Giáo trình Kinh tế chính trị Mác - Lênin (Dùng cho cáckhối kỹ thuật) phần 5

Chu kỳ kinh tế của chủ nghĩa tư bản thường được biểu hiện lặp đi lặp lại từ một cuộc khủng hoảng kinh tế này đến cuộc khủng hoảng kinh tế khác. Tính chu kỳ bao của kinh tế tư bản chủ nghĩa thể hiện sự phát triển tuần hoàn qua các giai đoạn: khủng hoảng, tiêu điều, phục hồi, phồn vinh và lại khủng hoảng, v.v.. Tính chất chu kỳ của tái sản xuất tư bản chủ nghĩa:
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Giáo trình Kinh tế chính trị Mác - Lênin (Dùng cho cáckhối kỹ thuật) phần 5 Chu kỳ kinh tế của chủ nghĩa tư bản thường được biểu hiện lặp đi lặp lại từmột cuộc khủng hoảng kinh tế này đến cuộc khủng hoảng kinh tế khác. Tính chukỳ bao của kinh tế tư bản chủ nghĩa thể hiện sự phát triển tuần hoàn qua các giai đoạn:khủng hoảng, tiêu điều, phục hồi, phồn vinh và lại khủng hoảng, v.v.. T ính ch ấ t chu k ỳ c ủ a tái s ả n xu ấ t t ư b ả n c hủ nghĩa: Trong mỗi cuộc khủng hoảng các mâu thuẫn của tái sản xuất được biểu hiệnra với sức mạnh tàn phá khác nhau phụ thuộc vào các điều kiện kinh tế cụ thểtrong sự phát triển của chủ nghĩa tư bản ở các giai đoạn lịch sử phát triển khácnhau của nó. Lịch sử của các cuộc khủng hoảng kinh tế theo chu kỳ đã cho thấytính quy luật của các cuộc khủng hoảng đối với chủ nghĩa tư bản, cũng như sựkhác biệt đáng kể về chiều sâu và hình thức của chúng. Khủng hoảng nổ ra khi hàng hóa sản xuất ra không thể bán được, tồn kho, ứđọng lớn, giá cả giảm mạnh. Tư bản đóng cửa nhà máy, đình chỉ sản xuất, côngnhân thất nghiệp. Tư bản mất khả năng thanh toán các khoản nợ. Tâm lý hoảngloạn, sự săn đuổi tiền mặt, việc rút tiền ồ ạt khỏi ngân hàng, bán tống bán tháocác cổ phiếu, trái phiếu làm trị giá của chúng giảm mạnh, thị trường chứng khoánhỗn loạn. Tín dụng thương mại và ngân hàng thu hẹp, trong khi nhu cầu tín dụngtăng lên làm cho tỷ suất lợi tức tăng lên rất cao. Khủng hoảng đã phá huỷ nghiêmtrọng lực lượng sản xuất xã hội, người lao động thất nghiệp đông đảo, đời sống hếtsức khó khăn... Tiêu điều là giai đoạn tiếp sau khủng hoảng. Sản xuất ở trạng thái đình trệ,cân bằng được lập lại ở trạng thái thấp, giá cả hàng hóa ở mức thấp. Tiền nhànrỗi nhiều vì không có nơi đầu tư, tỷ suất lợi tức giảm xuống. Để thoát khỏi trì trệ,các nhà tư bản tìm cách tăng cường bóc lột lao động bằng cách hạ thấp tiềnlương, tăng cường độ và thời gian lao động để giảm chi phí sản xuất và đổi mớitư bản cố định. Những đầu tư mới làm tăng nhu cầu về tư liệu sản xuất và tư liệutiêu dùng. Điều đó tạo điều kiện cho sự phục hồi chung của nền kinh tế. Phục hồi là giai đoạn tiếp nối với giai đoạn tiêu điều. Từ tiêu điều chuyển 77sang phục hồi nhờ đổi mới tư bản cố định, nền sản xuất dần dần trở lại trạng tháitrước khủng hoảng. Công nhân lại được thu hút vào làm việc, giá cả hàng hóa tănglên, lợi nhuận của tư bản cũng tăng lên. Phồn vinh là giai đoạn phát triển cao nhất của một chu kỳ kinh tế. Sản xuấtmở rộng và phát triển vượt mức cao nhất của chu kỳ trước. Nhu cầu và khả năngtiêu thụ hàng hóa tăng, giá cả hàng hóa tăng lên, số người lao động và tiền lươngđều tăng lên. Nhu cầu tín dụng tăng lên làm tỷ suất lợi tức tăng lên. Guồng máykinh tế dường như hoạt động hết công suất. Điều kiện của một cuộc khủng hoảngmới cũng dần chín muồi. Trong giai đoạn hiện nay của chủ nghĩa tư bản, do sự can thiệp của nhànước tư sản, mặc dù không xoá bỏ được khủng hoảng kinh tế, nhưng làm cho nó cóđặc điểm mới như: - Mức độ suy sụp của sản xuất và tác động phá hoại của khủng hoảng bị hạnchế, thời gian tồn tại và độ dài của thời kỳ suy sụp rút ngắn. - Xuất hiện những hình thức khủng hoảng mới như khủng hoảng cơ cấu (nhưcác cuộc khủng hoảng dầu mỏ năm 1973), khủng hoảng tài chính, tiền tệ (điểnhình là khủng hoảng tài chính - tiền tệ giữa năm 1997 ở ASEAN rồi lan sang HànQuốc, Nhật Bản), khủng hoảng môi trường, v.v.. Câu hỏi ôn tập 1. Thế nào là tuần hoàn tư bản? Thế nào là chu chuyển của tư bản? Nêu cácbiện pháp đẩy mạnh tốc độ chu chuyển của tư bản. Thế nào là tư bản cố định, tưbản lưu động? Phân tích căn cứ và ý nghĩa của việc phân chia cặp phạm trù trên. 2. Thế nào là tái sản xuất tư bản xã hội? Nêu các điều kiện thực hiện sảnphẩm xã hội trong tái sản xuất giản đơn và tái sản xuất mở rộng. 3. Thế nào là khủng hoảng kinh tế? Phân tích nguyên nhân của khủnghoảng kinh tế và các giai đoạn của một chu kỳ kinh tế. 78Chương VICác hình thái tư bản và các hình thức biểu hiện củagiá trị thặng dư I- Lợi nhuận bình quân và giá cả sản xuất 1. Lợi nhuận và tỷ suất lợi nhuận a) Chi phí sản xuất tư bản chủ nghĩa Nếu gọi giá trị hàng hóa là W, thì W = c + v + m. Đó chính là những chi phílao động thực tế của xã hội để sản xuất hàng hóa. Nhưng đối với nhà tư bản, đểsản xuất hàng hóa, họ chỉ cần chi phí một lượng tư bản để mua tư liệu sản xuất(c) và mua sức lao động (v). Chi phí đó gọi là chi phí sản xuất tư bản chủ nghĩa,được ký hiệu là k. k=c+v Vậy, chi phí sản xuất tư bản chủ nghĩa là phần giá trị bù lại giá cả củanhững tư liệu sản xuất và giá cả sức lao động đã tiêu dùng để sản xuất ra hànghóa cho nhà tư bản. Nếu dùng k để chỉ chi phí sản xuất tư bản chủ nghĩa t ...