Giáo trình Dengue xuất huyết

Sốt xuất huyết Dengue là bệnh truyền nhiễm cấp tính, gây dịch do vi rút Dengue gây nên, bệnh lan truyền chủ yếu do muỗi Aedes aegypti. Theo Tổ chức Y tế thế giới, bệnh sốt xuất huyết Dengue hiện đang lan truyền ở nhiều nước trên thế giới với khảng 20 triệu người bị nhiễm vi rút Dengue và khoảng 500.000 trường hợp bị sốt xuất huyết Dengue phải nhập viện, trong đó chủ yếu là trẻ em.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Giáo trình Dengue xuất huyết Dengue xuất huyết I. Đại CươngA. Định nghĩa: • Sốt xuất huyết Dengue là bệnh truyền nhiễm cấp tính, gây dịch do virút Dengue gây nên, bệnh lan truyền chủ yếu do muỗi Aedes aegypti. Theo Tổchức Y tế thế giới, bệnh sốt xuất huyết Dengue hiện đang lan truyền ở nhiều nướctrên thế giới với khảng 20 triệu người bị nhiễm vi rút Dengue và khoảng 500.000trường hợp bị sốt xuất huyết Dengue phải nhập viện, trong đó chủ yếu là trẻ em.Tỷ lệ tử vong đến 5%, thậm chí cao hơn nếu không được chẩn đoán và điều trịthích hợp. • Sốt Dengue và sốt xuất huyết Dengue được du nhập vào Việt Namtừ những năm 1960, cho đến nay đã trở thành một bệnh dịch lưu hành. Riêng năm1998, số mắc trên toàn quốc lên tới 234.920 người và chết 377 người. Sốt xuấthuyết dengue có thể gây bệnh cảnh nguy kịch, hội chứng sốc Dengue nhanh chóngdẫn tới tử vong nếu không được chẩn đoán và điều trị kịp thời. B. Dịch tễ học bệnh dengue1. Tình hình mắc bệnh • Cũng theo TCYTTG (1998), trong vòng 10 năm gần đây, bệnhSD/SXHD trở nên trầm trọng, có trên 100 nước ở châu Phi, châu Mỹ, vùng ÐôngÐịa Trung Hải, các nước Ðông Nam á và Tây Thái Bình Dương đều báo cáo cóbệnh này. Trong vòng 9 năm từ 1990 đến 1998, số trường hợp trung bình hằngnăm mắc SD/SXHD khoảng 514.139.000 người. • Bệnh SD/SXHD trở thành một bệnh dịch lưu hành ở nước ta. Bệnhkhông chỉ xuất hiện ở đô thị mà cả vùng nông thôn, nơi có muỗi vectơ truyềnbệnh. Dịch lớn SD/SXHD bùng nổ theo chu kỳ khoảng 3-5 năm. Năm 1998, trêntoàn quốc bùng nổ vụ dịch lớn, số mắc bệnh và tử vong cao (mắc: 234.920 người,tử vong 377) (số liệu của Viện VSDT). • Bệnh SD/SXHD ở Việt Nam phát triển theo mùa và cũng có sự khácbiệt giữa các miền: miền Bắc: bệnh thường xảy ra nhiều từ tháng 7 đến tháng 9.Miền Nam và miền Trung, bệnh SD/SXHD xuất hiện quanh năm và tần số mắcbệnh nhiều nhất từ tháng 6 đến tháng 10. ở miền Nam, nơi có bệnh lưu hành caonên lứa tuổi mắc bệnh phần lớn là trẻ em (95%). • Ở nước ta, đã phân lập được cả 4 típ virus Dengue gây bệnh. Vàonhững năm 1991-1995, típ gây bệnh chủ yếu là típ Den 1 và Den 2; năm 1997-1998 là típ Den 3. Từ 1999 đến nay, típ Den 4 gia tăng và có lẽ sẽ là típ gây bệnhchính trong những năm tới. 2. Tác nhân gây bệnh • Virus Dengue truyền bệnh từ người bệnh sang người lành qua muỗiAedes đốt. Virus là loại ARN virus, có 4 típ huyết thanh, có những kháng nguyênrất giống nhau, có thể gây phản ứng chéo 1 phần sau khi bị nhiễm 1 trong 4 típ vàcó những kháng nguyên đặc hiệu cho riêng từng típ. Virus có ở trong máu ngườibệnh trong thời gian bị sốt. Kháng nguyên virus Dengue được tìm thấy ở đại thựcbào, phổi, lách, tuyến