GIÁO TRÌNH KINH TẾ VĨ MÔ _ CHƯƠNG 4

Trong chương này chúng tôi giả định là người tiêu dùng cố gắng đem lại lợi ích tối đa cho bản thân họ bằng cách sử dụng một số lượng nguồn lực nhất định nào đó. Nghĩa là, trong số những hàng hóa mà người tiêu dùng có thể mua được, họ sẽ chọn nhóm hàng hóa có khả năng mang lại cho họ sự thỏa mãn tối đa.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
GIÁO TRÌNH KINH TẾ VĨ MÔ _ CHƯƠNG 4 63 CHƯƠNG 4. LÝ THUYẾT VỀ HÀNH VI CỦA NGƯỜI TIÊU DÙNG Trong chương này chúng tôi giả định là người tiêu dùng cố gắng đem lại lợi ích tối đa cho bản thân họ bằng cách sử dụng một số lượng nguồn lực nhất định nào đó. Nghĩa là, trong số những hàng hóa mà người tiêu dùng có thể mua được, họ sẽ chọn nhóm hàng hóa có khả năng mang lại cho họ sự thỏa mãn tối đa. Vì thế, mục tiêu của chương này là nhằm nghiên cứu cách thức người tiêu dùng sử dụng thu nhập của mình để tối đa hóa sự thỏa mãn của bản thân. Trong điều kiện giới hạn về thu nhập, khi mua một hàng hóa nào đó, người tiêu dùng sẽ cân nhắc xem liệu rằng hàng hóa đó có thỏa mãn cao nhất nhu cầu của họ không. Chương này cũng sẽ giải thích sự lựa chọn của người tiêu dùng sẽ bị ảnh hưởng của giá hàng hóa, thu nhập, thị hiếu, v.v. ra sao. 4.1 HỮU DỤNG Tất cả các loại hàng hóa, dịch vụ đều có khả năng thỏa mãn ít nhất một nhu cầu nào đó của con người. Thí dụ, máy hát đĩa CD có thể thỏa mãn nhu cầu nghe nhạc; cơm và bánh mì có thể thỏa mãn cơn đói của con người; quần áo ấm giúp con người chống được rét, v.v. Như thế, các nhà kinh tế cho rằng hàng hóa, dịch vụ có tính hữu dụng. Trong kinh tế học, thuật ngữ hữu dụng được dùng để chỉ mức độ thỏa mãn của con người sau khi tiêu dùng một số lượng hàng hóa, dịch vụ nhất định. Lý thuyết về hành vi của người dùng được bắt đầu với ba giả thiết cơ bản về thị hiếu con người. Những giả thiết này phù hợp trong hầu hết các trường hợp. (1) Người tiêu dùng có thể so sánh, xếp hạng các hàng hóa theo sự ưa thích của bản than hay mức hữu dụng mà chúng đem lại. Có nghĩa là khi đứng trước hai hàng hóa A và B, người tiêu dùng có thể xác định được họ thích A hơn B, hay thích B hơn A hay bàng quan4[1] giữa hai hàng hóa này. Khi A 63 64 được ưa thích hơn B có nghĩa là A mang lại mức độ thỏa mãn cao hơn B. Lưu ý rằng sự so sánh về sở thích này hoàn toàn không tính đến chi phí. Thí dụ, về mặt sở thích, một người thích ăn phở hơn ăn bánh mì nhưng khi tính đến chi phí, người này lại mua bánh mì vì giá bánh mì rẻ hơn giá phở. (2) Thị hiếu có tính bắc cầu. Nếu một người nào đó thích hàng hóa A hơn hàng hóa B, và thích hàng hóa B hơn hàng hóa C, thì người này cũng thích hàng hóa A hơn hàng hóa C. Thí dụ, một cá nhân thích xe Honda hơn xe Suzuki và thích xe Suzuki hơn xe Yamaha thì xe Honda cũng được thích hơn xe Yamaha. Giả thiết này cho thấy sở thích của người tiêu dùng có tính nhất quán, không có sự mâu thuẫn. (3) Trong một chừng mực nhất định, người tiêu dùng thích nhiều hàng hóa hơn ít. Tất nhiên đây phải là những hàng hóa được mong muốn, chứ không phải những