Giá dầu tăng vọt: Kinh tế toàn cầu suy thoái?

Trong báo cáo tháng tám 2004 vừa rồi của OPEC (Tổ chức các nước xuất khẩu dầu) cho rằng việc tăng giá dầu hiện nay sẽ tác động rất nhỏ đến nền kinh tế thế giới trong năm 2004 và 2005. Báo cáo này cho thấy hầu như tăng trưởng kinh tế không giảm đi bao nhiêu so với dự báo mà các tổ chức quốc tế dự báo lúc đầu năm. Chẳng hạn như khi so sánh với dự báo của IMF (Quỹ Tiền tệ Quốc tế) hồi tháng tư năm nay thì kết luận của OPEC xem như...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Giá dầu tăng vọt: Kinh tế toàn cầu suy thoái?Giá dầu tăng vọt: Kinh tế toàn cầu suy thoái?Nguyễn Hoài Bảo[Đăng trên Thời báo Kinh tế Sài Gòn số 38-2004 (718), ngày 16/9/2004]Trong báo cáo tháng tám 2004 vừa rồi của OPEC (Tổ chức các nước xuất khẩu dầu) chorằng việc tăng giá dầu hiện nay sẽ tác động rất nhỏ đến nền kinh tế thế giới trong năm2004 và 2005. Báo cáo này cho thấy hầu như tăng trưởng kinh tế không giảm đi baonhiêu so với dự báo mà các tổ chức quốc tế dự báo lúc đầu năm. Chẳng hạn như khi sosánh với dự báo của IMF (Quỹ Tiền tệ Quốc tế) hồi tháng tư năm nay thì kết luận củaOPEC xem như không sai lệch gì nhiều và trong nhiều trường hợp còn khả quan hơn, nhưNhật Bản (xem bảng bên dưới).Bảng: Tốc độ tăng trưởng kinh tế thế giới 2004 -2005 Thế giới G–7 Mỹ Nhật Bản Khối Euro2004 4,7 (4,6) 3,5 (3,5) 4,3 (4,6) 4,3 (3,4) 1,9 (1,7)2005 4,3 (4,4) 2,8 (3,1) 3,5 (3,9) 2,1 (1,9) 2,2 (2,3)Nguồn: Báo cáo tháng 8 của OPEC. Số trong ngoặc là dự báo của IMF vào tháng 4/2004.Có thể không khó hiểu khi về kết quả tính toán của OPEC ở trên khi mà đây là cơ quanđang kiểm soát khoảng ½ nguồn cung dầu của thế giới hiện nay. Họ đang hưởng lợi từviệc giá dầu tăng vọt. Tuy vậy, một số tổ chức ngoài OPEC gần đây cũng ước tính việctác động của giá dầu cao đến tăng trưởng kinh tế cũng không đáng kể. Chẳng hạn nhưGoldman Sach cho rằng tác động của cú sốc dầu hiện nay chỉ làm giảm tăng trưởng củaMỹ và nhóm G7 từ 0,3% đến 1%. Hoặc một công bố khác hồi tháng Năm của IEA (Tổchức Năng lượng Quốc tế) hợp tác với IMF cũng cho rằng sẽ tác động của việc giá dầucao chỉ làm giảm tăng trưởng các nước OECD chỉ khoảng 0,4%.Điều này quá nghịch lý so với lo lắng chung của thế giới khi mà câu hỏi đang đặt ra làliệu sẽ có một cuộc suy thoái kinh tế sắp diễn ra nếu tình trạng giá dầu cứ tăng vọt nhưhiện nay? Mặc dù không phải các cú sốc dầu nào cũng dẫn đến suy thoái kinh tế. Chẳnghạn như cú sốc dầu sau chiến tranh Iraq năm 2003 vừa rồi. Thế nhưng các cuộc suy thoáikinh tế trầm trọng từ sau năm 1973 đến nay đều có liên quan đến sự tăng vọt của giá dầu(xem 2 hình bên dưới). Điều này ủng hộ thêm sự lo lắng suy thoái kinh tế trong năm 2005là hợp lý và cần một phân tích thận trọng.Lịch sử các cú sốc giá dầu của thế giớiTừ năm 1948 đến những năm cuối 1960, mức giá dầu trung bình của thế giới chỉ daođộng từ $2,50 đến $3,00 một thùng. OPEC được thành lập vào năm 1960, lúc đó có nămquốc gia là Iran, Iraq, Kuwait, Saudi Arabia và Venezuela. Đến năm 1971, sáu thành viênkhác gia nhập là Qatar, Indonesia, Libya, United Arab Emirates, Algeria và Nigeria. Cácthành viên trong OPEC đã thoả thuận hàng năm sản