ức, tế bào Kuffer ở gan, tế bào monocyt ở máu ngoại biên. 3. Nguồn bệnh và đường lây truyền • Người bệnh là ổ chứa virus chính. Gân đây người ta phát hiện ởMalaysia có loại khỉ hoang dại ở những khu rừng nhiệt đới có mang virus Dengue. • Người bệnh nhiễm virus Dengue bị muỗi Aedes đốt mang virus rồitruyền cho người lành. Khi bị bệnh, cơ thể sẽ xuất hiện kháng thể lgM khángDengue tạm thời kéo dài 8 tuần và khi phát hiện kháng thể này trong huyết thanhchứng tỏ bệnh nhân đang bị nhiễm virus Dengue cấp tính hoặc vừa mới khỏi bệnh. • Kháng thể lgG kháng Dengue xuất hiện muộn hơn và tồn tại nhiềunăm hoặc suốt đời và có miễn dịch với típ Dengue gây bệnh. Khi bị bệnh do mộttíp huyết thanh nào đó của virus Dengue thì sẽ có miễn dịch suốt đời với típDengue đó, nhưng không có miễn dịch với các típ khác. Do đó, nhiễm virusDengue có thể bị mắc tới lần thứ 2 do típ huyết thanh khác gây bệnh. • Nước ta có 2 loại muỗi Aedes gây bệnh chủ yếu là Aedes aegypti vàAedes albopictus. Muỗi Aedes hút máu ban ngày và thường hút máu nhiều nhấtvào sáng sớm và chiều tối. Muỗi Aedes aegypti mình nhỏ, đen, có khoang trắngthường gọi là muỗi vằn, đậu ở nơi tối trong nhà, thường sống ở các đô thị. MuỗiAedes albopictus thích sống ở lùm cây, ngọn cỏ, phần lớn sống ở vùng nông thôn.Sau khi hút máu người bệnh, muỗi cái có thể truyền bệnh ngay nếu hút máu ngườilành hoặc virus nhân lên ở tuyến nước bọt của muỗi sau đó 8-10 ngày hút máungười lành có thể truyền bệnh. Người ta thấy muỗi bị nhiễm virus Dengue có thểtruyền bệnh suốt vòng đời của muỗi khoảng 174 ngày (5-6 tháng). Muỗi Aedes đẻtrứng, sau đó sinh ra bọ gậy (cung quăng) ở các dụng cụ chứa nước trong gia đìnhnhư chum, vại, bể nước, lọ hoa, chậu cảnh... hoặc ở ngoài nhà như hốc cây cónước, máng nước, vỏ đồ hộp, vỏ chai... hoặc ở rãnh nước, ao hồ. Chu kỳ phát triểntừ trứng đến muỗi trưởng thành khoảng 11-18 ngày, khi nhiệt độ 29-31oC. Mật độmuỗi thường tăng vào mùa mưa, do đó, muốn phòng bệnh tốt cần phải loại bỏđược những dụng cụ chứa nước nơi muỗi đẻ trứng, hoặc thả cá ăn bọ gậy. • Sự lan truyền dịch xảy ra ở những vùng có nhiều muỗi Aedes, vệsinh môi trường kém, dân cư sống chen chúc và số người bị cảm thụ cao. Hiệnnay, người ta chưa xác định được chính xác mật độ muỗi Aedes cần thiết để duytrì virus Dengue gây bệnh lưu hành hoặc các đợt gây dịch. Tuy nhiên, trong mộtgia đình, chỉ một số ít muỗi cái Aedes là có thể làm cả gia đình mắc bệnh. • Muỗi Aedes sinh sản quanh năm, cao nhất vào những tháng sau mùamưa muỗi sinh sản nhiều và liên quan đến việc tích trữ nước trong bể, chum vại,cống rãnh nước hoặc nước ở đồ phế thải chai lọ, vỏ đồ hộp... Muỗi Aedes khôngbay xa được (bay được khoảng 400m) nên sự di chuyển mang virus Dengue đếnnơi xa là do muỗi mang virus hoặc người đang bị bệnh đi theo đường giao thông(máy bay, tầu hỏa, ô tô...) đến các nơi từ tỉnh này đến tỉnh khác. • Dịch SXHD xuất hiện ở các nơi đông dân cư tập trung rồi sau đó landần đến các vùng nông thôn. Trẻ em ở nhà trẻ, trường học bị muỗi Aedes mangvirus đốt ban ngày rồi trở về nhà mang virus về gia đình, khu phố, xóm làng.Người ta ư ...