GIÁ TRỊ VÀ CHUẨN MỰC NGHỆ THUẬT

Lịch sử nghệ thuật là quá trình phát triển cái đẹp, quá trình phát triển tính thẩm mỹ thông qua thị hiếu của con người, qua các thời đại. Vậy tiêu chuẩn của nghệ thuật là cái mà tự bản thân nghệ thuật có hay sở dĩ có tiêu chuẩn nghệ thuật là vì thị hiếu của con người? Do đó, việc đánh giá nghệ thuật đều không bao giờ tỏ ra thỏa đáng, vì mọi người tỏ ra yêu thích một tác phẩm nghệ thuật chỉ khi tác phẩm đó áp dụng đúng yêu cầu, sở thích của người...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
GIÁ TRỊ VÀ CHUẨN MỰC NGHỆ THUẬT GIÁ TR VÀ CHU N M C NGH THU T L ch s ngh thu t là quá trình phát tri n cái đ p, quá trình phát tri n tính th m m thông qua th hi u c a con ngư i, qua các th i đ i. V y tiêu chu n c a ngh thu t là cái mà t b n thân ngh thu t có hay s dĩ có tiêu chu n ngh thu t là vì th hi u c a con ngư i? Do đó, vi c đánh giá ngh thu t đ u không bao gi t ra th a đáng, vì m i ngư i t ra yêu thích m t tác ph m ngh thu t ch khi tác ph m đó áp d ng đúng yêu c u, s thích c a ngư i xem. Như v y, đ i tư ng ngh thu t ph i chăng là s v a hay không v a c a m t cái áo so v i kích c c a khán gi ? Khó khăn là ch m i ngư i đ u mu n có m t thang b c nh t đ nh n đ nh cho giá tr ngh thu t, xem như m t giá tr khoa h c, nhưng ch ng m y ai ch u t b s thích riêng, cái th hi u ch quan c a mình, trong vi c l a ch n m t tác ph m ngh thu t. Vì v y giá tr y n u có đư c ho c không khi nào có, - là m t vi c hi n nhiên. L ch s con ngư i luôn luôn bi n đ i nên nh ng khái ni m v cái đ p, v ngh thu t cũng không ng ng thay đ i theo th hi u c a con ngư i. Đi u c n tránh là không nên đ t ra nh ng nguyên lý chu n m c đ đánh giá cái đ p. Nhưng n u không tìm cách nào đó đ có nh ng lý gi i thích đáng, thì nh ng nhà nghiên c u s lúng túng trư c nh ng câu h i c a ngư i xem: “D a vào đâu đ đánh giá tác ph m này là đ p và giá tr ngh thu t c a tác ph m kia là cao?” Đã t ng có th i kỳ có l p lu n cho r ng nh ng cái đ p đ u ph i có ích và cái có ích m i đ p. Th t ra m i v t trong đ i s ng c a con ngư i đ u có ích và khi đã có ích thì đư c làm nên đ p, đ p đ ti n d ng, đ p đ d dàng trong vi c trao đ i, đ p đ d nhìn. Có nh ng v t dùng hàng ngày không ph i lúc nào cũng đ p, ví d hòn đá ghè, cái chùy đá c a ngư i nguyên th y. Nhưng cũng có nh ng công c t lúc đư c t o ra nó đã mang nét đ p đ nh hình như mũi lao c a ngư i nguyên th y không khác m y mũi lao b ng thép c a ngư i hi n đ i, vóc dáng mũi lao không h thay đ i, tr i qua hàng ngàn năm v n gi nguyên dáng đ p c a tu i thơ u nguyên th y. Ta hãy nhìn chi c vòng đeo c c a th i kỳ đ đá trung kỳ có tên g i Barma Grande đã ý th c đư c nguyên lý c a s đ i x ng và c ng đ ng con ngư i th i y đã nh t trí v i nhau v m t cái đ p. Ai là ngư i đã t o ra chi c vòng c này, và cái c cái ng c c a ai cách đây m y tri u năm đã đeo chi c vòng c này? Như v y có th nói giá tr ngh thu t đã có t khi chưa có lý lu n v th m m h c, và chúng ta bu c ph i nhìn nh n m t giá tr ngh thu t trong m t b i c nh th i gian không gian nh t đ nh. Và tiêu chí v cái đ p v n là s công nh n c a th hi u đa s áp đ t. Cũng ch cái vòng đeo c y, m t đ tài h n h p mà m i dân t c t ngư i Hy L p, ngư i Trung Hoa, ngư i Ân Đ c xưa đ n các ti m kim hoàn hi n đ i, t nh ng v c, răng hươu, xương s ng cá đ n nh ng h t kim cương, b ch kim, bích ng c, con ngư i ph i đi u ch nh cách nhìn s thích c a mình đ công nh n cái đ p không bao gi m t tiêu chí xác đ nh. Tuy khó khăn nhưng con ngư i không bao giò r i b ý đ nh thi t l p m t thang giá tr đ đo ch t lư ng ngh thu t. Đi u không may là nhân lo i đ u có m t hư ng chung đ đi tìm cái đ p; m i dân t c, m i vùng đ u có tiêu chí v cái đ p c a riêng mình, do đó đ nh nghĩa cái đ p trong ngh thu t không th khái quát như Platon đã đ nh nghĩa “con ngư i là m t sinh v t có hai chân không có lông vũ”, vì như v y Diogène s v t ra m t con gà s ng v t tr i lông đ kêu lên: đó là con ngư i c a Platon! M t kh ng đ nh sơ đ ng v ngh thu t như v y s gây r c r i hơn là làm sáng t m t v n đ v n dĩ đã có nhi u r c r i. Có nh ng lý lu n cho r ng ngh thu t ph i do con ngư i t o ra, như v y không có nghĩa là con ngư i làm ra cái gì cũng là ngh thu t. Khi thiên nhiên còn là nh ng hi n tư ng nhưng có con ngư i ngh sĩ đưa thiên nhiên vào âm nh c, thơ ca, h i h a, thì thiên nhiên đã không còn tính hi n tư ng n a, mà đã thông qua “bư c đ t kh i tư ng tư ng (saut de l'imagination) đ thành nh ng thành t c a ngh thu t” . Không rõ có ph i khi nghe Symphonie s 6 (Pastorale) mà Goethe đã vi t cho Zelter vào năm 1820 nh ng nh n xét sau: “… Di n t nh ng âm thanh d a hoàn toàn vào âm thanh như ti ng s m, ti ng đ ng ti ng róc rách c a su i.. t t c nhưng th y th t đáng ghét”. Th t ra âm thanh trong đ ng n i (Pastorale) c a Beethoven là ti ng v ng c a Arcadie, vùng đ a đàng lý tư ng c a ngh thu t, c a con ngư i. Cùng v i suy tư c a Kant trong Histore générale de la nature trên cơ s c a câu: N u m i bi u hi n c a đ t tr i cao đ p như th /có th có chăng m t chúa tr i? Beethoven đã dùng âm thanh đ nói lên s hoà đ ng gi a tr i đ t v i con ngư i. Beethoven không hoàn toàn mang phong cách h ng kh i lãng m n (exaltation romantique) đ vi t Symphonie Pastorale. B ng ch ng là André Gide trong ti u thuy t cùng tên Pastorale, lúc mu n gi i thích v màu s c cho m t cô gái mù b m sinh Gertru ...