hàng hóa không mong muốn như ô nhiễm không khí, rác rưởi, bệnh tật, v.v. Rõ ràng, người tiêu dùng cảm thấy thỏa mãn hơn khi tiêu dùng nhiều hàng hóa, dịch vụ hơn. Thí dụ, một cá nhân sẽ thích có hai chiếc xe gắn máy hơn là có một, thích có ba bộ quần áo hơn là hai, v.v. Ba giả thiết này tạo thành cơ sở của lý thuyết về hành vi của người tiêu dùng. Có hai khái niệm về hữu dụng mà các nhà kinh tế thường đề cập đến. Đó là tổng hữïu dụng và hữu dụng biên. Những khái niệm này thì rất đơn giản, song chúng góp phần rất quan trọng trong việc xây dựng các lý thuyết kinh tế học. Vì vậy, ta lần lượt nghiên cứu hai khái niệm này. 4.1.1 TỔNG HỮU DỤNG Trong thực tế, hữu dụng không thể quan sát cũng như không thể đo lường được mà nó chỉ được suy diễn từ hành vi của người tiêu dùng. Chúng ta giả định là người tiêu dùng có thể xếp hạng hữu dụng. Nghĩa là, người tiêu dùng có thể biết được là hàng hóa này mang lại lợi ích cao hơn hàng hóa kia nhưng họ không biết chính xác là cao hơn bao nhiêu. Trong trường hợp lý tưởng, chúng ta giả sử hữu dụng có thể được đo lường bằng số và đơn vị của phép đo lường này là đơn vị hữu dụng (đvhd). Thí dụ, người tiêu dùng có thể nói rằng một chuyến nghỉ mát đến Nha Trang có mức hữu dụng là 500 đvhd; 64 65 trong khi đó một chuyến đến Đà Lạt tương ứng với 800 đvhd. Vậy, chúng ta có thể biết được người tiêu dùng đó thích Đà Lạt hơn Nha Trang vì đi du lịch Đà Lạt mang lại sự thỏa mãn cao hơn đi Nha Trang. Hay khi xem một bộ phim, một cá nhân đạt mức hữu dụng là 10 đvhd, trong khi ăn một bữa ăn chỉ mang lại cho anh ta 8 đvhd. Rõ ràng, cá nhân này thích xem phim hơn ăn. Trong chương này, chúng ta giả sử là hữu dụng có thể đo lường được bằng đvhd và do vậy ta có thể so sánh mức độ ưa thích của tập hàng hóa này so với tập hợp kia. Các nhà kinh tế định nghĩa tổng hữu dụng như sau: tổng hữu dụng là toàn bộ lượng thỏa mãn đạt được do tiêu dùng một số lượng hàng hóa hay một tập hợp các hàng hóa, dịch vụ nào đó trong một khoảng thời gian nhất định. Tổng hữu dung được ký hiệu là U. Khái niệm về hữu dụng dùng để tóm tắt cách xếp hạng các tập hợp hàng hóa theo sở thích. Nếu như việc mua một bộ quần áo làm cho cá nhân thỏa mãn hơn mua hai quyển sách thì tổng hữu dụng từ một bộ quần áo cao hơn hai quyển sách. Chúng ta hãy xem xét một ví dụ sau về hữu dụng đạt được khi một cá nhân tiêu dùng một số lượng hàng hóa X nhất định (chẳng hạn như số bát cơm trong một bữa ăn). Cột (1) của bảng 3.1 biểu diễn số lượng hàng hóa X (số bát cơm) được tiêu dùng; cột (2) cho biết tổng hữu dụng đạt được tương ứng với số lượng hàng hóa X trong cột (1). Khi không ăn một bát cơm nào, cá nhân không có được sự thỏa mãn nào. Khi ăn bát cơm thứ nhất, cá nhân có được 4 đvhd. Bát cơm này sẽ thỏa mãn cơn đói của cá nhân này rất nhiều. Sau bát cơm thứ nhất, cơn đói của cá nhân này đã được giải tỏa phần nào nhưng chưa hoàn toàn nên cá nhân tiếp tục ăn. Nếu cá nhân tiếp tục tăng tiêu dùng hàng hóa này, thì tổng hữu dụng đạt được sẽ tăng. Tuy nhiên, đến bát cơm thứ năm, hữu dụng đạt ...