xuất dầu và cung cấp một giới hạnnhất định ra thị trường nhằm giữ mức giá.Cú sốc dầu lần thứ nhất bắt đầu vào cuối đầu tháng 10 năm 1973 khi Syria và Egypt (AiCập) tấn công Israel. Mỹ và các nước phương Tây đã hỗ trợ mạnh cho Israel. Trả đủa cho 1hành động này, hàng loạt các nước xuất khẩu dầu trong khối Arap đã cấm vận xuất dầucho các nước thân tín với Israel. Họ đã cắt giảm lượng dầu sản xuất từ 5 triệu thùng mộtngày xuống còn 1 triệu thùng. Kết quả rất nhanh chóng, giá dầu thế giới trong vòng sáutháng đã tăng 400%. Từ năm 1972 đến 1978 giá dầu dao động từ $12 đến $14 một thùngso với giai đoạn trước năm 1971 chỉ có $3 một thùng. Kết quả không tránh khỏi là suythoái kinh tế toàn cầu liền sau đó. Tăng trưởng của thế giới trong năm 1973 là 6,47%nhưng trong hai năm tiếp sau giảm xuống xung quanh 1%.Lần suy thoái kinh tế tiếp theo được châm ngòi bằng cuộc chiến Iran và Iraq năm 1979.Kết quả của cuộc chiến là lượng dầu sản xuất của hai nước này sụt giảm. Cũng như lầntrước cú sốc dầu lần thứ hai xảy ra. Giá dầu năm 1978 là $14 đã tăng lên $38 trong năm1981, tức là 271%. Tác động đến tăng trưởng kinh tế lần này mạnh và dai dẳng hơn. Nếunăm 1979 tăng trưởng của thế giới là 4.1% thì ba năm liền sau đó tốc độ tăng trưởng lầnlượt là 1,93%, 1,78% và 0,53%.Cú sốc giá dầu lần thứ ba là giai đoạn Iraq tấn công Kuwait năm 1990 -1991. Giá dầu từmức $20 đã tăng lên $35 vào tháng 10/1990. Lần này tác động đến kinh tế thế giới ít hơn,tăng trưởng vẫn giữ được ở mức gần 2%.Lần giá dầu tăng vọt gần đây là năm 2002. Nguyên nhân một phần là khủng hoảng nănglượng ở California và tình trạng căng thẳng ở Trung Đông. Cũng có một số lý do kháccộng hưởng dẫn đến suy thoái kinh tế Mỹ và thế giới là trong giai đoạn này là tình trạngnổ bong bóng của nền kinh tế Internet, sụp đổ thị trường bất động sản và một phần chínhsách thắt chặt tiền tệ của FED (Cục Dự trữ Liên bang Mỹ).Rà soát lại toàn bộ các cú sốc của giá dầu ở trên cho thấy, theo thời gian việc ảnh hưởngcủa tăng giá dầu lên nền kinh tế thế giới có tác động kém dần. Khủng hoảng trong giaiđoạn 1974 -75 và 1980 -1981 tác động xấu đến tăng trưởng là rõ ràng và dai dẵng hơn cáccú sốc gần đây. Việc tăng giá dầu kéo theo lạm phát cũng giảm đi. Trong những năm1970 lạm phát đã tăng gấp đôi, thế nhưng các cú sốc những năm 1990 và 2002 thì ảnhhưởng đến lạm phát rất nhỏ. Về mặt lý thuyết, tác động của việc tăng giá dầu quá cao códẫn đến suy thoái kinh tế toàn cầu hay không sẽ phụ thuộc và các yếu tố căn bản sau. Mộtlà độ lớn thực sự của cú sốc, nó hàm ý bao gồm mức giá thực cao đến bao nhiêu và tốc độtăng của giá. Hai là sự dai dẳng của cú sốc là ít hay nhiều. Ba là mức độ phụ thuộc củanền kinh tế vào dầu mỏ và năng luợng. Và thứ tư là mức độ hợp lý của những can thiệpvề chính sách của chính phủ, nhất là chính sách tiền tệ và tài khoá.Trở lại vấn đề tại sao các cú sốc dầu theo thời gian hình như có tác động ít hơn đối vớităng trưởng kinh tế. Có một số lý do để lý giải việc này. Thứ nhất, về mức giá dầu thực,nghĩa là mức giá đã được hiệu chỉnh lạm phát và giá đô la theo thời gian, thì mức giá ởgiai đoạn 1973 và 1979 là cao hơn rất nhiều với mức giá của năm 1 ...