GIÁO TRÌNH KINH TẾ ĐỊA LÝ

Hoạt động kinh tế là bộ phận quan trọng nhất cấu thành nên xã hội loài người, hoạt động đó không thể xảy ra ngoài không gian sống của con người, đó chính là môi trường địa lý. Lãnh thổ và hoạt động kinh tế của con người luôn có mối quan hệ qua lại lẫn nhau. Bởi vậy hoạt động kinh tế không thể thiếu sự hiểu biết và nghiên cứu lãnh thổ nơi diễn ra các hoạt động kinh tế đó. “Địa lý kinh tế" (ĐLKT) ra đời cùng với sự hình thành các ngành sản xuất Nông...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
GIÁO TRÌNH KINH TẾ ĐỊA LÝ Ch−¬ng 1 §èi t−îng, nhiÖm vô vµ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu cña §Þa lý Kinh tÕ i- §èi t−îng nghiªn cøu cña §Þa lý Kinh tÕ 1.1- §èi t−îng nghiªn cøu Ho¹t ®éng kinh tÕ lµ bé phËn quan träng nhÊt cÊu thµnh nªn x· héi loµi ng−êi, ho¹t ®éng ®ã kh«ng thÓ x¶y ra ngoµi kh«ng gian sèng cña con ng−êi, ®ã chÝnh lµ m«i tr−êng ®Þa lý. L·nh thæ vµ ho¹t ®éng kinh tÕ cña con ng−êi lu«n cã mèi quan hÖ qua l¹i lÉn nhau. Bëi vËy ho¹t ®éng kinh tÕ kh«ng thÓ thiÕu sù hiÓu biÕt vµ nghiªn cøu l·nh thæ n¬i diÔn ra c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ ®ã. “§Þa lý kinh tÕ (§LKT) ra ®êi cïng víi sù h×nh thµnh c¸c ngµnh s¶n xuÊt N«ng nghiÖp khi con ng−êi biÕt gieo trång vµ thu ho¹ch. Kinh nghiÖm mµ con ng−êi tÝch luü ®−îc khi ph©n biÖt h¹t gièng gieo ë l·nh thæ nµy th× tèt, l·nh thæ kia th× xÊu chÝnh lµ nÒn mãng ban ®Çu cña §LKT. Theo quan ®iÓm ngµy nay, §LKT lµ m«n khoa häc x· héi, nghiªn cøu c¸c hÖ thèng l·nh thæ kinh tÕ x· héi nh»m rót ra nh÷ng ®Æc ®iÓm vµ quy luËt h×nh thµnh vµ ho¹t ®éng cña chóng ®Ó vËn dông vµo tæ chøc kh«ng gian (l·nh thæ) tèi −u c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ x· héi trong thùc tiÔn. S¬ ®å hÖ thèng L.K.X (L·nh thæ, Kinh tÕ, X· héi) L.K.X §iÒu kiÖn tù nhiªn §iÒu kiÖn kinh tÕ §iÒu kiÖn x· héi cña l·nh thæ cña l·nh thæ cña l·nh thæ C¸c ngµnh s¶n C¸c ngµnh dÞch VÞ trÝ ®Þa lý Tµi nguyªn thiªn nhiªn vô + To¹ ®é ®Þa lý + H÷u h¹n xuÊt + D©n c− + N«ng nghiÖp + Giao th«ng vËn + DiÖn tÝch + V« h¹n + D©n téc + C«ng nghiÖp t¶i vµ Th«ng tin + H×nh thÓ C¸c yÕu tè tù nhiªn + Chñng téc liªn l¹c + T«n gi¸o + Biªn giíi + §Þa h×nh + Quan hÖ l¸ng + KhÝ hËu +Th−¬ng m¹i giÒng + Du lÞch + Thuû v¨n + Thæ nh−ìng + DÞch vô kh¸c + Sinh vËt 5 §èi t−îng nghiªn cøu chñ yÕu cña §LKT lµ hÖ thèng L·nh thæ - Kinh tÕ - X· héi (LKX). LKX lµ mét hÖ thèng cã cÊu tróc phøc t¹p, bao gåm ®iÒu kiÖn tù nhiªn vµ ®iÒu kiÖn x· héi cña l·nh thæ liªn quan tíi ho¹t ®éng s¶n xuÊt, nghØ ng¬i cña con ng−êi cïng víi viÖc b¶o vÖ m«i tr−êng sèng. VÒ thùc chÊt LKX ®−îc x¸c ®Þnh bëi c¸c yÕu tè tù nhiªn bëi møc ®é ph¸t triÓn cña c¸c ngµnh kinh tÕ, ph©n bè kinh tÕ trªn l·nh thæ, bëi c¸c ®iÒu kiÖn x· héi chÝnh trÞ. V× thÕ nã sÏ kh¸c biÖt rÊt lín gi÷a c¸c quèc gia, c¸c vïng hoÆc c¸c khu vùc cã ®Æc ®iÓm tù nhiªn, sù ph¸t triÓn kinh tÕ, h×nh th¸i x· héi kh¸c nhau. 1.2. VÞ trÝ cña m«n häc trong hÖ thèng c¸c ngµnh häc §Þa lý kinh tÕ lµ mét m«n khoa häc ®éc lËp nh−ng nã lu«n cã mèi quan hÖ chÆt chÏ víi c¸c m«n khoa häc kh¸c. §Þa lý kinh tÕ nghiªn cøu kh«ng gian ®Þa lý n¬i diÔn ra ho¹t ®éng kinh tÕ x· héi cña con ng−êi. V× vËy §Þa lý kinh tÕ sö dông hÇu hÕt c¸c kh¸i niÖm, c¸c kiÕn thøc cña c¸c m«n: §Þa chÊt häc, ®Þa vËt lý, sinh vËt, lý, ho¸… MÆt kh¸c m«n häc l¹i liªn quan nhiÒu tíi c¸c kiÕn thøc kinh tÕ - x· héi: chÝnh trÞ, kinh tÕ, luËt, d©n téc häc… Do ®ã muèn lÜnh héi tèt kiÕn thøc m«n häc §LKT cÇn ph¶i cã kiÕn thøc tæng hîp c¬ b¶n cña nhiÒu m«n häc kh¸c nhau. §Þa lý kinh tÕ ph¶i gi¶i quyÕt vÊn ®Ò quan hÖ gi÷a m«i tr−êng ®Þa lý vµ nÒn s¶n xuÊt x· héi. §ã lµ mèi quan hÖ mang tÝnh triÕt häc gi÷a con ng−êi vµ tù nhiªn. ii- NhiÖm vô cña ®Þa lý kinh tÕ Nghiªn cøu §Þa lý kinh tÕ nh»m thùc hiÖn nhiÖm vô quan träng vÒ mÆt lý luËn - ph−¬ng ph¸p luËn, ph−¬ng ph¸p còng nh− thùc tiÔn tæ chøc kh«ng gian kinh tÕ x· héi. §Ó thóc ®Èy sù ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña ®Êt n−íc, §LKT ViÖt Nam tËp trung nghiªn cøu vµ ®Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p chiÕn l−îc cho c¸c vÊn ®Ò chñ yÕu sau: - §¸nh gi¸ thùc tr¹ng vµ ®Þnh h−íng ph¸t triÓn cña ph©n c«ng lao ®éng x· héi theo l·nh thæ cña ViÖt Nam, kh¶ n¨ng héi nhËp cña ViÖt Nam vµo tiÕn tr×nh ph©n c«ng lao ®éng khu vùc vµ quèc tÕ. - Ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch vµ chiÕn l−îc quèc gia vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi theo l·nh thæ (theo vïng) nh»m t¹o ra nh÷ng chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ l·nh thæ m¹nh mÏ vµ cã hiÖu qu¶ theo h−íng c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸. - Ph−¬ng ph¸p luËn vµ ph−¬ng ph¸p ph©n vïng kinh tÕ, quy ho¹ch tæng thÓ kinh tÕ x· héi, ph©n bè lùc l−îng s¶n xuÊt. - Nh÷ng ®Æc ®iÓm, quy luËt h×nh thµnh vµ ho¹t ®éng c¸c hÖ thèng l·nh thæ chøc 6 n¨ng (c¸c ngµnh vµ lÜnh vùc kinh tÕ), c¸c hÖ thèng l·nh thæ tæng hîp ®a chøc n¨ng (c¸c vïng kinh tÕ, c¸c ®Þa bµn kinh tÕ träng ®iÓm …). - Ph−¬ng ph¸p luËn vµ ph−¬ng ph¸p lùa chän vïng (®Þa bµn) ®Þa ®iÓm cô thÓ cho ph©n bè vµ ®Çu t− ph¸t triÓn c¸c lo¹i h×nh c¬ së s¶n xuÊt kinh doanh. - Mèi quan hÖ gi÷a n©ng cao hiÖu qu¶ vµ b¶o ®¶m c«ng b»ng theo chiÒu ngang (theo vïng) trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n−íc; mèi quan hÖ h÷u c¬ gi÷a ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi víi b¶o vÖ m«i tr−êng, ®¶m b¶o c©n b»ng sinh th¸i. - Mèi quan hÖ gi÷a kÕ ho¹ch ho¸ vµ qu¶n lý theo ngµnh víi kÕ ho¹ch ho¸ vµ qu¶n lý theo l·nh thæ, gi÷a qu¶n lý vÜ m« vµ qu¶n lý vi m« vÒ mÆt l·nh thæ. iii- Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu §Ó xøng ®¸ng víi vÞ trÝ cña m«n häc vµ hoµn thµnh tèt c¸c nhiÖm vô trªn, §Þa lý kinh tÕ sö dông réng r·i c¸c quan ®iÓm, c¸c ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu truyÒn thèng còng nh− hiÖn ®¹i. §Þa lý kinh tÕ nghiªn cøu c¸c l·nh thæ kinh tÕ x· héi, c¸c LKX th−êng kh¸ réng lín cã liªn quan ®Õn nhiÒu vÊn ®Ò, nhiÒu khÝa ...