Giáo trình Đánh giá tác động môi trường: Phần 2

Nối tiếp nội dung phần 1, phần 2 giáo trình "Đánh giá tác động môi trường" cung cấp cho người học các kiến thức: Đánh giá môi trường chiến lược, phương pháp nhận dạng và đánh giá tác động môi trường, quản lý giám sát các tác động môi trường. Mời các bạn cùng tham khảo.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Giáo trình Đánh giá tác động môi trường: Phần 2 Chương 4. ĐÁNH GIÁ MÔI TRƯỜNG CHIẾN LƯỢC 4.1. Khái niệm về đánh giá môi trường chiến lược Kể từ khi ra đời những năm 1970 tại Mỹ, quá trình đánh giá tác động môi trường chủ yếu áp dụng cho các dự án phát triển tại những địa điểm cụ thể. Tuy nhiên, việc đánh giá này không đủ để đưa ra các quyết định có quy mô rộng lớn. Nói cách khác, ĐTM không cho đủ thông tin để ra quyết định môi trường ở quy mô vùng, toàn quốc hay rộng lớn hơn. Đánh giá môi trường chiến lược (ĐMC) ra đời trên cơ sở nâng cấp ĐTM và đánh giá tác động môi trường tích luỹ nhằm đáp ứng được những yêu cầu trên. Từ những năm 1990, nhiều quốc gia bắt đầu áp dụng ĐMC vào các chính sách, kế hoạch và chương trình. Tại các quốc gia này, ĐMC dựa vào một quá trình có hệ thống đánh giá các hậu quả của các chính sách, kế hoạch và chương trình đối với môi trường (Ban thư ký Uỷ hội sông Mê Kông, 2001). Đối với Việt Nam, theo Luật Bảo vệ môi trường năm 2005, đánh giá môi trường chiến lược là “việc phân tích, dự báo các tác động đến môi trường của dự án chiến lược, quy hoạch, kế hoạch phát triển trước khi phê duyệt nhằm đảm bảo phát triển bền vững”. Như vậy, trọng tâm ĐMC của Việt Nam là cho các chiến lược, quy hoạch, kế hoạch (CQK). Mục tiêu ĐMC của Việt Nam là lồng ghép việc cân nhắc các tác động môi trường vào quá trình lập CQK, đồng thời thúc đẩy sự minh bạch và đồng thuận của quá trình ra quyết định. 4.2. Vai trò và ý nghĩa của lập báo cáo đánh giá môi trường chiến lược Nhiều nước trên thế giới coi việc đánh giá tác động môi trường chiến lược là đảm bảo những vấn đề về môi trường không xảy ra trong quá trình phát triển kinh tế xã hội. Các vấn đề này cần được xem xét một cách cặn kẽ và giải quyết thích đáng ở giai đoạn đầu của các các chính sách, kế hoạch và chương trình. Chính sách đề cập đến một đường lối chung hoặc phương hướng chung. Kế hoạch được định nghĩa là một chiến lược hay một đề án có mục đích hướng về tương lai, có những thứ tự ưu tiên, phương án và biện pháp kết hợp nhằm tạo dựng chính sách và thực hiện chính sách. Chương trình biểu thị một lịch trình hay một tiến độ thực hiện nhất quán, có tổ chức chặt chẽ các cam kết đề nghị, phương tiện và hoạt động tạo dựng lên chính sách và thực hiện chính sách đó (Ban thư ký Uỷ hội sông Mê Kông, 2001). Bản chất của ĐMC là đánh giá, xác định hiệu quả của các chính sách, kế hoạch và chương trình trên cơ sở lợi ích lâu dài. Các chính sách môi trường viết hay nhất, hoặc các chương trình môi trường diễn tả hay nhất sẽ trở lên vô nghĩa nếu không từng bước đạt được những thành công trong việc bảo tồn tài nguyên hay nguồn nhân lực của một 77 quốc gia hay vùng lãnh thổ. Chính sách và chương trình môi trường cần được đánh giá đầy đủ về hiệu quả và thông qua cảnh báo sớm gắn với quá trình ĐMC, chúng có thể được điều chỉnh để phục vụ tốt hơn các ưu tiên về bảo vệ môi trường. Đối với Việt Nam, ĐMC được coi là một công cụ lồng ghép phát triển bền vững vào quá trình lập kế hoạch, quy hoạch và chiến lược. Quan điểm phát triển bền vững được xác định là phát triển nhanh, hiệu quả và bền vững thông qua tăng trưởng kinh tế đi đôi với thực hiện tiến bộ, công bằng xã hội và bảo vệ môi trường. Đặt ĐMC trong bối cảnh phát triển bền vững thì việc thực hiện ĐMC cho các chiến lược, quy hoạch, kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội ở Việt Nam cần quan tâm tới thuật ngữ “môi trường” theo nghĩa rộng, có nghĩa là ngoài việc tập trung chủ yếu vào các vấn đề môi trường, ĐMC cũng nên xem xét các mối liên hệ giữa các vấn đề môi trường và kinh tế - xã hội. 4.3. Các nguyên tắc cho một đánh giá môi trường chiến lược hiệu quả Để thực hiện một ĐMC có hiệu quả, có 3 nguyên tắc chính được xác định cho ĐMC của Việt Nam (Cục Thẩm định và Đánh giá Tác động môi trường, 2009) như sau: Nguyên tắc 1: ĐMC phải cung cấp được các thông tin đầu vào một cách sớm nhất và có hiệu quả nhất phục vụ cho việc xây dựng CQK Quá trình thực hiện ĐMC được coi là có hiệu quả nhất khi nó được bắt đầu một cách sớm nhất có thể và được tiến hành đồng thời với việc xây dựng CQK. Quá trình tiến hành ĐMC thường là một quá trình mang tính lặp đi lặp lại của việc thu thập thông tin, xác định các phương án, xác định các tác động môi trường, xây dựng các biện pháp giảm nhẹ/tăng cường, và chỉnh sửa lại các đề xuất cho phù hợp trên cơ sở các tác động môi trường đã được dự báo. Quá trình ĐMC được bắt đầu sớm và được lặp đi lặp lại thì sẽ củng cố và nâng cao được chất lượng chung của việc xây dựng CQK. Nguyên tắc 2: ĐMC phải đánh giá được tính bền vững về môi trường của các phương án được đề xuất trong CQK Quá trình ĐMC tạo ra được khả năng để xem xét các lựa chọn chiến lược khác nhau về: - Quản lý nhu cầu phát triển các hoạt động thành phần; - Công nghệ và các quy trình được sử dụng cho các hoạt động phát triển được đề xuất: ví dụ việc lựa chọn phát triển công nghiệp công nghệ cao hay phát triển các loại hình phát triển công nghiệp có nguy cơ gây ô nhiễm cao; - Địa điểm triển khai các hoạt động ...