sẽ may cho con cái áo đó, nhưng con phải hứa hễ ba có hỏi gì nói chỉ tốn 500 đồng thôi nhé!. Chắc bạn đã nghe thấy một bà mẹ nói với con như vậy. Và nếu bạn tin rằng có thể dạy cho trẻ phâ n biệt được nói dối khi nào là có tội, khi nào đã chẳng có tội mà còn đáng khen, thì bạn lầm đấy. Đối với một đứa trẻ chưa bị xã hội làm cho hư hỏng thì, nhờ Trời, nói dối trong trường hợp nào cũng là nói dối. Nhưng cha mẹ có nhiều người là cho trẻ hư vì khiến cho chúng nói dối hoặc bằng cách trừng trị chúng nghiêm khắc quá, chúng sợ mà phải nói dối hoặc bằng cách trừng trị chúng nghiêm khắc quá, chúng sợ mà phải nói dối hoặc bằng cách làm gương cho chúng nói dối. Thằng tư lại trả lời điện thoại đi, chắc lại là di Xuân đấy, lắm chuyện lắm, con bảo rằng má đi khỏi rồi nhé!. Dạy cho chúng nói dối như vậy rồi tới khi chúng nói dối với mình thì lại nghiêm khắc trừng trị chúng. Vì chúng ta nói dối với người khác thì được, còn người khác mà nói dối chúng ta thì chúng ta dễ nổi quạu lên. Chỉ mỗi sự kiện này: chúng ta không thành thật với người khác mà lại buộc người khác phải thành thực với ta, cũng đủ tỏ rằng chúng ta biết rõ giá trị của sự thành thực. Chúng ta đòi người khác - đặc biệt là con chúng ta - phải tốt hơn chúng ta. Thật lạ lùng: chúng ta luôn luôn tìm được cả ngàn lí lẽ để chữa tội nói dối của mình!... Nhưng thôi, tôi xin dừng lại, để mỗi người tự xét lương tâm của mình. Chúng ta nên tự hỏi câu này: cấm nói dối có nghĩa là bất kì lúc nào, trong trường hợp nào cũng phải nói thực không, có sao nói vậy không; hay là sự cấm đoán đó có một giới hạn nào đó cho hợp với thực tế? Tôi thí dụ rằng khi gặp chồng của bà X - bà này chơi thân với bạn - cùng đi với một người đàn bà khác, trong những hoàn cảnh làm cho bạn tin chắc rằng hai người đang cặp kè với nhau, không còn nghi ngờ gì nữa. Nếu bà X ngờ chồng mình có ngoại tình, hỏi bạn mà bạn lại biết bà ấy nóng tính lắm, có thể xin li dị được thì bạn có nói tất cả sự thật ra hay không? Hay là bạn biết tính ông X chỉ lạc lòng vậy thôi, sau sẽ ân hận mà bạn sẽ nói khéo cách nào cho bà X khỏi nghi ngờ - nói khéo không có nghĩa là nói dối một cách trắng trợn - chẳng hạn bảo: Tại sao chị lại nghi anh ấy như vậy, anh ấy quý chị lắm mà. và gia đình họ khỏi tan rã? Còn như ông chồng kia nếu như vợ hỏi thì có bổn phận thật nói hết ra không? Cái đó còn tùy. Nếu tin rằng vợ ông sẽ không chấp nhất, sẽ tha thứ được thì phải thú thật với vợ. Trái lại nếu vợ nóng tính có thể xin li dị liền thì đừng nên thú làm chi. Một ông bạn của tôi, gia đình rất hòa thuận, bà vợ không hề nghi ngờ chồng gì cả, nhưng cũng không khi nào cho chồng đi du lịch một mình. Sau mười năm sống chung, ông thấy tình trạng ấy vô lí quá, quyết tâm nói dối vợ, bảo từ nay thường phải đi xa vì công việc làm ăn. Và ông ta kiếm được cớ để đi một mình mà hưởng cái thú cô liêu. Ông đã dùng thuật nói dối để có cái quyền chính đáng được hưởng một chút tự do vừa phải. Vậy chúng ta c ư xử với nhau phải đại lượng, nhân từ, sáng suốt một chút để có thể tin cậy lẫn nhau mà nói thực với nhau được, nếu không thì chúng ta sẽ làm cho người khác phải nói dối với ta cũng như chính chúng ta phải nói dối với họ. Như vậy, tôi cho rằng nên đổi câu: Đừng nói dối ra làm Nên thành thực thì hơn. Người nào bất đắc dĩ phải nói dối - dù một lần hay mười lần, điểm đó không quan trọng - mà trong thâm tâm, bứt rứt vì không thể nói thực ra được, thì người đó không phải là kẻ nói dối. Trái lại, nhà cầm quyền nào theo đạo Ki tô, ở nhà chăm chỉ đọc kinh, cầu nguyện mà vì hèn nhát hoặc tư lợi, trị dân theo một chính sách trái với đạo Ki tô, thì không phải là người thành thực. Nhà văn nào chiều theo thị hiếu độc giả mà viết những điều trái với quan niệm đạo đức của mình, cũng là thiếu thành thực. Nhân viên nào chê cách làm ăn của ông chủ là bất lương mà vẫn hèn nhát hợp tác với ông ta, cũng là mắc tội thiếu thành thực. Những thí dụ đó chứng tỏ rằng: 1. Thành thực và dối trá là tùy ở thái độ chứ không phải ở hành động của ta. 2. Thành thực thì luôn luôn là can đảm; dối trá thì luôn luôn là hèn nhát. 3. Dối trá là phản bội, mà thành thực là trung thành, chẳng những trung thành với chân lý đã được chấp nhận mà còn trung thành với bản thân nữa. Cái nguy hại của sự nói dối là cứ mỗi lần nó ...