Giáo trình Kinh tế chính trị Mác - Lênin (Dùng cho các khối kinh tế) phần 2

triển của nhân tố con người có mức độ khác nhau. Chẳng hạn, trong xã hội tư bản chủ nghĩa, những người lao động làm thuê bị bóc lột, chỉ được xem là phương tiện cho sự tăng trưởng kinh tế, thiếu những điều kiện cơ bản để thoả mãn nhu cầu văn hoá, xã hội. Chỉ có xã hội phát triển cao hơn, tiến bộ hơn xã hội tư bản là xã hội xã hội chủ nghĩa mới tạo cho con người những điều kiện phát ...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Giáo trình Kinh tế chính trị Mác - Lênin (Dùng cho các khối kinh tế) phần 2triển của nhân tố con người có mức độ khác nhau. Chẳng hạn, trong xã hội tư bản chủnghĩa, những người lao động làm thuê bị bóc lột, chỉ được xem là phương tiện cho sựtăng trưởng kinh tế, thiếu những điều kiện cơ bản để thoả mãn nhu cầu văn hoá, xã hội.Chỉ có xã hội phát triển cao hơn, tiến bộ hơn xã hội tư bản là xã hội xã hội chủ nghĩamới tạo cho con người những điều kiện phát triển toàn diện, con người mới thực sự trởthành mục đích và động lực của sự phát triển. - Những yếu tố về quan hệ sản xuất: vai trò của quan hệ sản xuất đối với pháttriển kinh tế thể hiện khi quan hệ sản xuất phù hợp với tính chất và trình độ của lựclượng sản xuất thì nó tạo ra động lực thúc đẩy lực lượng sản xuất phát triển; ngược lại,khi nó không phù hợp sẽ là nhân tố cản trở, kìm hãm sự phát triển đó. Sự phát triển của nền sản xuất xã hội phụ thuộc vào nhiều động lực, nhưng độnglực kinh tế giữ vai trò quyết định, trong đó lợi ích kinh tế của người lao động là độnglực trực tiếp. Lợi ích kinh tế là một phạm trù kinh tế biểu hiện của quan hệ sản xuấtđược phản ánh trong ý thức thành động cơ thúc đẩy hoạt động sản xuất, kinh doanhnhằm thoả mãn một cách tốt nhất nhu cầu kinh tế của các chủ thể trong nền kinh tế. Vìvậy, quan hệ sản xuất (quan hệ sở hữu, quan hệ quản lý, quan hệ phân phối) trực tiếpquy định hệ thống lợi ích kinh tế, tạo động lực cho sự phát triển kinh tế. Cơ chế kinh tế cũng là yếu tố tác động mạnh mẽ đến sự phát triển kinh tế. Thựctiễn lịch sử cho thấy kinh tế tự nhiên hay cơ chế tập trung quan liêu, bao cấp đều cản trởsự phát triển kinh tế. Cơ chế thị trường với tác động của quy luật giá trị, cạnh tranh,cung - cầu kích thích cải tiến kỹ thuật, tăng năng suất lao động, mang lại hiệu quả sảnxuất và tăng trưởng kinh tế nhanh. Nhưng cơ chế thị trường cũng có khuyết tật, gây bấtbình đẳng xã hội, làm cạn kiệt tài nguyên môi trường... nên đòi hỏi phải có sự quản lýcủa Nhà nước. Vì vậy, cơ chế thị trường có sự quản lý của Nhà nước theo định hướngxã hội chủ nghĩa là cơ chế kinh tế thích hợp nhất đối với sự phát triển nền kinh tế quá độlên chủ nghĩa xã hội ở nước ta. - Những yếu tố thuộc về kiến trúc thượng tầng: kiến trúc thượng tầng xã hội baogồm những quan điểm chính trị, pháp quyền, triết học, đạo đức, tôn giáo, nghệ thuật...cùng với những thiết chế xã hội tương ứng của chúng như nhà nước, đảng phái, cácđoàn thể xã hội... có ảnh hưởng to lớn đến sự phát triển kinh tế. Những bộ phận đó tácđộng đến các quan hệ kinh tế và sự phát triển xã hội bằng nhiều hình thức khác nhau vàtheo những cơ chế khác nhau. Tác dụng của kiến trúc thượng tầng sẽ là tích cực khi nótác động cùng chiều với sự vận động của quy luật kinh tế khách quan. Trái lại, nếu tácđộng ngược chiều với những quy luật đó thì nó sẽ là trở lực, gây tác hại cho sự pháttriển sản xuất, cản trở sự phát triển kinh tế - xã hội. Trong sự tác động đó, chính trị cóảnh hưởng sâu sắc nhất và ngày càng tăng đối với sự phát triển kinh tế. Bởi vì, chính trịlà sự biểu hiện tập trung của kinh tế. 3. Phát triển kinh tế và tiến bộ xã hội a) Tiến bộ xã hội Tiến bộ xã hội (còn gọi là tiến bộ lịch sử) chỉ sự phát triển của xã hội từ trình độthấp lên trình độ cao hơn. Tiến bộ xã hội được biểu hiện trong từng lĩnh vực của đờisống xã hội và biểu hiện tập trung ở sự xuất hiện phương thức sản xuất mới, kiểu chế độxã hội mới. Theo quan điểm mácxít, tiến bộ xã hội là sự chuyển động liên tục của xã hội theohướng đi lên, là sự thay thế tất yếu những chế độ lỗi thời lạc hậu bằng chế độ xã hội mớicao hơn, hoàn thiện hơn và cuối cùng loài người vươn tới một xã hội hoàn hảo, tốt đẹpnhất - xã hội cộng sản chủ nghĩa. Tiến bộ xã hội là một quy luật khách quan của lịch sửxã hội. Tiến bộ xã hội có nội dung toàn diện về kinh tế, chính trị, xã hội, văn hoá, tưtưởng, khoa học kỹ thuật... Nó bao quát trên cả phương diện vật chất và tinh thần của xãhội, được xem xét trên phạm vi quốc gia, dân tộc cũng như trên quy mô thế giới gắn vớitừng giai đoạn lịch sử cụ thể. Tiến bộ xã hội không diễn ra một cách ngẫu nhiên, tự động, mà là kết quả hoạtđộng của con người. Hoạt động của con người là động lực thúc đẩy tiến bộ xã hội. Mỗibước tiến bộ xã hội đều thể hiện sức mạnh của con người trước tự nhiên, giải phóng vànâng cao quyền con người trong xã hội. Tiến bộ xã hội là sự phát triển con người mộtcách toàn diện, phát triển các quan hệ xã hội công bằng và dân chủ. Tiến bộ xã hội thể hiện ở các mặt cơ bản sau: Một là, sự tiến bộ về kinh tế. Đó là sự phát triển của lực lượng sản xuất và quanhệ sản xuất, sự phát triển kinh tế bền vững. Hai là, sự tiến bộ về chính trị - xã hội. Đó là chế độ chính trị tiến bộ, hiệu quảthực tế của chính sách xã hội, phân phối thành quả của tiến bộ kinh tế một cách côngbằng, dân chủ. Ba là, đời sống văn hoá, tinh thần không ngừng được nâng cao. ...