Giáo án Ngữ văn 10 tuần 32: Các thao tác nghị luận

Giáo án Ngữ văn 10 tuần 32: Các thao tác nghị luận
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Giáo án Ngữ văn 10 tuần 32: Các thao tác nghị luận GIÁO ÁN NGỮ VĂN LỚP 10 CÁC THAO TÁC NGHỊ LUẬNA- NHỮNG KIẾN THỨC VÀ KĨ NĂNG CẦN NẮM VỮNG 1. Mục đích cuối cùng của một hoạt động nghị luận là thuyết phục người khácnghe theo ý kiến bàn luận của mình về một vấn đề nào đó bằng những lời nói phùhợp với lẽ phải và sự thật. Nhưng như thế chưa đủ, người nói cần vận dụng phùhợp các thao tác nghị luận cho những nội dung thuộc vấn đề nghị luận thì mớithuyết phục được người nghe. Thao tác nghị luận là những động tác được thực hiện theo trình tự và yêu cầukĩ thuật được qui định trong hoạt động nghị luận. Phân tích, tổng hợp, diễn dịch, qui nạp và so sánh là những thao tác của tưduy, các thao tác này cũng thường gặp trong hoạt động nghị luận. Tuy nhiên, cầnphân biệt sự khác nhau giữa thao tác qui nạp và thao tác tổng hợp; thao tác diễndịch và thao tác phân tích. Mỗi thao tác đều có ưu thế riêng và cũng có thể có những hạn chế riêng.Người nghị luận cần nắm vững các ưu thế và hạn chế đó để có thể vận dụng nhữngthao tác thích hợp, đảm bảo cho hoạt động nghị luận đạt được hiệu quả cao. 2. Rèn luyện kĩ năng vận dụng các thao tác nghị luận vào việc thực hành làmvăn nghị luận nói riêng và trong các hoạt động nghị luận nói chung.B- GỢI Ý TRẢ LỜI CÂU HỎI, BÀI TẬP I- Tìm hiểu khái niệm: Bài tập 1. Nêu ví dụ để chứng tỏ trong thực tế người ta vẫn hay nói đến từthao tác. Từ các ví dụ, hãy cho biết từ thao tác được dùng với ý nghĩa nào? - Chỉ một việc làm nào đó. - Chỉ việc thực hiện một số động tác bất lì trong khi làm việc. - Chỉ việc thực hiện những động tác theo trình tự và yêu cầu kĩ thuật nhấtđịnh. Gợi ý: - Trong thực tế, người ta vẫn hay nói đến từ thao tác như: thao tác vận hànhmáy móc; thao tác kĩ thuật; thao tác thiết kế (trong xây dựng); thao tác bắn súng(trong tập quân sự);... - Thao tác tà từ dùng chỉ việc thực hiện những động tác theo trình tự và yêucầu kĩ thuật nhất định. Bài tập 2. Thao tác nghị luận có những điểm tương đồng và khác biệt gì sovới các loại thao tác khác? Gợi ý: - Tương đồng: Thao tác nghị luận cũng là một loại thao tác, do đó cũng baogồm những qui định chặt chẽ về động tác, trình tự kĩ thuật và yêu cầu kĩ thuật. - Khác biệt: Trong thao tác nghị luận, các động tác đều là các hoạt động của tưduy và được thực hiện nhằm mục đích nghị luận, nghĩa là thuyết phục người đọc(người nghe) hiểu và tin theo ý kiến bàn luận của mình. II-Một số thao tác nghị luận cụ thể: Bài tập 1. Ôn lại các thao tác phân tích, tổng hợp, diễn dịch, qui nạp. a. Nhớ lại kiến thức đã học ở chương trình Ngữ văn THCS để điền chính xáctừng từ: phân tích, tổng hợp, diễn dịch, qui nạp vào vị trí thích hợp trong nhữngchỗ trống. Gợi ý: - Đọc kĩ các định nghĩa về các thao tác: phân tích, tổng hợp, diễn dịch, qui nạptrong SGK và phân tích từng định nghĩa. Định nghĩa nào phù hợp với tên gọi củathao tác nào thì điền từ chỉ thao tác ấy. - Cần điền theo thứ tự đúng là: + Định nghĩa thứ nhất điền từ: tổng hợp. + Định nghĩa thứ hai điền từ: phân tích. + Định nghĩa thứ ba điền từ: qui nạp. + Định nghĩa thứ tư điền từ: diễn dịch. b1. Trong lời tựa Trích diễm thi tập, Hoàng đức Lương nhận định: Thơ vănkhông lưu truyền hết ở đời là vì nhiều lí do. Tiếp đó, ông lần lượt trình bày bốn lído. Anh (chị) thấy tác giả sử dụng thao tác phân tích hay diễn dịch? Vì sao? Việcdùng diễn dịch (hay phân tích) như thế có tác dụng gì? Gợi ý: - Tác giả đã dùng thao tác phân tích chứ không phải thao tác diễn dịch vì ởđây tác giả đã chia vấn đề cần bàn luận thành bốn bộ phận để xem xét chứ khôngphải từ một tiền đề chung có tính phổ biến để diễn giải những sự vật, hiện tượngriêng. - Việc sử dụng thao tác phân tích của tác giả có tác dụng chia một nhận địnhthành các mặt, từ đó làm rõ nguyên nhân khiến thơ ca không lưu truyền hết ở đời. b2. Dựa vào kết quả tìm hiểu trên, hãy nhận xét và đánh giá về cách sử dụngthao tác nghị luận của Thân Nhân Trung trong Bài kí đề danh tiến sĩ khoa NhâmTuất, niên hiệu Đại Bảo thứ ba (xem đoạn trích trong SGK). Gợi ý: - Từ câu thứ nhất sang câu thứ hai, tác giả sử dụng thao tác phân tích để xemxét hai mặt của mối quan hệ giữa hiền tài và đất nước. - Từ hai câu đầu sang câu thứ ba, tác giả chuyển từ thao tác phân tích sangthao tác diễn dịch. Tác giả đã dựa vào luận điểm: hiền tài là nguyên khí quốc giađể suy ra một cách đầy sức thuyết phục: phải coi trọng việc bồi đắp nguyên khí,gây dựng nhân tài. b3. Kết luận của Hoàng Đức Lương (SGK) là tổng hợp hay qui nạp? Xem xétđoạn trích (SGK) và cho biết tác giả sử dụng thao tác tổng hợp hay qui nạp? Vìsao? Gợi ý: - Dẫn chứng rút từ Bài Tựa Trích diễm thi tập: Tác giả sử dụng thao táctổng hợp nhằm thâu tóm những ý bộ phận vào một kết lu ...