Giáo trình Khí tượng Nông nghiệp - Chương II

Trái đất, bằng lực hút của mình đã tập trung xung quanh nó một lớp các chất khí được gọi là khí quyển. Lớp khí quyển gần mặt đất có vai trò hết sức lớn lao đối với sự sống trên trái đất là môi trường quan trọng của nền sản xuất nông nghiệp.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Giáo trình Khí tượng Nông nghiệp - Chương II Chương II. CÁC KI N TH C CHUNG V KHÍ QUY N TRÁI Ð T Trái ñ t, b ng l c hút c a mình ñã t p trung xung quanh nó m t l p các ch t khí ñư c g i là khí quy n. L p khí quy n g n m t ñ t có vai trò h t s c l n lao ñ i v i s s ng trên trái ñ t, là môi trư ng quan tr ng c a n n s n xu t nông nghi p. H n h p các ch t khí t o nên khí quy n ñư c g i là không khí. Trong khí quy n liên t c x y ra các quá trình và hi n tư ng v t lý: s tu n hoàn nư c, các hi n tư ng quang h c, ñi n h c. T p h p các hi n tư ng và quá trình v t lý ñó chính là ch ñ th i ti t c a m t vùng. m t ch ng m c nào ñó s bi n ñ i c a th i ti t ñã t o nên nh ng ñi u ki n c n thi t cho s s ng nói chung và cho ngành s n xu t nông nghi p nói riêng. S bi n ñ ng thái quá c a nó có th d n ñ n nh ng thiên tai ñe d a cu c s ng và các ho t ñ ng s n xu t c a con ngư i. Gi a khí quy n, sinh quy n, th y quy n và ñ a quy n luôn luôn trao ñ i tương tác l n nhau trong su t quá trình l ch s hình thành trái ñ t ñă t o nên nh ng cân b ng ñ ng. Nh ng cân b ng này có tác d ng duy trì, tái t o các pha c a cân b ng tư nhiên. N u m t ñi u ki n nào ñó trong cân b ng b phá v s gây ra nh ng t n th t không lư ng trư c ñư c. S ho t ñ ng thi u ý th c b o v thiên nhiên c a con ngư i ngày càng xâm ph m cân b ng sinh thái, làm cho ngu n tài nguyên ngày càng c n ki t. Hàng năm 17 tri u hecta r ng nhi t ñ i, 300.000 ha r ng thưa b khai thác quá m c. M t ph n ba di n tích ñ t ñai b ñe do b i n n hoang m c hóa. N n ô nhi m không khí, ô nhi m nư c ñã làm m t ñi ư c ch ng 5 - 10% s loài sinh v t t nay ñ n năm 2020; và ñ n năm 2050 s loài sinh v t b di t ch ng s lên ñ n 25%. Sinh quy n b phá v s gây ra s bi n ñ ng khí h u và khô h n, lũ l t trên trái ñ t ngày m t gia tăng. Vi c b o v cân b ng sinh thái là v n ñ quy t ñ nh s t n vong c a loài ngư i. M i ngư i c n có ý th c b o v nó. Ð làm cơ s cho nh ng hi u bi t chúng ta l n lư t xem xét nh ng v n ñ sau ñây:1. C U TRÚC THEO CHI U TH NG Ð NG C A KHÍ QUY N D a trên nh ng ñ c tính v t lý và tính ch t ho t ñ ng, khí quy n trái ñ t ñư c chiathành 5 t ng m i t ng có nh ng ñ c trưng v t lý khác nhau (xem sơ ñ hình 2.1).1.1. T ng ñ i lưu (Troposphere) Là t ng không khí g n m t ñ t nh t, ñ cao trung bình c a nó vào kho ng 11 km: haic c trái ñ t ch cao t 8 - 10 km, còn vùng xích ñ o là 15 - 18 km. Ð cao c a t ng khíquy n này do ñ cao c a các dòng ñ i lưu quy t ñ nh, b i v y nó thay ñ i theo mùa trongnăm và thay ñ i theo vĩ ñ ñ a lý, do tính ch t nhi t l c quy t ñ nh. T ng ñ i lưu là t ng khí quy n ho t ñ ng nh t. Các hi n tư ng th i ti t, mưa, n ng,mây, dông bão... ñ u x y ra t ng khí quy n này. T ng ñ i lưu cũng là môi trư ng s ng c at t c các sinh v t trên trái ñ t. Ð c ñi m quan tr ng c a t ng ñ i lưu là nhi t ñ gi m d n theo ñ cao. Trung bình clên cao 100m nhi t ñ gi m xu ng 0,640C. Nhi t ñ gi i h n trên c a nó xu ng r t th p, có 0th ñ t - 70 C vùng xích ñ o c a trái ñ t. t ng này thư ng x y ra hi n tư ng các dòng không khí ñi lên ho c ñi xu ng (do cáctrung tâm khí áp cao, khí áp th p..., do g p các chư ng ng i v t trên m t ñ t, do s tranh ch p 27Trư ng ð i h c Nông nghi p 1 - Giáo trình Khí tư ng Nông nghi p--------------------------------------------gi a các kh i không khí...). Hi n tư ng thăng giáng c a các kh i không khí ñã làm thay ñ ich ñ nhi t, m c a không khí. (Kh o sát khí quy n, Oklahoma - 1997) Chúng ta bi t r ng các ch t khí ñ u ch a ñ ng năng lư ng ñư c g i là ñ ng năng. Ð ngnăng c a ch t khí ph thu c vào áp su t khí quy n, nó ñi u khi n tr ng thái nhi t: khi b nénchúng nóng lên, khi giãn n chúng b l nh ñi. T nguyên lý ñó ta có th suy ra r ng: Kh ikhông khí khi chuy n ñ ng ñi lên, áp su t gi m d n và giãn ra do dó chúng l nh ñi. Ngư c l i, s v n chuy n t cao xu ng th p, không khí tr ng thái b nén và làm nhi tñ c a nó tăng lên. Gi thi t r ng kh i không khí chuy n ñ ng nhanh, không có s trao ñ inhi t ho c s xáo tr n v i kh i không khí xung quanh. Hi n tư ng ñó ñư c g i là ño n nhi t,có nghĩa là không có s trao ñ i nhi t v i xung quanh. Các kh i không khí ñi lên bao gi cũng có hi n tư ng ño n nhi t l nh; các kh i khôngkhí ñi xu ng thư ng kèm theo hi n tư ng ño n nhi t nóng. các kh i không khí khô (chưa 28Trư ng ð i h c Nông nghi p 1 - Giáo trình Khí tư ng Nông nghi p--------------------------------------------bão hòa hơi nư c) m c ñ tăng ho c gi m nhi t ñ là 10C cho 100m g i là ño n nhi t khô.kh i không khí bão hòa hơi nu c thì m c ñ tăng ho c gi m nhi t ñ là 0,50C/100m g i làño n nhi t m. Ð i v i kh i không khí b c lên cao ...