Giáo trình Chăn nuôi trâu bò (ĐH Nông nghiệp I HN) - Chương 6

Chương 6 CHĂN NUÔI TRÂU BÒ CÁI SINH SẢN hương này trước hết hệ thống lại một số vần đề chính về sinh lý sinh dục của trâu bò cái gồm : giải phẫu định vị các bộ phận chính của cơ quan sinh dục cái, hoạt động của chu kỳ tính, hiện tượng mang thai, chửa, đẻ và quá trình phục hồi sau khi đẻ.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Giáo trình Chăn nuôi trâu bò (ĐH Nông nghiệp I HN) - Chương 6 Chương 6 CHĂN NUÔI TRÂU BÒ CÁI SINH S N Chương này trư c h t h th ng l i m t s v n ñ chính v sinh lý sinh d c và ho t ñ ng sinh s n c a trâu bò cái g m: gi i ph u ñ nh v các b ph n chính c a cơ quan sinh d c cái, ho t ñ ng c a chu kỳ tính, hi n tư ng mang thai, ch a, ñ và quá trình ph c h i sau khi ñ . M t ph n tr ng tâm c a chương nói v k thu t nuôi dư ng, chăm sóc và qu n lý trâu bò cái sinh s n. Các ch tiêu ñánh giá và các nhân t ñ n kh năng sinh s n c a c a trâu bò cái cũng ñư c phân tích. Ph n cu i c a chương nói v các bi n pháp k thu t ñư c ng d ng trong ñi u khi n sinh s n trâu bò cái. I. M T S ð C ðI M SINH LÝ SINH D C C A TRÂU BÒ CÁI 1.1. Gi i ph u cơ quan sinh d c trâu bò cái B máy sinh d c c a trâu bò cái t ngoài vào g m có các ph n chính là âm h , âm v t, âm ñ o, t cung, ng d n tr ng và bu ng tr ng (hình 6.1). HËu m«n Cæ tö Manh nang cung Th©n tö cung ¢m ®¹o R·nh cæ tö cung Buång trøng Sõng tö cung ¢m hé èng Lç niÖu niÖu ®¹o ®¹o Vßi trøng Bãng ®¸i Hình 6.1: Gi i ph u ñ nh v cơ quan sinh d c trâu bò cái Các b ph n bên trong ñư ng sinh d c có nhi u ý nghĩa th c ti n quan tr ng g m: Trư ng ð i h c Nông nghi p 1 - Giáo trình Chăn nuôi Trâu Bò --------------------------------------------- 142 a. Âm ñ o Âm ñ o có chi u dài t 24-30cm v i nhi u l p vách cơ. Cách mép âm h 10 cm v phía trong d c theo ñáy âm ñ o là ng d n nư c ti u t bóng ñái ñ vào trong âm ñ o g n túi th a ni u ñ o. b. C t cung C t cung là nơi n i gi a âm ñ o và t cung (hình 6.2). C t cung có kích thư c tăng cùng v i ñ tu i, thư ng dài t 3-10cm, ñư ng kính t 1,5-6cm. Nó hơi c ng hơn so v i các b ph n khác c a cơ quan sinh s n và thư ng ñư c ñ nh v b ng cách s nh xung quanh vùng ñáy ch u. V trí c a c t cung s thay ñ i theo tu i c a bò và giai ño n có ch a. ð i v i bò không có ch a, ñ khám c t cung và các ph n còn l i c a cơ quan sinh s n không c n ph i ñưa tay vào sâu quá khu u tay. bò tơ, có th c m ñư c c t cung khi ñưa tay vào sâu ñ n c tay. Tuy nhiên, nó có th b kéo ra kh i Lç t/c Cæ tö cung t m tay v i do s c kéo c a kh i lư ng thai khi bò có ch a. Có m t ñư ng ng h p xuyên qua gi a c t cung. ng này có d ng xo n và thư ng khép ch t. ðư ng ng này hé m khi bò ñ ng ¢m ®¹o NÕp gÊp vßng d c và m r ng khi bò ñ . ði m b t Manh nang TTh©n tö cung ñ u c a ñư ng ng này ñư c g i là l c t cung. Nó nhô vào phía trong âm ñ o t o nên m t vòng manh nang Hình 6.2: C u trúc chi ti t c a c t cung xung quanh. c. T cung T cung bao g m thân và 2 s ng t cung. Thân t cung dài 2-3 cm sau ñó tách ra thành 2 s ng. Khi s khám nó có c m giác dài hơn vì các s ng ñư c liên k t v i nhau b i dây ch ng trong kho ng 10-12cm sau ñó m i tách làm hai. Hai s ng t cung dài kho ng 35-40 cm, có ñư ng kính t 2 cm tr lên. S ng t cung có thành dày, ñàn h i và có nhi u m ch máu ñ nuôi thai. d. ng d n tr ng ng d n tr ng, hay vòi Fallop, dài 20-25 cm v i ñư ng kính kho ng 1-2 mm. Nó ch y dài t ñ u mút c a s ng t cung ñ n ph n loa kèn h ng tr ng bao quanh bu ng tr ng. ng d n tr ng r t khó phát hi n khi s khám. S th tinh ñư c x y ra 1/3 phía trên c a ng d n tr ng. e. Bu ng tr ng No n bao chÝn Bò cái có hai bu ng tr ng hình trái Trøng rông No n bao ®ang xoan, kích thư c trung bình kho ng 4cm ph¸t triÓn × 3cm × 1,5cm, thay ñ i tuỳ thu c vào No n bao vì tu i và gi ng. Bu ng tr ng có hai ch c M« ®Öm ThÓ v ng Trư ng ð i h c Nông nghi p 1 - Giáo trình Chăn nuôi Trâu Bò --------------------------------------------- M¹ch qu¶n 143 Hình 6.3: Các c u trúc có th có trên bu ng năng: ngo i ti t (s n sinh ra t bào tr ng) và n i ti t (s n sinh ra các hóc-môn tham gia ñi u ti t ho t ñ ng sinh s n c a bò). Bu ng tr ng có th d dàng s th y d c theo phía bên c nh s ng t cung (thư ng có hình dáng gi ng qu h ch). Nh ng ngư i có kinh nghi m có kh năng phát hi n các c u trúc trên bu ng tr ng (hình 6.3). Tr ng phát tri n trong các noãn bao (hay nang tr ng) n m trên b m t c a bu ng tr ng. Lúc tr ng s p r ng, các bao noãn r t m m và linh ñ ng, v i kích thư c ñư ng kính kho ng 2cm. Khi bao noãn v tr ng ñư c th i ra, ñ l i m t h lõm và nhanh chóng ñư c l p ñ y b ng các mô. Sau 3-5 ngày các mô này phát tri n hình thành th vàng là nơi sinh ra hóc-môn progesteron. 1.2. Ho t ñ ng chu kỳ tính a. S thành th c tính d c D y thì (puberty) trâu bò cái ñư c xác ñ n ...