Giấc ngủ từ đâu đến?

Cách đây không lâu, không chút băn khoăn gì, chúng ta đã chia cuộc sống của mình ra hai giai đoạn khác nhau về căn bản: thức và ngủ. Nhưng hóa ra là mỗi người trong chúng ta có hai giấc ngủ: giấc ngủ chậm và giấc ngủ nhanh, hay là giấc ngủ nghịch thường.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Giấc ngủ từ đâu đến? Giấc ngủ từ đâu đến? (phần 1) Để hiểu sâu sắc hơn về giấc ngủ và những giấc mơ, tất nhiên là ta cần phải thâm nhậpvào chính cơ chế của giấc ngủ.Chỉ cách đây không lâu, khoa học mới có thể trả lời được câu hỏi giấc ngủ là gì: đó là sự nghỉ ngơi của cáctế bào thần kinh vỏ não. Nói chính xác hơn, đó là quá trình ức chế tự vệ, quá trình này bao trùm các tế bào -các nơron của vỏ não và lan truyền dẫn tới những vùng sâu hơn của não. Khi đó, các nơron chấm dứt việcđáp lại những tín hiệu kích thích và chúng ở trong trạng thái ức chế. Như vậy, các tế bào của vỏ não chịutrách nhiệm đảm bảo giấc ngủ. Những công trình nghiên cứu mới đây của các nhà bác học đã phát hiện ramột bức tranh còn phức tạp hơn nhiều.Gần bốn mươi năm trước, nhà bác học Xô viết P.K.Anôkin phát biểu một ý tưởng: cùng với các tế bào củavỏ não, các bộ phận của não bộ dưới vỏ não cũng tham gia vào cơ chế của giấc ngủ. Các công trình nghiêncứu đã cho thấy đúng là như vậy. Tiến hành thí nghiệm trên các động vật bậc cao, các nhà khoa học dùngdòng điện kích thích những vùng sâu của não. Và họ thấy động vật chìm vào trong giấc ngủ. Giấc ngủ sayđến cả vào lúc thân não (như ta biết, trong não bộ có các bán cầu đại não, tiểu não và thân não gồm thoi não,trung gian và gian não) bị tách ra khỏi các bán cầu đại não.Người ta đã biết rõ rằng chính tại đây, ở thân não có một cơ chế nào đó tạo nên giấc ngủ. Nhưng đấy là cơchế nào? Câu trả lời đã được tìm ra khi người ta bắt đầu nghiên cứu hoạt động của cấu tạo lưới của thânnão - tức là thể lưới (chúng tôi đã nói về chất này ở các phần trên). Thì ra thể lưới tiếp nhận tất cả các tácnhân kích thích từ môi trường bên trong và bên ngoài, và sau khi tiến hành xử lý, nó gửi các tác nhân kíchthích ấy tới các tế bào ở vỏ các bán cầu đại não và giúp chúng chuẩn bị tiếp nhận thông tin.Chính thể lưới đem năng lượng đến cho các nơron của vỏ não, điều đó làm cho cơ thể được tỉnh táo. Giốngnhư nhà máy điện, thể lưới bảo đảm cung cấp năng lượng cho thành phố nơron - tức là não, và khi cắtcầu dao, thành phố thiếp đi.Người ta cũng đã tìm được ra những nguồn nuôi của thể lưới. Đó chính là các cơ quan cảm giác và một sốchất: khí cacbonic, các hocmôn, máu thừa chất dinh dưỡng. Các nhà khoa học còn phát hiện ra những chấtkìm hãm hoạt động của các tế bào thể lưới, nghĩa là có tác dụng gây ngủ. Nhiều loại thuốc mê cũng thuộcvề các dạng chất này.Những phát minh mới đã mâu thuẫn với một số sự kiện được xác lập trước đây. Nói riêng, các thí nghiệmcủa nhà bác học Thụy Sĩ Ghex đã cho thấy trung tâm của giấc ngủ không phải là thể lưới, mà là dưới đồithị. Cần phải xác định xem ai đúng. Những công trình nghiên cứu tiếp theo đã dẫn các nhà khoa học đến kếtluận: Mối liên hệ giữa các tế bào vỏ não và các tế bào thể lưới phức tạp hơn nhiều. Vùng dưới vỏ cungcấp năng lượng cho vỏ não, nhưng việc cung cấp đó chịu sự kiểm soát của các nơron vỏ não. Các nơron nàytự điều chỉnh, khi nào chúng cần năng lượng và cần bao nhiêu, chúng quyết định cho thể lưới làm việc hếtcông suất hoặc tạm thời ngắt mạch nó.Các nơron vỏ não còn tác động đến hoạt động của vùng dưới đồi thị. Khi con người còn thức thì có nghĩa làcác nơron đó ức chế hoạt động của các trung tâm giấc ngủ. Nhưng khi các tế bào vỏ não bắt đầu mệt mỏithì chúng cần được nghỉ ngơi. Tác động của chúng lên vùng dưới đồi thị giảm đi, và các tế bào ở vùng dướiđồi thị lập tức chớp lấy cơ hội đó - chúng đóng cầu dao thể lưới. Thành phố nơron chìm vào trong bóngtối, con người bắt đầu ngủ thiếp đi.Đó là lý thuyết của giấc ngủ nhờ vỏ não và dưới vỏ do P. K. Anôkhin đề ra. Nói vắn tắt, giấc ngủ là kếtquả của mối liên hệ từ hai phía của vỏ não và cơ chế dưới vỏ não của não bộ. Giấc ngủ từ đâu đến? (phần 2) Trong những năm gần đây, ở viện tâm lý học Baden (Thụy Sĩ) đã thực hiện những côngtrình nghiên cứu rất lý thú. M. Môniê và các cộng sự của ông đã đặt một câu hỏi: Liệu giấc ngủ có thể đượctruyền từ con vật này sang con vật khác hay không?...Các nhà khoa học còn đi theo một hướng khác để chọn lựa ra những chìa khóa dẫn đến cơ chế phức tạpcủa giấc ngủ. Vào đầu thế kỷ này, hai nhà nghiên cứu người Pháp đã làm thí nghiệm như sau: họ không chocác con chó được ngủ suốt hơn một tuần, sau đó rút ra từ não chúng chất chiết xuất, và đưa vào não nhữngcon chó khác. Những con chó này phút trước phút sau đã ngủ thiếp đi ngay trước mắt họ.Tiếp đó, các nhà khoa học đã lấy chất chiết xuất từ não của những con vật đang ngủ đông. Những con mèovà chó nhận được một liều chiết suất ấy đã rơi vào trạng thái ngủ suốt một thời gian dài. Giả thiết vềbản chất hóa học giấc ngủ đã tự nó nảy sinh như thế. Có lẽ, toàn bộ vấn đề là ở chỗ khi con người (hayđộng vật) thức, trong máu và trong não họ tích tụ những chất độc đáo nào đó gây ra sự mệt mỏi. Trong lúcngủ, cơ thể mới được giải thoát khỏi những chất độc ấy. ...